Or­ta asyr­lar­da Sa­mar­kant bü­tin Gün­do­gar­da özü­niň ka­gyz­la­ry bi­len şöh­rat­la­nyp, onuň önüm­çi­li­gi VII asyr­da Hy­taý­dan ge­ti­ri­lip­dir. Bu se­ne­diň syr­la­ry unu­dy­lyp, hä­zir ÝU­NES­KO-nyň ýar­da­my bi­len ýa­ňa­dan­dan di­kel­dil­di. Şu gün­ki gün­de geç­miş­de bel­li bo­lan sa­mar­kant ka­gyz­la­ry ga­dy­my usu­ly­ýet bi­len Sa­mar­kan­dyň ete­gin­dä­ki Ko­ni­gil gyş­la­gyn­da dö­re­di­len ýö­ri­te ka­gyz us­sa­ha­na­syn­da gaý­ta­dan ön­dü­ril­ýär.
Bu ýer­de önüm­çi­lik ab­zal­la­ry geç­miş­dä­ki ýa­ly Si­ab der­ýa­syn­da gur­lan suw çarh­la­ry ar­ka­ly he­re­ke­te ge­ti­ril­ýär. Us­sa­ha­na­da bir­nä­çe asyr mun­dan ozal­ky ýa­ly ýa­ňa­dan­dan di­kel­di­len ga­dy­my teh­no­lo­gi­ýa­lar ar­ka­ly ön­dü­ril­ýän sa­mar­kant ka­gyz­la­ry­nyň taý­ýar­la­nyş usul­la­ry bi­len do­ly ta­nyş­mak müm­kin. Bag­dat­da il­kin­ji ka­gyz kär­ha­na­sy Sa­mar­kant­da il­kin­ji ka­gyz önüm­çi­li­gi ýo­la goý­lan­dan ýa­rym asyr soň­ra peý­da bo­lup­dyr. Şol dö­wür­ler­de sa­mar­kant ka­gyz­la­ry özü­niň ýo­ka­ry hi­li bi­len mü­sür ka­gyz­la­ryn­dan hem ta­pa­wut­la­nyp­dyr.
Öz­bek şa­hy­ry, akyl­da­ry we aly­my Aly­şir No­wa­ýy ka­gy­za “Akyl­dar­la­ryň pi­kir­le­ri­ni dün­ýä ýaý­ýan ga­nat­lar” di­ýip, ba­ha be­rip­dir. Ka­gy­zy hy­taý­ly­lar mi­la­dy­dan 71 ýyl öň, oý­lap ta­pyp­dyr­lar. Il­ki onuň önüm­çi­li­gin­de ýü­pek ula­ny­lyp­dyr. Ka­gyz taý­ýar­la­ma­gyň umu­my ýö­rel­ge­le­ri ga­dy­my Hy­taý ýaz­gy­la­ryn­da do­ly be­ýan edi­lip­dir.
Şo­nuň ýa­ly hem bam­bu­gyň ýaş bal­dak­la­ryn­dan, tut aga­jy­nyň ga­by­gyn­dan, sö­wüt­den we ke­nep­den ka­gyz taý­ýar­la­nyp­dyr. Hy­taý­ly­lar ka­gyz üçin ni­ýet­le­nen ma­te­ria­ly so­ky da­şa sa­lyp, maý­da­lap kül edip­dir­ler. Düý­bi ow­nu­jak gö­ze­nek­li çar­çu­wa bol­sa, ka­gy­zy bel­li bir gör­nü­şe ge­tir­mä­ge hyz­mat edip­dir. Çar­çu­wa bi­raz mä­jum­dan guý­lup, sü­ýü­miň ýaý­rap, bel­li bir gat­la­gyň eme­le gel­me­gi üçin ony san­dy­ra­dyp­dyr­lar. Su­wy sar­kyp, ow­nuk gö­ze­nek­de çyg ka­gyz gat­la­gy ga­lyp­dyr. Ony usul­lyk bi­len alyp, tag­ta­nyň ýü­zü­ne ýa­zyp­dyr­lar we Gü­nde gu­ra­dyp­dyr­lar. Soň­ra ka­gyz gat­lak­la­ry­ny agaç­dan edi­len bas­gyç bi­len gy­syp­dyr­lar.
Ka­gyz sa­hy­pa­la­ry­nyň taý­ýar­la­ny­şy uly döw­let sy­ry hök­mün­de giz­lin­lik­de sak­la­nyp­dyr. Ýö­ne her ni­çik­de bol­sa, 610-njy ýyl­da ka­gy­zyň sy­ry Ko­re­ýa we Ýa­po­ni­ýa el­til­ýär. 650-nji ýyl­da Hy­ta­ýyň ka­gyz kär­ha­na­syn­dan gaý­dan iş­çi­ler bu işi Sa­mar­kant­da ýo­la go­ýup­dyr­lar. Sa­mar­kand ýa-da Ho­ra­san ka­gy­zy zy­gyr­dan taý­ýar­la­nyp, bu iş has-da öňe iler­läp­dir. Ne­ti­je­de, bu ka­gyz­lar ýa­zuw iş­le­rin­de ulan­mak mak­sa­dy bi­len Or­ta Azi­ýa­nyň ba­zar­la­ry­na giň­den ýaý­rap baş­lap­dyr.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА