Hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len hyz­mat­daş­ly­gyň çäk­le­rin­de ýur­du­my­zyň söw­da müm­kin­çi­lik­le­ri­ni gi­ňelt­mek, eks­port kuw­wat­lyk­la­ry­ny art­dyr­mak we­zi­pe­le­ri mö­hüm orun eýe­le­ýär. Şun­da ýur­du­my­zyň da­şa­ry yk­dy­sa­dy sy­ýa­sa­tyn­da bu gat­na­şyk­lar ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ryň bi­ri bo­lup, Bü­tin­dün­ýä Söw­da Gu­ra­ma­sy bi­len hyz­mat­daş­ly­ga aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. Go­laý­da BSG-de ge­çi­ri­len mas­la­hat­dan soň­ra, Gu­ra­ma­nyň Baş ge­ňe­şi­ne ag­za ýurt­la­r Türk­me­nis­ta­nyň ar­za­sy­ny ka­bul et­di­ler hem-de BSG-niň dö­re­dil­me­gi ha­kyn­da Ma­rra­keş yla­la­şy­gy­nyň XII mad­da­sy­na la­ýyk­lyk­da, Türk­me­nis­ta­na BSG-ä go­şul­ýan ýurt («iş­jeň syn­çy») de­re­je­si­niň be­ril­me­gi ba­ra­da­ky ka­ra­ra gel­di­ler. Gu­ra­ma­nyň ter­tip-ka­da­la­ry­na la­ýyk­lyk­da, BSG-ä go­şul­ýan ýurt de­re­je­si­niň alyn­ma­gy bi­len, Türk­me­nis­ta­nyň BSG-ä go­şul­ma­gy ba­ra­da­ky Iş to­pa­ry hem dö­re­dil­di.

Bü­tin­dün­ýä Söw­da Gu­ra­ma­sy hal­ka­ra söw­da­syny li­be­ral­laş­dyr­mak we ag­za döw­let­le­riň söw­da we sy­ýa­sy gat­na­şyk­la­ry­ny ka­da­laş­dyr­mak mak­sa­dy bi­len 1995-nji ýy­lyň 1-nji ýan­wa­ryn­da dö­re­di­len hal­ka­ra gu­ra­masy­dyr. Bu gurama gep­le­şik­ler arkaly hal­ka­ra söw­da­sy­nyň düz­gün­le­rini ýo­la goý­up, onuň ýo­lun­da­ky päs­gel­çi­lik­le­ri azalt­ma­gyň me­se­le­le­ri­ne se­re­d­ýän fo­rum­dyr. Gu­ra­ma­nyň ştab-kwar­ti­ra­sy Şweý­sa­ri­ýa­nyň Že­ne­wa şä­he­rin­de ýer­leş­ýär. BSG-niň baş­ly­gy Ngo­zi Okon­jo-Iwea­la bo­lup, gu­ra­manyň 600 tö­we­re­gi işgäri bar. Bu gu­ra­ma 1947-nji ýy­lyň okt­ýabr aýyn­da Že­ne­wa­da 23 ýurt ta­ra­pyn­dan gol çe­ki­len Ta­rif­ler we söw­da ba­ra­da­ky umu­my şert­na­ma­nyň esasynda döredildi.
Söw­da şert­na­ma­la­ry­nyň ýe­ri­ne ýe­ti­ri­li­şi­ne gö­zeg­çi­lik et­mek; gu­ra­ma­nyň ag­za­la­ry­nyň ara­syn­da­ky söw­da me­se­le­le­ri­ni çöz­mek; gu­ra­ma­nyň ag­za­la­ry­nyň söw­da sy­ýa­sat­la­ry­na gö­zeg­çi­lik et­mek; BSG-niň tä­ze düz­gün­le­ri bo­ýun­ça söw­da gep­le­şik­le­ri­ni gu­rap, ony üp­jün et­mek bu gu­ra­ma­nyň esa­sy we­zi­pe­le­ri­dir.
Ta­rif­ler we söw­da ba­ra­da­ky umu­my şert­na­ma, im­portyň güm­rük paç­la­ry­ny azalt­mak bi­len, ha­ryt söw­da­sy­nyň li­be­ral­laş­dy­ryl­ma­gy üçin esas dö­ret­di. Hä­zir­ki wagt­da BSG-niň Ta­rifler we söw­da baradaky umu­my şertnamasy köp­ta­rap­la­ýyn söw­da ylalaşyklarynyň düz­gün­le­ri hök­mün­de 150-den gow­rak ýurt­da eks­port-im­port gat­na­şyk­la­ry­ny ka­da­laş­dyr­mak üçin esas hök­mün­de ula­nyl­ýar. Hä­zir bu gu­ra­ma­nyň dü­zü­mi­ne döw­let­le­riň 160-a go­la­ýy gir­ýär, ýurt­la­ryň 25-den gow­ra­gy bol­sa syn­çy de­re­je­si­ne eýe­dir. Syn­çy de­re­je­si bo­lan ýurt­la­ryň kö­pü­si bu gu­ra­ma go­şul­mak ba­ra­da gep­le­şik­le­ri ge­çir­ýär.
BSG-niň iň ýo­ka­ry do­lan­dy­ryş eda­ra­sy Mi­nistr­ler kon­fe­ren­si­ýa­sy­dyr. Düz­gün bol­şy ýa­ly, BSG-ä ag­za ýurt­la­ryň söw­da mi­nistr­le­ri ýa-da da­şa­ry iş­ler mi­nistr­le­ri iki ýyl­dan bir ge­zek du­şuş­ýar­lar. Kon­fe­ren­si­ýa­nyň iň mö­hüm me­se­le­ler, şol san­da, köp­ta­rap­la­ýyn gep­le­şik­le­riň tä­ze tap­gyr­la­ry ba­ra­da ka­rar ka­bul et­mä­ge yg­ty­ýa­ry bar. Baş ge­ňeş ta­ra­pyn­dan gu­ral­ýan Mi­nistr­ler kon­fe­ren­si­ýa­sy ýyl­da bir­nä­çe ge­zek Že­ne­wa­da ge­çi­ril­ýär. BSG-niň ag­za­la­ry Baş ge­ňeş­de, adat­ça, il­çi de­re­je­sin­de we­kil­çi­lik ed­ýär­ler.
Ha­ryt söw­da­sy ge­ňe­şi, Hyz­mat­lar bo­ýun­ça söw­da ge­ňe­şi, In­tel­lek­tu­al eýe­çi­lik ge­ňe­şi Baş ge­ňe­şiň gö­zeg­çi­lik ed­ýän eda­ra­la­ry­dyr. Öz ge­ze­gin­de bu eda­ra­lar ýö­ri­te­leş­di­ri­len iş to­par­la­ry­nyň işi­ne gö­zeg­çi­lik ed­ýär­ler. Baş ge­ňeş bi­len bir­lik­de BSG-niň has mö­hüm iki sa­ny ul­gam dö­re­di­ji eda­ra­sy bar: me­se­le­le­ri çöz­mek bo­ýun­ça eda­ra (BSG-niň ka­zy­ýe­ti) we Söw­da sy­ýa­sa­ty­na syn gu­ra­ma­sy (BSG-niň söw­da çä­re­le­ri­niň gö­zeg­çi­si).
Öza­ra bäh­bit­li hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny, şol san­da söw­da-yk­dy­sa­dy ul­ga­myn­da­ky gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mek ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny ber­kit­mä­ge, ila­tyň dur­muş de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ug­ry bo­lup dur­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň BSG-ä go­şul­ma­gy ba­ra­da­ky me­se­lä­ni öw­ren­mek mak­sa­dy bi­len, 2019-njy ýyl­da ýö­ri­te Hö­kü­met to­pa­ry dö­re­di­lip­di. Bu to­pa­ryň mej­lis­le­ri­niň, şeý­le hem, şol eda­ra­nyň we­kil­le­ri we hal­ka­ra bi­ler­men­ler bi­len ge­çi­ri­len ge­ňeş­me­le­riň jem­le­ri bo­ýun­ça ýur­du­my­zyň Bü­tin­dün­ýä Söw­da Gu­ra­ma­sy­na syn­çy hök­mün­de gat­naş­ma­gy­nyň il­kin­ji ädim hök­mün­de mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy üçin amat­ly şert­le­ri dö­ret­jek­di­gi bel­le­nil­di.
BSG-ä go­şul­mak Türk­me­nis­ta­nyň uzak­möh­let­le­ýin bäh­bit­le­ri­ne hem-de yk­dy­sa­dy­ýe­ti glo­bal­laş­dyr­ma­gyň dün­ýä bo­ýun­ça meý­li­ne ky­bap gel­ýär. Çün­ki döw­let BSG-ä do­ly ka­bul edi­len­den soň oňa bu hal­ka­ra gu­ra­ma­nyň äh­li ag­za­la­ry ta­ra­pyn­dan amat­ly şert­ler dö­re­dil­ýär, dür­li yk­dy­sa­dy ýe­ňil­lik­ler be­ril­ýär. Öz yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ni döw­re­bap­laş­dyr­ýan, giň ge­rim­li dur­muş-yk­dy­sa­dy mak­sat­na­ma­la­ry we tas­la­ma­la­ry ama­la aşyr­ýan Türk­me­nis­tan üçin hä­zir­ki za­man teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň el­ýe­ter­li bol­jak­dy­gy mu­nuň ke­pi­li­dir. Çün­ki ola­ryň stan­dart­la­ry­ny hem BSG-niň ul­ga­my kes­git­läp, di­ňe söw­da­ny däl-de, yl­my-teh­ni­ki ösü­şi hem hö­wes­len­dir­ýär.
Bu ab­raý­ly gu­ra­ma ag­za bol­mak Türk­me­nis­tan üçin tä­ze ýol­la­ry açar we Türk­me­nis­ta­nyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­ni di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­ma­gy­na we ös­dür­me­gi­ne go­şant goş­jak hal­ka­ra bäs­deş­li­ge ukyp­ly­ly­gy art­dyr­mak üçin müm­kin­çi­lik­le­ri dö­re­der.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА