Kum­ran ýaz­gy­la­ry – ga­dy­my ýaz­gy­la­ryň je­mi bo­lup, mi­la­dy­dan öň III we mi­la­dy­nyň 68-nji ýyl­la­ry­na de­giş­li diý­lip ha­sap­lan­ýar. 1947-nji ýyl­da Iu­deý çöl­le­rin­de, Öli deň­zin­den uzak­da bol­ma­dyk Kum­ran jül­ge­sin­de mal ba­kyp ýö­ren Omar we Mu­ham­med ed-Dib at­ly iki çar­wa arap tä­sin bir go­wa­gyň üs­tün­den ba­ryp­dyr. Go­wa­gyň için­dä­ki da­şy­na zy­gyr ma­ta sa­ra­lan de­ri­den eý­le­nip be­je­ri­len gol­ýaz­ma­lar ola­ryň ün­sü­ni özüne çe­kip­dir. Çar­wa­la­ryň aýt­ma­gy­na gö­rä, olar bu go­wa­ga ýi­ti­ren ge­çi­le­ri­ni göz­läp gi­ren eken­ler. Olar ta­pyn­dy­ny ga­dy­my del ki­tap­la­ry top­la­ýan an­tik­wa­ra hö­dür­le­ýär­ler.
Ne­ti­je­de, gol­ýaz­ma­lar çyn­la­kaý öw­re­ni­len­den soň­ra, ola­ryň ha­ky­ky ta­ry­hy gym­ma­ty bel­li bol­ýar. Ba­sym il­kin­ji gol­ýaz­ma­la­ryň ta­py­lan ýe­ri­ne tej­ri­be­li ar­heo­log­lar gel­ýär. 1951-56-njy ýyl­lar­da Iu­deý çö­lün­de ge­çi­ri­len bir­syh­ly ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­rin­den soň­ra, bu ýer­den köp san­ly ýa­zuw ýa­dy­gär­lik­le­ri ýü­ze çy­ka­ryl­ýar. Ola­ryň äh­li­si ta­py­lan ýe­ri­ne gö­rä, “Öli deň­ziň gol­ýaz­ma­la­ry” di­ýen ada eýe bol­ýar. Kä­wagt bu ýa­zuw ýa­dy­gär­lik­le­ri “Kum­ran ýaz­gy­la­ry” diý­lip hem at­lan­dy­ryl­ýar. Kum­ran ýaz­gy­la­ry­nyň ara­syn­da has go­wy sak­la­nan bir­nä­çe gol­ýaz­ma­lar bar. Ta­pyn­dy wag­tyň geç­me­gi bi­len port hä­si­ýe­te eýe bolup, gol­ýaz­ma­la­ryň ýü­zün­dä­ki hat­la­ryň köp bö­le­gi pyt­ran eken. Uzak hy­syr­dy­ly iş­den soň­ra, ola­ryň bir­nä­çe­si­ni ýa­ňa­dan­dan di­kelt­mek ba­şart­dy. Ge­çi­ri­len bar­lag­lar ýaz­gy­la­ryň ag­la­ba­sy­nyň ara­meý we ga­dy­my ýew­reý dil­le­rin­de, kä­bir­le­ri­niň hem, hem grek di­lin­de ýa­zy­lan eser­ler­di­gi­ni ýüze çykardy.
Ýa­ňy ýa­kyn­da ys­ra­ýyl­ly ar­heo­log­lar tä­ze bir go­wa­gyň üs­tün­den ba­ryp, bu ýer­den düýr­le­nen gol­ýaz­ma­nyň, şeý­le hem gol­ýaz­ma­la­ry sak­la­mak üçin ni­ýet­le­nen öz­bo­luş­ly gap­la­ry ýü­ze çy­kar­dy­lar.
Bu ba­ra­da Ie­ru­sa­lim­dä­ki okuw mekdebiniň be­ýan­na­ma­syn­da mä­lim edil­ýär. Kum­ran ýaz­gy­la­ry şu ma­ha­la çen­li 11 go­wak­da sak­la­nyp, hä­zir onuň 12-si­niň üs­tüniň açy­lan­dy­gy be­ýan­na­ma­da mä­lim edil­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА