Üs­tün­lik – çe­ki­len zäh­me­tiň üs­tün­den gel­ýär

Teatr sungatynyň dili blen aýdanyňda «Sahna – mukaddes ýer». Sahnada ýasama hereketiň ýol almaýar, oňa tomaşaçy ynanmaýar. Muňa her bir artist hem aňryýany bilen düşünýär. Tomaşaçy keşpleri ýerine ýetirýän artistlerden öz durmuşynda gabat gelen ýa-da gelip biläýjek wakalary synlaýar, şol keşplerden özünde bar bolan gowy häsiýetleriň artykmaçlyklaryna düşünýär, kemter gaýdýan taraplaryny kellesinde aýlap görüp, ony düzetmegiň çäresini görmelidigine göz ýetirýär. Şeýlelikde, tomaşaçy gowy häsiýetleri bilen çykyş eden gahrymanyň bolşuny synlap «Menem şeýle adamlaryň hatarynda bolaýsamdym» diýen pikiri öz aňyna guýup, ruhy şat bolýar.
Ma­ry­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky döw­let dra­ma te­at­ryn­da ar­tist­le­riň en­çe­me­si zäh­met çek­ýär. Teatr 1938-nji ýyl­da açy­lyp, on­da us­sat ha­ly­pa­lar öz­le­ri­niň my­na­syp yz­la­ry­ny go­ýdu­lar. Ola­ryň için­de dür­li hi­li keşp­le­re gi­rip, şol keşp­dä­ki gah­ry­man­la­ryň ge­pi-sö­zi, he­re­ket­le­ri bi­len im­rin­di­rip, öz to­ma­şa­çy­la­ry­ny ök­de­lik bi­len «yzy­na dü­şü­rip» bil­ýän ar­tist­ler az däl. Şeý­le ar­tist­le­riň bi­ri hem in­di otuz bäş ýyl bä­ri şu te­at­ryň ga­py­syn­dan gi­rip-çy­kyp ýö­ren Nur­bi­bi Na­za­ro­wa­dyr. Nur­bi­bi 1959-njy ýy­lyň ba­har pas­lyn­da, Mur­gap et­ra­by­nyň Ata Sa­lyh ge­ňeş­li­gin­de do­gul­ýar. Ol mek­dep ýyl­la­ryn­da aý­dym-saz gur­na­gy­na işeň­ňir gat­naş­ýar. Mek­dep­de ge­çi­ril­ýän çä­re­ler­de, baý­ram­çy­lyk­lar­da aýd­ýan aý­dym­la­ry­ny şol aý­dym­la­ra ky­bap he­re­ket­ler bi­len be­zäp çy­kyş ed­ýär. Onuň aýd­ýan aý­dy­my­ny he­re­ket­leri bi­len gel­şi­rip, be­zäp bil­şi­ne to­ma­şa­çy­lar gu­wan­mak bi­len syn ed­ýär­ler. Ýaş­lyk­da nä­me, her bir he­re­ke­tiň şo­wu­na dü­şäý­ýär­mi?! Bir ge­zek aý­dy­m aý­dyp du­ran pur­sa­ty bir mö­je­jik ge­lip onuň eg­ni­ne gon­ýar. Ol aý­dy­myň ara­syn­da ka­kyn­jy­ra­ýar. Şon­da ol sä­gin­ji­räp, al­jy­rap, se­pi­ni bil­dir­män, özü­niň köp aý­dyp ýö­ren «Gö­zel sum­ba­ryň na­ry» aý­dy­my­na ge­çip gid­ýär. Sa­zan­da­lar hem bu ýer­de Nur­bi­bi­niň ýag­da­ýy­na dog­ry dü­şü­nip, saz­la­ry­ny aý­dyl­ýan aý­dy­myň he­ňi­ne gö­rä saz­laş­dy­ryp goý­ber­ýär­ler. Şeý­le­lik­de, ol bir zarp­da iki aý­dy­my ýe­ri­ne ýe­tir­me­li bol­ýar.
Onuň ba­şar­jaň­lyk bi­len eden bu he­re­ket­le­ri­ni syn­lan mu­gal­lym­la­ry, deň-duş­la­ry oňa «Gel­jek­de sen ar­tist bo­lar­syň» di­ýip­dir­ler. Nur­bi­bi ola­ryň yna­my­ny ýa­la­na çy­kar­ma­dy. Mek­de­bi gu­ta­ran­dan soň, il­ki 1976-njy ýyl­da Aş­ga­bat­da­ky Ga­ra Se­ýit­li­ýe­wiň ady­ny gö­ter­ýän Me­de­ni aň-bi­lim teh­ni­ku­my­na ga­ýy­ba­na oku­wa gir­ýär. Ony ta­mam­lan­dan so­ňam 1979-njy ýyl­da Daş­ken­diň A. N. Ost­rows­kiý adyn­da­ky te­at­ral çe­per­çi­lik ins­ti­tu­ty­na oku­wa gir­ýär. Nur­bi­bi ta­lyp­lyk döw­rün­de «Baý we bat­rak», «El­wan ýag­lyk­ly ser­wim», «Ölüm how­py aba­nan­da» at­ly spek­takl­lar­da dür­li hi­li keşp­ler­de oý­na­ýar. Mu­gal­ly­my Mi­ha­il Fat­da­ko­wyň oňa göw­ni ýet­ýär. Şeý­le-de, oňa sah­na­da öz or­nu­ny tap­jak­dy­gy­na uly ynam bil­dir­ýär. Nur­bi­bi 1984-nji ýyl­da «Saz­ly ko­me­di­ýa ar­tis­ti» di­ýen hü­nä­ri al­ýar. Şol ýyl ol Ma­ry­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky döw­let dra­ma te­at­ryn­da ar­tist bo­lup işe baş­la­ýar.
Otuz bäş ýyl. Bu yn­san öm­rü­niň uly bö­le­gi. Bu dö­wür­de ol bir­nä­çe oýun go­ýu­jy­lar bi­len iş­leş­di. Bu ugur­da köp ýyl­lyk tej­ri­be­si bo­lan ha­ly­pa ar­tist­ler bi­len pi­kir al­şyp, sah­na­da keşp dö­ret­me­giň til­sim­le­ri­ni öw­ren­di. In­di bol­sa onuň özi ha­ly­pa­ly­ga ýe­ti­şip, ýaş­la­ra öz tej­ri­be­si­ni öw­red­ýär. Ol N. Ju­ma­ýe­wiň «Bäh­bit Päl­wan» oý­nun­da Mah­ma­lyň, G. Muh­ta­ro­wyň «Aja­ýyp te­bip» oý­nun­da Zul­man kem­pi­riň, T. Ju­ma­gel­di­ýe­wiň «Gyz ga­çan­da» oý­nun­da Bi­bi­niň, B. Gur­ba­no­wyň «Til­ki dost­lu­gy» oý­nun­da Til­ki­niň, H. Bä­şi­mo­wyň «Ýi­gi­diň da­ýy­sy bar» oý­nun­da Dur­su­nyň, A. Ho­ja­my­ra­do­wyň «Gy­rat» oý­nun­da Zul­man kem­pi­riň, «Öwez öý­le­nen» oý­nun­da Hop­ny­şan kem­pi­riň, G. Na­za­ro­wyň «Mülk» oý­nun­da Ge­re­giň, «Jy­ga­ly be­giň zür­ýat­la­ry» oý­nun­da Gü­la­ýy­myň, Ö. Ga­lan­da­ro­wyň «Bil­di­riş» oý­nun­da Ak­na­ba­dyň, A. Al­la­na­za­ro­wyň «Til­ki­niň dog­lan gü­ni» oý­nun­da Til­ki­gü­lüň, B. Ab­dyl­la­ýe­wiň «Te­re­ke» oý­nun­da Gül­je­ma­lyň, D. Ora­ýe­wiň «Leý­li-Mež­nun» oý­nun­da Tor­gaý gu­şuň, B. Su­ha­no­wyň «Ýu­sup-Zü­leý­ha» oý­nun­da Hry­na­nyň, N. Re­je­po­wyň «Ha­lal ha­zy­na» oý­nun­da Ha­jar bi­bi­niň, G. Da­ňa­ta­ro­wyň «Mä­lik şa» oý­nun­da Eda­ly­nyň, «Söý­gi bi­zi ha­las eder» oý­nun­da Oja­nyň, «Te­kep­bir gyz» oý­nun­da Ene­si­niň, «Heý­kel­ler hem yk­bal­lar» oý­nun­da Enä­niň, Ç. Aýt­ma­to­wyň «El­wan ýag­lyk­ly ser­wim» oý­nun­da He­se­liň eje­si­niň, G. Ka­ka­ba­ýe­wiň «Gum­ly ge­lin» oý­nun­da Ow­la­gyň, G. Na­za­ro­wyň «Bir ba­kyş­da» oý­nun­da Gül ejä­niň keşp­le­ri­ni ök­de­lik bi­len oý­na­ma­gy ba­şar­dy. Onuň dür­li te­ma­lar­dan dö­re­den bi­ri-bi­rin­den ta­pa­wut­ly keşp­le­ri sa­nar­dan köp bo­lup, bi­ri-bi­ri­ne meň­ze­me­ýär. Ag­za­lan oýun­lar­da­ky gah­ry­man­la­ryň her­si bir ka­kuw­da he­re­ket ed­ýär. Nur­bi­bi «Gy­rat­da» her hi­li haý­ýar­lyk­lar­dan ba­şy çyk­ýan Zul­man kem­pi­riň ha­ky­ky bol­şy ýa­ly he­re­ket et­se, «Ýu­sup-Zü­leý­ha­da» özü­niň gyr­nak­ly­gy­na ga­ra­maz­dan, to­ma­şa­çy­ny be­gen­di­rip he­re­ket ed­ýän şa­dy­ýan Hry­na­nyň keş­bin­de çy­kyş ed­ýär. Onuň oý­nan oýun­la­ry­nyň kö­pü­sin­de to­ma­şa­çy­lar üçin ynan­dy­ry­jy­ly­gy­ny ga­zan­mak­da oýun go­ýu­jy re­žiss­ýor­la­r bu ar­tis­tiň güý­jü­ne has köp bil bag­la­ýar­lar. Oýun­la­ryň do­wa­myn­da baş­dan-aýak bol­ma­sa-da, ag­ram­ly ýer­le­rin­de he­re­ket ed­ýän gah­ry­man­la­ryň keşp­le­ri oňa yna­nyl­ýar. Ol her bir ar­tis­te ba­şar­dy­bam du­ra­nok. Beý­le yna­ma gir­mek üçin öz ed­ýän işi­ňe köp zäh­me­ti siň­dir­me­gi ba­şar­ma­ly. Bu ar­tist ba­ra­da­ky pi­ki­ri­ni bil­mek üçin te­at­ryň ýol­baş­çy­sy, bel­li re­žis­sý­or Ata Gul­la­ro­w be­ren so­ra­gy­my­za ol şeý­le jo­gap ber­di.
– Nur­bi­bi daý­za­myz te­at­ry­myz­da iň tej­ri­be­li ar­tist­le­ri­mi­ziň bi­ri. Ol in­di bi­reg­ne otuz bäş ýyl bä­ri şu te­at­ryň ga­py­syn­dan gi­rip, çy­kyp ýö­ren ar­tist. Nur­bi­bi bi­len iş­leş­mek şeý­le go­wy. Ol özü­niň şol tä­ze keş­bin­de şol keş­be gir­ýän­çä re­žiss­ýor­la­ra kän-kän so­rag ber­ýär. Öz keş­bi­niň psi­hi­ki, fi­zi­ki aň-dü­şün­je­si­ni öl­çer­ýär. Şeý­le­lik bi­len keş­bi­ni ti­mar­la­ýar, öw­ren­ýär. Eger sah­na­da­ky keş­bi ene bol­sa, sah­na­da Nur­bi­bi däl-de «Ene» bo­lup, gö­zü­ni pü­re-pür ýa­şar­dyp, so­ň to­ma­şa­çy­ňam agy­sy­ny, göz­ýa­şy­ny ge­ti­rip dur. Gül­kü­li keş­bin­de bol­sa ol men gül­dü­re­ýin diý­me­ýär. Özi gül­me­ýär, ýö­ne to­ma­şa­çy gü­lüp, he­zil edip, el çar­pyp dur. Öz to­ma­şa­çy­sy­ny ga­za­nyp bi­len ha­ly­pa ar­tist­le­ri­mi­ziň bi­ri. Dog­ry­my aýt­sam Nur­bi­bä te­bi­gy ze­hin ber­lip­dir.
Ol bel­li re­žiss­ýor­lar Türk­me­nis­ta­nyň sun­gat­da at ga­za­nan iş­gär­le­ri Ça­ry My­ra­dow, Aman Kö­me­kow, Ça­ry Mom­ma­dow, şeý­le-de re­žiss­ýor­lar Täç­mäm­met Mäm­met­we­li­ýew, Gur­ban Hot­jy­ýew, Ata Gul­la­row, Aky­na­zar Hom­my­ýew da­gy­nyň go­ýan oýun­la­ryn­da dür­li hi­li keşp­le­ri dö­re­tdi.
1970-80-nji ýyllarda teatr sah­na­syn­da çy­kyş eden ir­ki ar­tist­ler­de­nem köp zat­la­ry öw­ren­di. Üs­tün­lik – çe­ki­len zäh­me­tiň üs­tün­den gel­ýär. Bi­ziň bu ar­tis­ti­miz oka­ýar, öw­ren­ýär, özü­ne tab­şy­ry­lan keş­biň höt­de­sin­den gel­mek üçin öz zäh­me­ti­ni gaý­gyr­ma­ýar. Sah­na­da Nur­bi­bi bi­len bi­le çykyş etmek ba­ra­da Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti N. Mol­la­ýe­wa şeý­le diý­di:
– Nur­bi­bi bi­len çykyş etmegi her bir ar­tist ar­zuw ed­ýär. Se­bä­bi ol seň göz­le­ri­ňe se­re­dip, se­ni keş­bi­ňe sal­ýar. Sa­ňa kö­mek ed­ýär. Öm­ri uzak bol­sun! Nur­bi­bi keş­bi­ni dö­re­dip, şol keş­bin­de ýa­şa­ýan ar­tist.
Her ar­tis­tiň öz­bo­luş­ly hä­si­ýet­le­ri bol­ýar. Bu ar­tis­ti to­ma­şa­çy­lar «Gül­ki paý­la­ýan ar­tist» hö­k­mün­de ta­na­ýar­lar. «Iş bi­tir­seň, il ta­nar» diý­le­ni. Nur­bi­bi Na­za­ro­wa­nyň çe­ken zäh­me­ti­ göz öňün­de tu­tu­lyp, 2009-njy ýyl­da oňa «Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti» di­ýen hor­mat­ly at dak­yl­dy. 2008-nji ýyl­da «Wa­ta­na bo­lan söý­gü­si üçin» me­da­ly gow­şu­ryl­dy. Ma­ry­nyň Ke­mi­ne adyn­da­ky döw­let dra­ma te­at­ry­nyň dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän ka­şaň, owa­dan ja­ýy, owa­dan sah­na­sy, owa­dan to­ma­şa edil­ýän za­ly bar. On­da to­ma­şa­çy­nyň ün­sü­ni eg­le­ýän tä­sin oýun­lar go­ýul­ýar. Şol go­ýul­ýan oýun­lar­da Nur­bi­bi Na­za­ro­wa öz hal­ky­na hyz­mat edip, to­ma­şa­çy­la­ry be­gen­dir­ýän­di­gi­ne, bu ugur­da öz zäh­me­ti­niň bar­dy­gy­na gu­wan­ýar. Şeý­le hem ol bu ugur­da me­de­ni­ýe­te, sun­ga­ta uly sar­pa goý­ýan Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­mi­ziň öz­le­ri üçin ed­ýän ala­da­sy­nyň ulu­dy­gy­ny ýat­la­mak bi­len, dür­li hi­li keşp­le­ri dö­ret­me­giň ala­da­syn­da­dy­gy­ny joş­gun bi­len aýd­ýar.

Baý­ram­dur­dy My­ra­dow,
Mary welaýatynyň
Ma­ry et­ra­by­nyň ýa­şaý­jy­sy.