Ir dö­wür­ler “Türk­men­film” ki­nos­tu­di­ýa­syn­da su­ra­ta dü­şü­ri­lip, ma­wy ek­ran ar­ka­ly en­çe­me ýyl­la­ryň do­wa­myn­da ýaý­ly­ma goý­ber­len “Kä­riz­gen­ler” at­ly çe­per film, me­ge­rem ki­no­muş­dak­la­ry­my­zyň ýa­dyn­da­dyr. Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti, akt­ýor hem re­žiss­ýor Ba­ba An­na­no­wyň su­ra­ta dü­şü­ren bu fil­min­de wa­ka Ikin­ji ja­han ur­şu­nyň gi­dip du­ran wag­ty, tyl­da zäh­met çek­ýän oba adam­la­ry­nyň dur­mu­şyn­dan gür­rüň ber­ýär. Bu ek­ran ese­rin­de-de Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa tyl­da kä­riz ga­z­ýan oba­daş­la­ry­na kö­mek, gol­daw ber­ýän ze­na­nyň keş­bi­ni us­sat­lyk bi­len ýe­ri­ne ýe­ti­rip­di. Akt­ri­sanyň mun­dan baş­ga-da ozal­ky Mol­la­ne­pes adyn­da­ky Türk­men döw­let aka­de­mi­ki te­at­ryn­da sah­na­laş­dy­ry­lan “De­mir aýal” at­ly spek­takl­da-da jan­lan­dy­ran De­mir aýa­lyň keş­bi en­tek­ler to­ma­şa­çy­la­ryň aňyn­dan git­mez. Şol san­da Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa­nyň şa­hyr Nä­zik An­na­ty­ýe­wa­nyň “Wa­tan­na­ma” ese­ri esa­syn­da re­žiss­ýor hök­mün­de taý­ýar­lan mo­nos­pek­tak­ly we on­da jan­lan­dy­ran baş keş­bi bi­le­nem giň­den ta­nal­ýar.
Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa 1937-nji ýyl­da Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ka­ka et­ra­by­nyň Ar­tyk oba­syn­da dün­ýä in­ýär. Ol özü­niň ça­ga­lyk döw­rü­ni, ýo­wuz ur­şuň el­henç pur­sat­la­ryn­da ge­çir­me­li bol­ýar. Or­ta mek­de­bi ta­mam­la­nyn­dan soň, bia­laç 1956-njy ýyl­da Türk­men oba ho­ja­lyk ins­ti­tu­ty­nyň we­te­ri­nar bö­lü­mi­ne oku­wa gir­ýär. Bialaç diýilmeginiň sebäbi ol aslynda, aktrisa bolmak isleýärdi. Ahyrynda 1959-njy ýyl­da tu­tan­ýer­li­li­gi, me­de­ni­ýet-sun­ga­ta bo­lan uly ar­zu­wy Ogul­dur­dy­ny Mosk­wa­nyň Lu­na­çars­kiý adyn­da­ky te­at­ral ins­ti­tu­ty­na elt­ýär. Ol ýo­ka­ry oku­wy ta­mam­lap ge­le­nin­den soň, ony şol wagt­lar he­re­ket ed­ýän Ýaş to­ma­şa­çy­lar te­at­ry­na işe ug­rad­ýar­lar. Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa bu te­at­ryň sah­na­syn­da hä­si­ýe­ti bo­ýun­ça, bi­ri-bi­ri­ne meň­ze­me­ýän dür­li keşp­le­ri us­sat­lar­ça ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Şolaryň bi­ri-de El­za Hak­ke­riň keş­bi­dir. Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti, re­žiss­ýor Dur­dy­mäm­met Ora­ýe­wiň sah­na­laş­dy­ran “Peý­kam” at­ly spek­tak­lyn­da jan­lan­dy­ran bu keş­bi to­ma­şa­çy­la­ryň ýa­dyn­da berk or­na­ýar. Ol bu keş­bi us­sat­lar­ça jan­lan­dyr­ýar we­lin, spek­tak­la syn eden adam­lar­da onuň şol keş­bi­ne gar­şy oňaý­syz pi­kir­ler dö­re­ýär. Bu bol­sa akt­ri­sa­nyň özü­ne yna­ny­lan keş­bi us­sat­lar­ça ýe­ri­ne ýe­ti­rip bil­ýän­di­gin­den ny­şan. Ýog­sam Ogul­dur­dy bu teatr­da il­ki-il­ki­ler jan­lan­dy­ran keşp­le­rin­de edil beý­le­ki ar­tist­ler ýa­ly, az-ow­lak säw­lik­le­re-de ýol be­rip­dir. Ýö­ne sun­gat ýo­lun­da­ky il­kin­ji ýyl­la­ryn­da dö­re­di­ji­lik taý­dan bi­şiş­me­dik ýaş akt­ri­sa özün­dä­ki bar bo­lan nog­san­lyk­la­ryň tiz wagt­da soňuna çykýar. Ol Go­go­lyň “Öý­len­mek” ko­me­di­ýa­syn­da Agaf­ýa Ti­ho­now­na­nyň keş­bi­ni jan­lan­dyr­ýar. Bu spek­takl akt­ri­sa­nyň ko­me­di­ýa žan­ryn­da-da us­sat­ly­gy­nyň ýo­ka­ry­dy­gy­ny gör­kez­ýär. Göw­nü­ňe bol­ma­sa, ol sah­na çy­kan­da, spek­takl bü­tin­leý jan­la­nyp gi­di­ber­ýän ýa­ly­dy. Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa he­mi­şe dö­re­di­ji­lik göz­le­gin­de­di. Ýe­ten sep­git­le­ri ony bir­ji­gem ar­ka­ýyn­laş­dyr­ma­ýar. Ol sun­gat äle­min­de özü­niň jo­gap­kär­çi­li­gi­ne dü­şü­nip, il­ha­lar keşp­le­ri dö­ret­me­giň ala­da­syn­da bol­ýar. Onuň öz us­sat­ly­gy­ny art­dyr­ma­gy te­at­ryň dö­re­di­ji­lik to­pa­ry­nyň öňün­de-de to­ma­şa­çy­la­ryň öňün­de-de ab­ra­ýy­ny has-da be­len­de gö­ter­ýär. Akt­ri­sa “Gang” dra­ma­syn­da ba­tyr raz­wet­ka­çy­nyň, “Bu nä­hi­li beý­le bol­ýar?” spek­taklyn­da ne­bit­çi gyz Aý­gü­lüň, meş­hur “Maş­ga­la” dra­ma­syn­da An­na­nyň, “Aý tu­tu­lan gi­je­si” tra­ge­di­ýa­syn­da Bi­kä­niň, kol­hoz dur­mu­şy ba­ra­da gür­rüň ber­ýän “Öm­rü­miň ör­ki” dra­ma­syn­da Dur­su­nyň, “Ap­rel we gyz­ja­gaz” oý­nun­da War­ýa­nyň, “Uly og­lum­da” Ma­kyrs­ka­ýa­nyň, “Sars­gyn­da” Bi­bi­niň, “Sen me­niň öm­rüm­de” Dur­sun ejä­niň, “Al­tyn ýyl­dyz­da” Mö­jek ha­nyň keşp­le­ri­ni jan­lan­dy­ryp, to­ma­şa­çy­la­ryň gyz­gyn söý­gü­si­ne my­na­syp bol­ýar.
Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa 1986-njy ýyl­dan tä öm­rü­niň ahy­ry­na çen­li öňki Mol­la­ne­pes adyn­da­ky aka­de­mi­ki dra­ma te­at­ryn­da iş­le­ýär. Akt­ri­sa bu te­at­ryň sah­na­syn­da hem en­çe­me gah­ry­man­la­ryň keş­bi­ne gi­rip, to­ma­şa­çy­lar köp­çü­li­gi­niň söý­gü­li akt­ri­sa­sy hök­mün­de özü­ni yk­rar et­dir­ýär. 1992-nji ýyl­da bu ýer­de “Me­de­ýa” spek­tak­ly sah­na­laş­dy­ryl­ýar. Spek­takl­da esa­sy keşp bo­lan Me­de­ýa­nyň keş­bi­ni jan­lan­dyr­mak Ogul­dur­da tab­şy­ryl­ýar. Bu keşp hem diý­seň şow­ly bo­lup çyk­ýar. Soň­ra “Me­de­ýa” spek­tak­ly paý­tag­ty­myz­da ge­çi­ri­len hal­ka­ra teatr fes­ti­wa­ly­na gat­na­şyp, “Gran pri” baý­ra­gy­na my­na­syp bol­ýar. Şol spek­tak­lyň yzy­sü­resi te­at­ryň dö­re­di­ji­lik to­pa­ry Gök­de­pe­de bo­lup ge­çen pa­jy­ga­ly sö­we­şe ba­gyş­lap, “Ga­la” at­ly spek­tak­ly sah­na­laş­dyr­ýar. Bu spek­takl­da Ogul­dur­dy Mämmetgulyýewa enä­niň keş­bi­ni jan­lan­dyr­ma­gy ynan­ýar­lar. Şo­nuň ýa­ly-da akt­ri­sa­nyň ozalky Mol­la­ne­pes adyndaky te­at­ryň sah­na­syn­da-da “Ýe­diň ene­si” spek­tak­lyn­da enä­niň, “Çy­nar da­rag­tyn­da” War­do­nyň, “Ýa­rag­ly adam­da” Na­dež­da­nyň, “Op­ti­mis­ti­k tra­ge­di­ýa” spek­tak­lyn­da-da ko­mis­sa­ryň keş­bi ýa­ly, dür­li hä­si­ýet­li ob­raz­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Onuň teatr sun­ga­ty­na baş­lan gü­nün­den öm­rü­niň ahy­ry­na çen­li jan­lan­dy­ran keşp­le­ri­niň hem­me­si ha­kyn­da bir pur­satyň için­de du­rup geç­mek müm­kin däl.
Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa ki­no sun­ga­tyn­dan-da daş­da dur­ma­ýar. Baş­da-da bel­leý­şi­miz ýa­ly ol, “Kä­riz­gen­ler” fil­min­de, şol san­da “Me­niň dos­tum Me­le­guş” ki­no­syn­da baş gah­ry­man Al­ty­nyň ki­çi gel­ne­je­si­niň, meş­hur “Jap­bak­lar­” komediýasynda Işa­nyň aýa­ly­nyň keş­bi­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Akt­ri­sa­nyň uzak bol­ma­dyk dö­re­di­ji­lik ýo­lun­da bi­ti­ren iş­le­ri gö­ze do­ly gö­rün­ýär. Akt­ri­sa: – Ar­tis­tiň bar ar­zu­wy dö­ret­mek. Nä­çe iş bi­ti­ren hem bol­saň, et­me­li iş­le­riň on­dan hem kän bo­lup gö­rün­ýär – di­ýer­di. Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa öz esa­sy kä­ri­niň da­şyn­dan Türk­men döw­let me­de­ni­ýet ins­ti­tu­ty­nyň Teatr sun­ga­ty fa­kul­te­tin­de mu­gal­lym­çy­lyk edip, ýaş­la­ra “Akt­ýo­ryň us­sat­ly­gy” sa­pa­gyn­dan tä­lim be­rip, sun­ga­tyň in­çe til­sim­le­ri­ni öw­red­ýär­di.
Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wanyň teatr hem ki­no sun­ga­tyn­da bi­ti­ren iş­le­ri­ni göz öňün­de tu­tu­lyp, şeý­le-de ýo­ka­ry ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji­li­gi üçin oňa 1967-nji ýyl­da Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan ar­tis­ti, 1993-nji ýyl­da-da Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti di­ýen be­lent at­lar da­kyl­ýar. Öm­rü­ni teatr hem ki­no sun­ga­ty­na ba­gyş eden Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa öz dur­mu­şy­ny teatr­syz as­la-da göz öňü­ne ge­ti­rip bil­me­ýän­di­gi­ni, teatr sun­ga­ty­nyň onuň yk­ba­ly­dy­gy­ny öw­ran-öw­ran nyg­ta­ýar. Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa sun­gat äle­min­de ägirt uly ýol geç­di. Onuň dö­re­den en­çe­me sah­na keşp­le­ri türk­men teatr sun­ga­ty­nyň ta­ry­hy­na al­tyn harp­lar bi­len ýa­zyl­ma­ga müň ke­rem my­na­syp­dyr. Sah­na­da Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa diý­len­de to­ma­şa­çy­lar köp­çü­li­gi, teatr muş­dak­la­ry­myz te­at­ra bar­ma­ga how­lug­ýar­dy­lar. Çün­ki olar bu akt­ri­sa­nyň, us­sat­ly­gy­na, daş ýa­ran ze­hi­ni­ne hor­mat goý­ýar­dy­lar. Onuň her bir tä­ze dö­re­den sah­na keşp­le­rin­den jo­şup, lez­zet al­ma­ga how­lu­gar­dy­lar. Oňa hor­mat goý­ýar­dy­lar. Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa­nyň sah­na­da dö­re­den keşp­le­ri yn­san gö­zel­li­gi­niň, ah­lak päk­li­giň adam­kär­çi­lik sy­pat­la­ry­nyň iň aja­ýyp nus­ga­la­ry­ny sah­na sun­ga­ty­nyň üs­ti bi­len iş­jeň tes­wir­le­ýär. Yk­ba­ly­ny teatr sun­ga­ty­na ba­gyş eden, Türk­me­nis­ta­nyň halk ar­tis­ti Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa 2004-nji ýyl­da 68 ýa­şy­nyň için­de ara­dan çyk­ýar. Em­ma onuň bi­len te­at­ryň sah­na­syn­da bile çy­kyş edip, bir ta­bak­dan duz iýen kär­deş­le­ri, şä­girt­le­ri şeý­le hem onuň sun­ga­ty­nyň muş­dak­la­ry ony hiç haçan ýat­la­ryn­dan çy­kar­ma­ýar. Çün­ki ýag­şy ynsan, käriniň ussady asla unudulmaýar. Be­lent adam­kär­çi­lik sy­pat­la­ry­ny hatyralaýan, Al­la ta­ra­pyn ber­len ýi­ti ze­hi­ni­nden lez­zet alanla­ryň kalp­la­ryn­da ýaşaýar. Çünki bu päk ýü­rek, şa­dy­ýan, nu­ra­na sun­ga­ta bü­tin dur­ky bi­len ber­len ze­nan ba­ra­da öw­gü­li söz­leri näçe aýt­saň-da bär­den gaýd­ýar. Goý onuň ruhy el­my­da­ma şat bol­sun. Hä­zir­ki wagt­da Ogul­dur­dy Mäm­met­gu­ly­ýe­wa­nyň 1 og­ly, 2 ag­ty­gy yk­ba­ly­ny sun­ga­ta bag­lap gi­den be­ýik yn­sa­na buý­sa­nyp, iş­läp hem okap ýör.

Ak­my­rat Ho­ja­ber­di­ýew,
teatr sun­ga­ty­ny öw­re­ni­ji.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА