Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­ri hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ulag sy­ýa­sa­ty­nyň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän döw­ri hök­mün­de tä­ze ta­ry­hy­myz­da şöh­rat­ly orun eýe­lär. Bu gün­ki gün­de ga­dy­my “Ýü­pek ýo­ly” trans­mil­li aw­to­mo­bil, de­mir we ho­wa ýol­la­ry gör­nü­şin­de gaý­ta­dan di­kel­dil­ýär. Bu ýol­lar üs­ta­şyr ýük da­şal­ýan ýol­la­ryň art­ma­gy­ny, yk­lym­da da­şa­ry yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň ber­ki­dil­me­gi­ni üp­jün ed­ýär. Şeý­le hal­ka­ra ýol­la­ryň dö­re­dil­me­gi me­de­ni we sy­ýa­hat­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň gi­ňel­me­gi­ne hem tä­sir ed­ýär.
BMG-niň Ha­zar we Ga­ra de­ňiz­le­ri­niň, Or­ta Azi­ýa bi­len Ýa­kyn Gün­do­ga­ryň ara­syn­da­ky ulag-üs­ta­şyr müm­kin­çi­lik­le­ri­niň öw­re­nil­me­gi­ni na­zar­la­ýan ulag ul­ga­my­nyň ösü­şi bo­ýun­ça Ýö­ri­te mak­sat­na­ma­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­mak döw­rüň mö­hüm we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri­ne öw­rül­di. Bu ugur­da Gah­ry­man Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy bi­len öňe sür­len hem-de Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gyn­da we dur­nuk­ly ösüş­de ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň or­ny ha­kyn­da­ky iki ge­zek ka­bul edi­len Re­zol­ýu­si­ýa­la­ry uly äh­mi­ýe­te eýe­dir.
Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry yk­dy­sa­dy sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri ýur­du­my­zy Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň ulag gi­ňiş­li­gi­niň De­mir­ga­zyk-Gü­nor­ta we Gün­do­gar-Gün­ba­tar ugur­lar­ynda­ üs­ta­şyr ulag hal­ka­sy­na öwür­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Şun­da De­mir­ga­zyk-Gü­nor­ta ugur ýük akym­la­ry­nyň De­mir­ga­zyk Ýew­ro­pa­dan Pars aý­la­gy­na, Gün­do­gar-Gün­ba­ta­r u­gur bol­sa, Gü­nor­ta we Mer­ke­zi Ýew­ro­pa­dan Gü­nor­ta we Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa ýurt­la­ry­na hem-de Hy­ta­ýa ýük­le­riň üs­ta­şyr ge­çi­ril­me­gi­ni üp­jün ed­ýär. Ga­ra de­ňiz we Bal­ti­ka se­bit­le­ri­niň, Gü­nor­ta we Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa­nyň, Ýa­kyn Gün­do­ga­ryň hem-de Azi­ýa-Ýu­waş um­ma­ny se­bi­ti­niň de­ňiz ter­mi­nal­la­ry­na çyk­mak ar­ka­ly kon­ti­nen­tal Ýew­ra­zi­ýa­nyň gi­ňiş­li­gi­ni öz içi­ne al­ýan ulag gat­naw­la­ry­nyň köp şa­ha­ly, top­lum­la­ýyn, ut­ga­şyk­ly dü­zü­mi­ni gur­mak şu gü­nüň mö­hüm we­zi­pe­si­dir.
“De­mir­ga­zyk-Gü­nor­ta” ulag ge­çel­ge­si­niň gün­do­gar şa­ha­sy­ny ös­dür­me­giň çäk­le­rin­de Ga­za­gys­ta­ny, Türk­me­nis­ta­ny we Eý­ra­ny bi­te­wi ulag ul­ga­my­na bi­rik­dir­ýän de­mir ýo­luň gur­lup, ula­nyl­ma­ga be­ril­me­gi­niň se­bit­le­ýin äh­mi­ýe­ti örän ulu­dyr. Bu de­mir ýol, bi­rin­ji­den, onuň gur­lu­şy­gy­na gat­naş­ýan ýurt­la­ryň Pars aý­la­gy­na çyk­ma­gy­ny üp­jün et­mek bi­len bir ha­tar­da, Ýew­ro­pa­dan Mer­ke­zi Azi­ýa uza­ýan ýo­luň gys­gal­dyl­ma­gy­na hem ýar­dam ber­ýär. Ikin­ji­den, de­mir ýol ulag­la­ry­nyň ös­dü­ril­me­gi türk­men döw­le­ti­niň beý­le­ki ýurt­la­ryň de­mir ýol ul­gam­la­ry­na bag­ly bol­mak ze­rur­ly­gy­ny ara­dan aýyr­ýar. Hut şu mak­sat bi­len TRA­SE­KA, “De­mir­ga­zyk-Gü­nor­ta” trans­mil­li de­mir ýol ge­çit­le­ri gu­rul­ýar. Üçün­ji­den, de­mir ýol­la­ry­nyň köp ugur­lar bo­ýun­ça ös­dü­ril­me­gi, ola­ryň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy we dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da gur­lu­şy­gy­nyň al­nyp ba­ryl­ma­gy ýur­du­my­zyň üs­ta­şyr ulag ge­çi­ri­ji­lik müm­kin­çi­lik­le­ri­ni art­dyr­ýar.
Türk­me­nis­tan mil­li de­re­je­de eý­ýäm ulag dü­zü­mi­ni dö­ret­me­giň, ös­dür­me­giň we döw­re­bap­laş­dyr­ma­gyň giň möç­ber­li mak­sat­na­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­mä­ge gi­riş­di. Ýur­du­myz­da aw­to­mo­bil ýol­la­ry­nyň, ýol aý­ryt­la­ry­nyň, köp­rü­le­riň gur­lu­şy­gy çalt dep­gin­ler­de al­nyp ba­ryl­ýar. Ne­sip bol­sa, ýa­kyn wagt­da Amy­der­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän se­bit­dä­ki iri aw­to­mo­bil we de­mir ýol köp­rü­le­ri hem ulan­ma­ga ber­ler. Bu köp­rü­ler Öz­be­gis­ta­nyň we Türk­me­nis­ta­nyň ulag ýol­la­ry­ny bir­leş­di­rer, iki ugur­da hem ulag akym­la­ry­nyň he­re­ke­ti­ni ep-es­li çalt­lan­dy­rar.
Şo­ňa gö­rä-de, Türk­me­nis­tan hyz­mat­daş­lar bi­len bi­le­lik­de se­bit­de iri hal­ka­ra tas­la­ma­la­ryň bir­nä­çe­si­ni ama­la aşyr­ýar. Ga­za­gys­tan-Türk­me­nis­tan-Eý­ran de­mir ýo­ly ýyl­da 10-12 mil­li­on ton­na ýü­küň da­şal­ma­gy­ny üp­jün et­mä­ge ukyp­ly­dyr. Türk­me­nis­tan-Ow­ga­nys­tan-Tä­ji­gis­tan de­mir ýo­lu­nyň bi­rin­ji no­bat­da­ky­sy­nyň açyl­ma­gy Azi­ýa hal­ka­ra de­mir ýol ulag ge­çel­ge­si­niň dö­re­dil­me­gi­ne ba­dal­ga ber­di. Bu ge­çel­ge tas­la­ma gat­naş­ýan ýurt­la­ryň, şeý­le hem Gyr­gy­zys­ta­nyň çä­gi bo­ýun­ça ge­çip, Hy­ta­ýyň köp şa­ha­ly de­mir ýol ul­ga­my­na we onuň üs­ti bi­len, Azi­ýa-Ýu­waş um­ma­ny se­bi­ti­niň ba­zar­la­ry­na çy­kar.
Aş­ga­ba­dyň iň hä­zir­ki za­man Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li­niň gur­lu­şy­gy­nyň ta­mam­lan­ma­gy bu tas­la­ma­la­ryň aja­ýyp üs­tün­li­gi­dir. Türk­me­nis­ta­nyň esa­sy “ho­wa der­we­ze­si­ne”, yk­lym we yk­ly­ma­ra ho­wa ýol­la­ryn­da iri üs­ta­şy­ry­jy no­ka­da öw­rülýän bu Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li sa­gat­da 1 müň 600 ýo­lag­ça hyz­mat et­mä­ge ukyp­ly­dyr. Şol bir­wag­tyň özün­de ho­wa men­zi­li is­len­dik ky­sym­ly uça­ry ka­bul edip bil­ýär.
Ýurt­da de­ňiz ulag ul­ga­my hem ös­dü­ril­ýär. Türk­men­ba­şy­nyň hal­ka­ra de­ňiz por­ty Ha­zar, Ga­ra, Bal­ti­ka de­ňiz­le­ri­niň ke­nar­ýa­ka ýurt­la­ry bi­len de­ňiz-der­ýa ýol gat­na­şy­gy­ny has-da pug­ta­lan­dy­rar. Bu stra­te­gi­k äh­mi­ýet­li des­ga Türk­me­nis­ta­nyň se­bi­tiň eks­port-im­port lo­gis­ti­ka ul­ga­my­na uly go­şan­dy bo­lar. Mul­ti­mo­dal lo­gis­ti­ka top­lu­my kon­teý­ner ýük­le­ri­ni sak­la­mak we top­lum­la­ýyn iş­läp taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça hyz­mat­la­ry ama­la aşy­rar, ol ýük­ler uçar­lar, aw­to­mo­bil we de­mir ýol ulag se­riş­de­le­ri ar­ka­ly bu ýe­re ge­ti­ri­ler, ola­ry suw ula­gy­na ýük­le­mek we dü­şür­mek iş­le­ri ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ler. Tä­ze por­tuň her ýyl­da­ky ge­çi­ri­ji­lik uky­by 17-18 mil­li­on ton­na deň­dir. Du­ral­ga zo­la­gy­nyň uzyn­ly­gy 3,8 müň met­re ba­ra­bar bol­jak port­da her ýyl­da ýo­lag­çy­la­ryň 300 mü­ňü­si­ne, 75 müň treý­le­re, kon­teý­ner­le­riň hem 400 ýüz mü­ňü­si­ne hyz­mat edi­ler. Bu uly tu­tum­ly iş­le­riň hem­me­si Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň il-ýurt bäh­bit­li ägirt uly ta­gal­la­la­ry­nyň ne­ti­je­si­dir.

Je­mal HU­DAÝ­BER­DI­ÝE­WA,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА