Glo­bal kli­mat mak­sat­na­ma­sy­na ýet­mek üçin ga­zy­lyp alyn­ýan ener­gi­ýa gor­la­ry­nyň, şol san­da köm­rüň ula­ny­ly­şy­nyň çäk­len­di­ril­me­gi­ne ze­rur­lyk du­ýul­ýar. Esa­san, kö­mür bi­len iş­le­ýän elekt­rik be­ket­le­ri ho­wa­ny has köp za­ýa­la­ýar. Şol se­bäp­li ener­gi­ýa­nyň al­ter­na­tiw çeş­me­ler­den üp­jün edil­me­gi üçin tas­la­ma­lar dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär, hö­kü­met­ler bu tas­la­ma­la­ra has köp gol­daw ber­ýär. Şeý­le-de bol­sa, dün­ýä­de kö­mür­den sap­lan­mak üçin edil­ýän ta­gal­la­lar ga­ra­şy­lan ne­ti­jä­ni ber­me­di. “Glo­bal Ener­gy Mo­ni­tor” gu­ra­ma­sy 9-njy ge­zek ýaý­ra­dy­lan “Kö­mür­li ýy­ly­lyk be­ket­le­ri­niň glo­bal yzar­la­ny­şy” at­ly mag­lu­mat­da kli­mat mak­sat­na­ma­sy­na ýet­mek üçin önüm­çi­lik kuw­wa­ty ýyl­da or­ta­ça 117 gi­ga­wat bo­lan be­ke­diň ýa­pyl­ma­ly­dy­gy, em­ma ge­çen ýyl 26 gi­ga­wat­lyk be­ke­diň önüm­çi­li­gi­ni tog­ta­dan­dy­gy bel­le­nil­ýär.
Mag­lu­ma­tyň taý­ýar­lan­ma­gy­na dün­ýä­niň dür­li gu­ra­ma­lar gol­daw be­rip­dir.
Hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­de he­re­ket ed­ýän kö­mür be­ket­le­ri­niň 30 gö­te­ri­mi­niň (önüm­çi­lik kuw­wa­ty tak­my­nan, 580 gi­ga­wat) ýa­pyl­jak wag­ty mä­lim edi­lip­dir. Önüm­çi­lik kuw­wat 1400 gi­ga­wat bo­lan bö­le­gi­niň bol­sa, ho­wa hiç hi­li zy­ýan ýe­tir­me­ýän gör­nü­şe ge­ti­ril­me­gi me­ýil­leş­di­ril­ýär.
Kö­mür be­ket­le­ri­niň 5 gö­te­ri­mi­niň ha­çan ýa­pyl­jak­dy­gy bel­li däl. Mu­ňa ga­ra­maz­dan, ola­ryň ýa­py­lyş tiz­li­gi Pa­riž yla­la­şy­gyn­da bel­le­nen­dä­ki­den bäş es­se ha­ýal. Şeý­le hem tä­ze kö­mür be­ket­le­ri­niň gur­lu­şy­gy­nyň tog­ta­dyl­ma­gy­na hem ze­rur­lyk du­ýul­ýar.
Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş Sek­re­ta­ry An­to­niu Gu­ter­riş tä­ze tas­la­ma­la­ryň gu­rul­ma­ly däl­di­gi­ni we bar bo­lan kö­mür be­ket­le­ri­niň ösen ýurt­lar­da 2030-njy, beý­le­ki ýurt­lar­da 2040-njy ýy­la çen­li ýa­pyl­ma­ly­dy­gy­ny bel­le­ýär.
Pa­riž Yla­la­şy­gyn­dan (2015-nji ýyl) bä­ri kö­mür tas­la­ma­la­ry­nyň üç­den iki­si ýa­ty­ry­lan hem bol­sa, dün­ýä­niň 33 ýur­dun­da umu­my önüm­çi­lik kuw­wa­ty 350 gi­ga­wat bo­lan kö­mür be­ke­di tas­la­ma­la­ry bar. Önüm­çi­lik kuw­wa­ty 192 gi­ga­wat­lyk bo­lan be­ket­le­riň gur­lu­şy­gy bol­sa do­wam ed­ýär.
Hy­taý gur­lu­şy­gy me­ýil­leş­di­ril­ýän we do­wam ed­ýän kö­mür be­ke­di tas­la­ma­la­ryn­da öň­de­li­gi eýe­läp, dün­ýä­niň beý­le­ki äh­li ýur­dun­da­ky­dan hem köp. Ge­çen ýyl bu ýur­duň gur­lu­şy­gy do­wam ed­ýän tas­la­ma­la­ry 2021-nji ýyl­da­ky­dan 32 gö­te­rim ar­typ, 366 gi­ga­wa­ta ýe­tip­dir. Dün­ýä­niň beý­le­ki ýurt­la­ryn­da 22 gö­te­rim aza­lyp, 172 gi­ga­wa­ta çen­li aza­lyp­dyr.
Önüm­çi­lik kuw­wa­ty­nyň möç­be­ri ha­sa­ba al­nan­da, gur­lu­şy­gy do­wam ed­ýän kö­mür be­ket­le­ri­niň 68 gö­te­ri­mi Hy­ta­ýa de­giş­li.
Mag­lu­ma­ta gö­rä, ge­çen ýyl Ýew­ro­pa ýurt­la­ryn­da ýa­py­lan kö­mür­li be­ket­le­riň önüm­çi­lik kuw­wa­ty ba­ry-ýo­gy 2,2 gi­ga­wa­ta ýet­ýär. Bu gör­ke­zi­ji 2021-nji ýyl­da re­kord de­re­jä ýe­tip, 14,6 gi­ga­wat bo­lup­dyr.
2022-nji ýyl­da ABŞ önüm­çi­lik kuw­wa­ty 13,5 gi­ga­wat bo­lan kö­mür be­ket­le­ri­ni ýa­pyp, bu ugur­da öň­de­li­gi eýe­läp­dir.
Mag­lu­mat­da gur­lu­şy­gy me­ýil­leş­di­ril­ýän kö­mür be­ket­le­ri­niň önüm­çi­lik kuw­wa­ty ba­bat­da Hy­taý­dan soň­ra Hin­dis­tan we Tür­ki­ýe bar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА