Türk­me­nis­ta­nyň döw­let ulag sy­ýa­sa­ty­nyň maz­mu­ny­ny Pre­zi­dent Ser­dar Berdimuhamedow şeý­le bel­le­ýär: “Hä­zir­ki dö­wür­de dün­ýä ulag­lar ul­ga­my­ny ös­dür­mek, özi-de iň ýo­ka­ry de­re­je­de ös­dür­mek bo­ýun­ça dia­lo­gyň baş­la­nan­dy­gy­ny we has oý­la­ny­şyk­ly, bi­te­wi hä­si­ýe­te eýe bo­lup baş­lan­dy­gy­ny ynam bi­len tas­syk­lap bo­lar. Oňa döw­let­ler, kom­pa­ni­ýa­lar, hal­ka­ra ins­ti­tut­lar we gu­ra­ma­lar gat­naş­ýar­lar.
Bu üs­tün­lik­le­re ka­nu­ny ýag­daý­da gu­wan­mak bi­len, Türk­me­nis­tan äh­lu­mu­my ulag dia­lo­gy­na özü­niň baş­lan­gyç­lar ar­ka­ly gat­naş­ma­gy­ny pe­selt­mez. Mun­dan baş­ga-da, bi­ziň ýur­du­myz ony güýç­len­dir­mä­ge we gi­ňelt­mä­ge, tä­ze anyk tas­la­ma­lar we me­ýil­na­ma­lar bi­len baý­laş­dyr­ma­ga taý­ýar­dyr ”.
Türk­me­nis­ta­nyň ulag sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy mak­sat­la­ry şu­lar­dan yba­rat­dyr:
– hä­zir­ki döw­rüň ta­lap­la­ry­na la­ýyk gel­ýän tä­ze de­mir ýol­la­ry we stan­si­ýa­la­ry gur­mak­dan, bar bo­lan äh­li önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry­ny gi­ňelt­mek­den we ola­ry ne­ti­je­li ulan­mak­dan, de­mir ýol ulag­la­ry pu­da­gyn­da in­no­wa­si­on usul­la­ry dö­ret­mek­den hem-de pu­da­ga giň­den or­naş­dyr­mak­dan, önüm­çi­li­ge or­naş­dy­ryl­ýan hä­zir­ki za­man teh­ni­ka­la­ry­nyň aýaw­ly ula­nyl­ma­gy üçin tej­ri­be­li hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak­dan;
– aw­to­ter­mi­nal­la­ry hal­ka­ra öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da kä­mil­leş­dir­mek­den we tä­ze döw­re­bap aw­to­ter­mi­nal­la­ry gur­mak­dan, we­la­ýat­lar­da tä­ze gur­lan we bar bo­lan aw­to­ter­mi­nal­la­ryň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak­dan;
– ýo­lag­çy gat­nat­mak we ýük da­şa­mak bo­ýun­ça tä­ze hal­ka­ra we içer­ki gat­naw ugur­la­ry aç­mak­dan, aw­to­mo­bil ulag­la­ry pu­da­gy­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny düýp­gö­ter kä­mil­leş­dir­mek­den, in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­mak­dan;
– ýe­rüs­ti teh­ni­ka­la­ry, ho­wa gä­mi­le­ri­ni, şeý­le hem ho­wa men­zil­le­ri­ni tä­ze en­jam­lar bi­len en­jam­laş­dyr­mak­dan we döw­re­bap­laş­dyr­mak­dan, ýo­lag­çy­la­ry gat­nat­ma­gyň we ýük­le­ri da­şa­ma­gyň möç­be­ri­ni hem-de hi­li­ni ýo­kar­lan­dyr­mak­dan, awia­si­ýa pu­da­gyn­da in­no­wa­si­on usul­la­ry dö­ret­mek­den we pu­da­ga or­naş­dyr­mak­dan, pu­dak üçin tej­ri­be­li hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak­dan;
– de­ňiz port üp­jün­çi­lik ul­ga­my­ny ös­dür­mek­den, se­bit­de bäs­deş­li­ge ukyp­ly por­ty ke­ma­la ge­tir­mek­den;
– de­ňiz por­tu­nyň ýük ýük­le­me-dü­şür­me müm­kin­çi­li­gi­ni gi­ňelt­mek bi­len, ony se­bit­de iri üs­ta­şyr ýük ge­çi­ri­ji mer­ke­ze öwür­mek­den;
– eks­port-im­port, üs­ta­şyr ýük­le­ri ýük­le­mek-dü­şür­mek, ge­çir­mek bo­ýun­ça is­leg­le­ri do­ly ka­na­gat­lan­dyr­ýan ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly we döw­re­bap teh­ni­ki bin­ýa­dy bo­lan de­ňiz por­tu­ny dö­ret­mek­den;
– mil­li de­ňiz flo­tu­ny ös­dür­mek we kä­mil­leş­dir­mek üçin, oňa ze­rur bo­lan gä­mi­le­ri, ýü­zü­ji se­riş­de­le­ri sa­tyn al­mak­dan;
– Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry­ny güýç­len­dir­mek üçin tä­ze ugur­lar­da suw ulag ýol­la­ry­ny dö­ret­me­gi do­wam et­mek­den, şeý­le hem ýur­du­my­zyň geoyk­dy­sa­dy ýag­da­ýy­ny Ha­zar deň­zi se­bi­tin­de has-da ber­kit­mek­den;
– hal­ka­ra ta­lap­la­ry­na la­ýyk gel­ýän, bäs­deş­li­ge ukyp­ly de­ňiz söw­da flo­tu­ny dö­ret­mek­den, Türk­me­nis­ta­nyň de­ňiz ulag­la­ry­nyň hal­ka­ra ýük­le­ri da­şa­mak bo­ýun­ça hyz­mat­lar­da­ky or­nu­ny ýo­kar­lan­dyr­mak­dan, ýur­du­myz­da ön­dü­ri­len mil­li önüm­le­riň de­ňiz ula­gy bi­len da­şal­ma­gyn­da da­şa­ry ýurt ulag­la­ryn­dan ga­raş­syz bol­ma­gy­ny üp­jün et­mek­den;
– de­ňiz ulag­la­ry­na ze­rur bo­lan hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn çä­re­le­ri ama­la aşyr­mak­dan;
– ho­wa men­zil­le­ri­ni hal­ka­ra öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da kä­mil­leş­dir­mek­den we tä­ze döw­re­bap ho­wa men­zil­le­ri­niň gur­lu­şyk­la­ry­ny alyp bar­mak­dan, we­la­ýat­lar­da tä­ze gur­lan we bar bo­lan ho­wa men­zil­le­ri­niň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak bo­ýun­ça iş­le­ri ama­la aşyr­mak­dan, ho­wa gä­mi­le­ri­niň awia­si­ýa par­ky­ny we ýö­ri­te ýe­rüs­ti teh­ni­ka­la­ry­ny döw­re­bap­laş­dyr­mak­dan.
Türk­me­nis­ta­nyň ka­nun­çy­ly­gyn­da döw­let ulag sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy we­zi­pe­le­ri hök­mün­de şu aşak­da­ky­lar bel­le­nil­ýär:
– Türk­me­nis­ta­nyň ulag ul­ga­my­ny hal­ka­ra ulag hyz­mat­daş­ly­gy­na çek­mek, ony ös­dür­mä­ge hem-de gi­ňelt­mä­ge gö­nük­di­ri­len anyk tas­la­ma­lar we me­ýil­na­ma­lar bi­len kä­mil­leş­dir­mek;
– Türk­me­nis­ta­nyň üs­ta­şyr ge­çel­ge müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ne­ti­je­li ulan­mak ar­ka­ly bir­le­şen mul­ti­mo­dal ulag-üs­ta­şyr ul­gam­la­ry­ny we ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mek;
– ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň da­şar­ky ba­zar­la­ra di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len çy­ka­ryl­ma­gy­ny art­dyr­mak üçin tä­ze ugur­lar bo­ýun­ça ma­gist­ral tur­ba-ge­çi­ri­ji­le­ri gur­mak;
– howp­suz, umu­my el­ýe­ter­li, yg­ty­bar­ly, eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa hem-de ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne dur­nuk­ly ulag hyz­mat­la­ry­ny üp­jün et­mek üçin da­şa­ry ýurt döw­let­le­ri we hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ry bi­len hyz­mat­daş­ly­gy ýo­la goý­mak we ös­dür­mek;
– ulag hyz­mat­la­ry­nyň umu­my ba­za­ry­ny ös­dür­mek mak­sa­dy bi­len ýer­li, se­bit we dün­ýä ba­zar­la­ry­na çyk­mak;
– ulag ul­ga­myn­da­ky hyz­mat­la­ryň hi­li­ni ýo­kar­lan­dyr­mak;
– ulag ul­ga­my­nyň howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­me­giň hu­kuk, gu­ra­ma­çy­lyk we yk­dy­sa­dy esas­la­ry­ny ber­kit­mek;
– ulag se­riş­de­le­ri­niň daş­ky gur­şa­wa, ada­myň ja­ny­na we sag­ly­gy­na ýa­ra­maz tä­si­ri­ni pe­selt­mek we ara­dan aýyr­mak bo­ýun­ça çä­re­le­ri dur­mu­şa ge­çir­mek;
– amat­ly ma­ýa go­ýum şert­le­ri­ni dö­ret­mek ar­ka­ly ulag ul­ga­my­na ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mek;
– ulag ul­ga­my­nyň dür­li pu­dak­la­ry­nyň teh­ni­ki bin­ýa­dy­ny, ola­ryň öza­ra he­re­ket­le­ri­niň wa­jyp no­kat­la­ryn­da ulag inf­rast­ruk­tu­ra­sy­ny kä­mil­leş­dir­mek ar­ka­ly kö­pu­gur­ly ter­mi­nal top­lum­la­ry­ny, mag­lu­mat we lo­gis­tik mer­kez­le­ri­ni dö­ret­mek;
– ut­gaş­dy­ry­lan we mul­ti­mo­dal da­şa­ýyş­la­ryň, mul­ti­mo­dal ulag ope­ra­tor­la­ry­nyň ul­ga­my­nyň ösü­şi­ni üp­jün et­me­gi gu­ra­ma­çy­lyk taý­dan gol­da­mak;
– ýo­lag­çy­la­ry dur­nuk­ly gat­nat­mak, ýük­le­ri we goş­la­ry da­şa­mak üçin ula­gyň her bir gör­nü­şi­niň amat­ly ar­tyk­maç­lyk­la­ry­ny ös­dür­mek;
– ulag ba­bat­da ka­bul edi­len hal­ka­ra hu­kuk res­mi­na­ma­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek.
“Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022-2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­sy­na” la­ýyk­lyk­da, ulag-lo­gis­ti­ka ul­ga­my hal­ka­ra we mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň dur­nuk­ly ösü­şi­ni üp­jün et­me­giň mö­hüm bö­le­gi­niň bi­ri bol­mak bi­len, dün­ýä­niň se­bit­le­ri­ni we yk­lym­la­ry­ny bir­leş­di­ri­ji güý­je öw­rül­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da-da, Türk­me­nis­ta­nyň ulag sy­ýa­sa­ty­na la­ýyk­lyk­da, ýur­du­my­zyň ge­og­ra­fik taý­dan amat­ly ýer­le­şi­şi­ni we müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ulan­ma­gyň ha­sa­by­na mil­li ösü­şi üp­jün et­mek­de ze­rur bo­lan geo­sy­ýa­sy we geoyk­dy­sa­dy bäh­bit­ler öňe sü­rül­ýär .
Gör­ke­zi­len­ler bi­len bir­lik­de, sal­gy­la­ny­lan mak­sat­na­ma la­ýyk­lyk­da, we döw­let ulag sy­ýa­sa­ty­nyň çäk­le­rin­de döw­le­ti­mi­ziň da­şa­ry sy­ýa­sy stra­te­gi­ýa­sy­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň ha­ta­ryn­da ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň or­ny has hem ýo­kar­lan­dy­ryl­ýar.
Ge­çi­ril­ýän çä­re­ler, Türk­me­nis­ta­nyň iň döw­re­bap ulag-üs­ta­şyr lo­gis­tik dü­zü­mi­ni çalt ke­ma­la ge­tir­mek ba­ba­tyn­da, şeý­le hem Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny gaý­ta­dan di­kelt­mek bo­ýun­ça gel­jek ýyl­lar­da edil­jek ädim­ler di­ňe bir mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň ösü­şi­ne däl-de, eý­sem, se­bit we bü­tin­dün­ýä ösü­şi­ne-de kuw­wat­ly iter­gi ber­ýär.
Soň­ky ýyl­lar­da döw­let ulag sy­ýa­sa­ty­nyň üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ma­gy­nyň ne­ti­je­sin­de ge­og­ra­fik taý­dan örän amat­ly – Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň üs­tün­den geç­ýän se­bit we se­bi­ta­ra ulag ýol­la­ry­nyň hem-de ara­gat­na­şyk ge­çel­ge­le­ri­niň çat­ry­gyn­da ýer­leş­ýän Türk­me­nis­tan ägirt uly üs­ta­şyr kuw­wa­ta eýe bol­ýar we şol kuw­wat­dan ne­ti­je­li peý­da­lan­ýar.
Türk­me­nis­tan üçin onuň özü­niň alyp bar­ýan ulag sy­ýa­sa­ty­nyň çäk­le­rin­de, dün­ýä­niň ulag ul­ga­my­na yzy­gi­der­li go­şu­lyş­mak hem-de Gün­do­gar – Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk – Gü­nor­ta ugur­la­ryn­da wa­jyp ýol­la­ry we mer­kez­le­ri bir­leş­dir­ýän esa­sy ma­gist­ral­lar bo­ýun­ça dü­züm­le­ri mun­dan beý­läk-de gi­ňelt­mek gel­je­giň mö­hüm me­se­le­le­ri­niň ha­ta­ryn­da dur­ýar.
Ýo­kar­da-da bel­le­nip ge­çi­li­şi ýa­ly, Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny tä­ze gör­nüş­de di­kelt­me­giň mak­sat­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek hem-de Ýew­ra­zi­ýa­nyň dün­ýä­dä­ki iki yk­dy­sa­dy gi­ňiş­lik­le­ri­ni bi­rik­dir­mek bi­len bag­ly­lyk­da, bu ugur­da mö­hüm lo­gis­tik ge­çel­ge­le­ri­ni ke­ma­la ge­tir­mek, bi­ziň döw­le­ri­miz üçin uly äh­mi­ýe­te eýe bo­lup dur­ýar.
Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­myz­da ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­ni peý­da­lan­mak ar­ka­ly amat­ly we howp­suz ge­çel­ge­ler dö­re­dil­ýär. Mu­nuň özi se­bit­de dur­nuk­ly ösü­şi, halk­la­ryň ara­syn­da hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň gi­ňel­me­gi­ni, hyz­mat­daş­ly­gyň ber­ke­me­gi­ni, söw­da do­la­ny­şy­gy­nyň möç­be­ri­niň art­ma­gy­ny üp­jün ed­ýär.
Yk­ly­myň esa­sy söw­da ýol­la­ry­nyň çat­ry­gyn­da ýer­le­şen ýur­du­myz, müň­ler­çe ýyl­lar mun­dan öň bol­şy ýa­ly, hä­zir hem bu ga­dy­my ker­wen ýo­lu­nyň mö­hüm hal­ka­sy bol­mak bi­len, onuň in­no­wa­si­ýa taý­dan tä­ze­den di­kel­dil­me­gin­de iş­jeň we äh­mi­ýet­li orun tut­ýan ýur­du­my­zyň ulag pu­da­gy dep­gin­li ös­dü­ri­lip, tä­ze dur­muş-yk­dy­sa­dy şert­le­ri ke­ma­la ge­tir­ýär, işe­wür we öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gyň, goň­şy ýurt­lar bi­len bol­şy ýa­ly, gy­zyk­lan­ma bil­dir­ýän ýurt­la­ryň äh­li­si hem-de Ýer ýü­zü­niň halk­la­ry bi­len dost­luk we do­gan­lyk gat­na­şyk­la­ry gi­ňeld­ýär.
Şo­nuň ýa­ly-da, ýo­kar­da gör­ke­zi­len­ler bi­len bir ha­tar­da, ýur­du­my­zyň ulag sy­ýa­sa­ty­nyň ugur­la­ry­ny mun­dan beý­läk hem di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, tä­ze ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň müm­kin­çi­lik­le­ri öw­re­nil­ýär.
On­dan baş­ga-da, hal­ka­ra ulag we lo­gis­ti­ki hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­mek­de hal­ka­ra ulag ge­çel­ge­le­ri­ne aý­ra­tyn äh­mi­ýet de­giş­li bo­lup, Ýew­ro­pa­nyň we Azi­ýa­nyň çat­ry­gyn­da ýer­leş­ýän Türk­me­nis­ta­nyň hal­ka­ra kon­wen­si­ýa­la­ry­nyň ag­za­sy bol­ma­gy hem-de hal­ka­ra ulag we üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri bo­ýun­ça hal­ka­ra şert­na­ma­la­ry­nyň gat­na­şy­jy­sy bol­ma­gy ug­run­da ägirt uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.
Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de, Gün­do­gar-Gün­ba­tar we Gü­nor­ta-De­mir­ga­zyk ulag ge­çel­ge­le­ri­niň mer­ke­zin­de ýer­le­şen üs­ta­şyr ugur­la­ryň gel­je­gi uly bo­lan müm­kin­çi­lik­le­ri ýaý­baň­lan­dy­ryl­ýar. Döw­le­ti­mi­ziň mil­li ulag sy­ýa­sa­ty­nyň üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ma­gy­nyň esa­syn­da-da, gör­ke­zi­len ge­çel­ge­le­riň se­bit­le­riň öz içi­ne al­ýan giň geoyk­dy­sa­dy gi­ňiş­li­gin­dä­ki ne­ti­je­li gat­na­şyk­la­ry­na ýar­dam et­jek ugur bol­ma­gy ga­za­nyl­ýar.
Döw­le­ti­mi­ziň gel­jek­ki 30 ýyl­da­ky yk­da­sa­dy ösü­şi­ni üp­jün et­mek bo­ýun­ça esa­sy umu­mil­li sy­ýa­sy-hu­kuk res­mi­na­ma­sy bo­lan, “Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022-2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­syn­da” ýur­du­my­zyň ulag-lo­gis­ti­ka ul­ga­my­ny­ňam ösüş ugur­la­ry, ulag­la­ryň her bi­ri bo­ýun­ça aşak­da­ky ýa­ly gör­nüş­de be­ýan edil­ýär:
De­mir ýol ulag­la­ry. Ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň ösen eý­ýa­myn­da bu pu­dak hem döw­rüň ta­lap­la­ry­na la­ýyk­lyk­da döw­re­bap­laş­dy­ry­lyp, hal­ky­my­za ýo­ka­ry de­re­je­li hyz­mat­la­ry hö­dür­le­mek­de öň­dä­ki orun­la­ryň bi­ri­ni eýe­le­ýär.
«De­mir­ga­zyk-Gü­nor­ta» we «Gün­do­gar-Gün­ba­tar» ugur­la­ry bo­ýun­ça tä­ze üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň tä­ze ugur­la­ry­nyň dö­re­dil­me­gi­ni ýo­la goý­mak, Ow­ga­nys­tan – Türk­me­nis­tan – Azer­baý­jan – Gru­zi­ýa –Tür­ki­ýe «La­pis La­zu­li» we Öz­be­gis­tan – Türk­me­nis­tan – Eý­ran – Oman üs­ta­şyr ulag ge­çel­ge­le­ri bo­ýun­ça tä­ze ýük gat­naw­la­ry­ny we Hy­taý – Tä­ji­gis­tan – Öz­be­gis­tan – Türk­me­nis­tan – Eý­ran – Tür­ki­ýe ug­ry bo­ýun­ça kon­teý­ner gat­naw­la­ry­ny dö­ret­mek bi­len bag­ly iş­ler do­wam et­di­ri­ler.
Mer­ke­zi we Gü­nor­ta Azi­ýa, Ha­zar we Ga­ra de­ňiz, Or­ta­ýer deň­zi se­bit­le­ri­ni öz içi­ne al­ýan giň geoyk­dy­sa­dy gi­ňiş­lik­de mul­ti­mo­dal hal­ka­ra ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň lo­gis­ti­ka mer­ke­zi­ni dö­ret­mek, ýük da­şa­mak­da we ýo­lag­çy gat­nat­mak­da ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän hyz­mat­la­ryň gör­nü­şi­ni art­dyr­mak we hi­li­ni ýo­kar­lan­dyr­mak ösü­şiň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry hök­mün­de ama­la aşy­ry­lar.
De­mir ýol pu­da­gy­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny top­lum­la­ýyn döw­re­bap­laş­dyr­ma­ga we de­mir ýol ula­gy­nyň hä­zir­ki za­man he­re­ket ed­ýän dü­züm­le­ri­niň sa­ny­ny art­dyr­ma­ga uly äh­mi­ýet ber­ler we bu ug­ra ma­ýa go­ýum­la­ry gö­nük­di­ri­ler.
Ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­niň öza­ra saz­la­şyk­ly iş­le­me­gi­ni ös­dür­mek ar­ka­ly «De­mir­ga­zyk–Gü­nor­ta» we «Gün­do­gar–Gün­ba­tar» ugur­la­ry bo­ýun­ça mul­ti­mo­dal ýük gat­naw­la­ry­nyň möç­be­ri art­dy­ry­lar.
De­mir ýol we aw­to­mo­bil ulag­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da Pars aý­la­gy, Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­sy we Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­sy ara­ly­gyn­da mul­ti­mo­dal ýük do­la­ny­şy­gyn­da Et­rek stan­si­ýa­sy­nyň bin­ýa­dyn­da «Et­rek-Gu­ry por­ty» dö­ret­mek we Bang­kok şä­he­rin­de 2013-nji ýy­lyň 7-nji ma­ýyn­da ka­bul edi­len «Gu­ry port» ha­kyn­da hö­kü­me­ta­ra yla­la­şy­gyň Hal­ka­ra gu­ry port­la­ryň sa­na­wy­na gir­mek ba­bat­da hem iş­ler ýaý­baň­lan­dy­ry­lar.
De­mir­ga­zyk – Gü­nor­ta, Gün­do­gar – Gün­ba­tar hal­ka­ra de­mir ýol ge­çel­ge­le­ri­niň kuw­wat­ly­ly­gy­ny ne­ti­je­li ulan­mak mak­sa­dy bi­len, Hy­taý – Ow­ga­nys­tan, Hy­taý – Eý­ran, Ha­zar deň­zi­niň üs­ti bi­len Azi­ýa – Ýew­ro­pa, Öz­be­gis­tan – Tür­ki­ýe, Tür­ki­ýe – Ow­ga­nys­tan hem-de beý­le­ki ugur­lar bo­ýun­ça kon­teý­ner dü­züm­le­ri­niň yzy­gi­der­li gat­naw­la­ry­ny ýo­la goý­mak göz öňün­de tu­tul­ýar.
Türk­me­nis­ta­nyň ge­og­ra­fik taý­dan amat­ly ýer­de ýer­leş­me­gi­ni na­za­ra alyp, de­mir­ga­zyk­da Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy soň­ra Bal­ti­ka deň­zi­niň ke­na­ry, Ýew­ro­pa ýurt­la­ry, gün­do­gar­da Gü­nor­ta Azi­ýa, Uzak Gün­do­gar we Azi­ýa – Ýu­waş um­man se­bi­ti, gü­nor­ta­da Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň üs­ti bi­len Pars aý­la­gy, soň­ra dün­ýä um­ma­ny, Ýa­kyn Gün­do­gar ýurt­la­ry, gün­ba­tar­da Ha­zar deň­zi ar­ka­ly Ga­ra we Or­ta­ýer de­ňiz­le­ri­niň ke­nar­la­ry ara­ly­gyn­da hal­ka­ra ulag-lo­gis­ti­ka ul­ga­my­ny we mul­ti­mo­dal lo­gis­ti­ki bin­ýa­dy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ri­ler.
Aw­to­mo­bil ulag­la­ry. Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň bi­möç­ber ala­da­la­ry ne­ti­je­sin­de, döw­le­tiň aw­tou­lag dü­zü­mi dün­ýä­de öň­de­ba­ry­jy kom­pa­ni­ýa­la­ryň ön­dür­ýän hä­zir­ki za­man aw­tou­lag­la­ry bi­len baý­laş­dy­ryl­ýar. Onuň ha­sa­by­na gat­naw ugur­la­ry­nyň sa­ny art­dy­ryl­ýar, ýo­lag­çy­la­ry gat­nat­mak hyz­mat­la­ry ýo­ka­ry hil­li we me­de­ni­ýet­li ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Bu bol­sa Aş­ga­bat şä­he­ri­niň, şeý­le hem we­la­ýat­la­ryň ýa­şaý­jy­la­ry­na we myh­man­la­ry­na bel­le­nen ugur­lar bo­ýun­ça ulag hyz­mat­la­ry­nyň has-da ýo­ka­ry de­re­je­ler­de bol­ma­gy­ny üp­jün ed­ýär.
Mil­li Li­de­ri­mi­ziň «Döw­let adam üçin­dir!» di­ýen yn­san­per­wer tag­ly­ma­ty­ny iş ýü­zün­de dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len, ýur­du­myz­da gu­rul­ýan tä­ze, döw­re­bap oba­lar­da we şä­her­çe­ler­de, ýa­şa­ýyş ýer­le­rin­de ila­tyň ulag hyz­mat­la­ry­na bo­lan ösen is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­mak üçin, tä­ze şä­he­ri­çi, şä­her­ýa­ka we şä­he­ra­ra aw­to­bus gat­naw ugur­la­ry açy­lar hem-de he­re­ket ed­ýän ugur­lar ýo­lag­çy­lar üçin has amat­ly bo­lar ýa­ly kä­mil­leş­di­ri­ler.
Or­ta möh­let­le­ýin dö­wür­de aw­to­mo­bil ulag­la­ry pu­da­gyn­da da­şa­ry yk­dy­sa­dy ara­gat­na­şyk­la­ry kä­mil­leş­dir­mek mak­sa­dy bi­len, tä­ze hal­ka­ra ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri dö­re­di­ler, he­re­ket ed­ýän ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri bo­ýun­ça hal­ka­ra ýük­le­ri­niň ge­çi­ri­li­şi art­dy­ry­lar.
Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ulag sy­ýa­sa­ty ba­bat­da öňe sür­ýän, dün­ýä halk­la­ry­nyň bäh­bit­le­ri­ne gö­nük­di­ri­len döw­let­li baş­lan­gyç­la­ry, ama­la aşyr­ýan tu­tum­ly tas­la­ma­la­ry ne­ti­je­sin­de, hal­ka­ra ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mek, ola­ryň üs­tün­den ge­çi­ril­ýän hal­ka­ra ýük­le­ri­niň gör­nüş­le­ri­ni kö­pelt­mek, ýük gat­nat­ma­la­ry­ny di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak we gi­ňelt­mek, hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry­ny ber­kit­mek, da­şa­ry ýurt gu­ra­ma­la­ry bi­len al­nyp ba­ryl­ýan hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mek, ýur­du­myz­da ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň işi­ni kä­mil­leş­dir­mek, bu ugur­da bar bo­lan müm­kin­çi­lik­le­ri giň­den peý­da­lan­mak we ulag ul­ga­myn­da bäs­deş­li­ge ukyp­ly hyz­mat­la­ryň gör­nüş­le­ri­ni art­dyr­mak, Hal­ka­ra aw­to­mo­bil gat­na­wy ha­kyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Hö­kü­me­ti bi­len da­şa­ry ýurt­la­ryň hö­kü­met­le­ri­niň ara­syn­da bag­la­şy­lan de­giş­li Yla­la­şyk­lar esa­syn­da hyz­mat­daş­ly­gy has-da ös­dür­mek we ola­ry döw­rüň ta­lap­la­ry­na la­ýyk ge­tir­mek iş­le­ri do­wam et­di­ri­ler.
Aw­to­mo­bil ulag­la­ry pu­da­gy­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, ulag­lar dü­zü­mi­niň döw­re­bap aw­to­mo­bil ulag­la­ry bi­len üs­tü­niň ýe­ti­ri­lip du­rul­ma­gy, eda­ra-kär­ha­na­la­ryň üp­jün­çi­lik ul­gam­la­ry­nyň kä­mil­leş­di­ril­me­gi, in­no­wa­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň or­naş­dy­ryl­ma­gy önüm­çi­li­giň möç­ber­le­ri­niň art­ma­gy­na, aw­to­mo­bil ulag­la­ry pu­da­gy­nyň çalt dep­gin­ler bi­len has-da ös­me­gi­ne iter­gi be­rer.
Ýo­lag­çy­la­ra edil­ýän hyz­mat­lar üçin tö­leg­le­ri nagt däl gör­nüş­de ka­bul et­mek we in­ter­net ar­ka­ly sar­gyt­la­ry ka­bul et­mek hyz­mat­la­ry do­ly ýo­la goý­lar we yzy­gi­der­li kä­mil­leş­di­ri­ler.
Ýo­lag­çy­la­ry gat­nat­mak bo­ýun­ça ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän hyz­mat­la­ryň möç­be­ri­ni art­dyr­mak, hi­li­ni has-da ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, dür­li gör­nüş­li, şol san­da ki­çi, or­ta synp­ly we uly aw­to­bus­la­ry, şeý­le hem ýe­ňil tak­si aw­tou­lag­la­ry­ny sa­tyn al­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. Şeý­le hem pu­da­gyň ýük aw­tou­lag dü­zü­mi­ni dür­li gör­nüş­dä­ki ýük aw­tou­lag­la­ry bi­len art­dyr­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär.
Aw­to­mo­bil ulag­la­ry pu­da­gy­nyň hu­kuk bin­ýa­dy­ny ber­kit­mek we bu ugur­da he­re­ket ed­ýän ka­da­laş­dy­ry­jy hu­kuk na­ma­la­ry­ny kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça iş­ler do­wam et­di­ri­ler.
Ho­wa ulag­la­ry (awia­si­ýa). «Türk­me­nis­ta­nyň ra­ýat awia­si­ýa­sy­ny ös­dür­me­giň 2012–2030-njy ýyl­lar üçin Mil­li mak­sat­na­ma­sy­na» la­ýyk­lyk­da, ho­wa ulag­la­ry ul­ga­my do­wam­ly kä­mil­leş­di­ril­ýär. Ýur­du­my­zyň ulag üp­jün­çi­lik ul­ga­my­nyň iň hä­zir­ki za­man, bar­ha kä­mil­leş­ýän ra­ýat awia­si­ýa­sy mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň kuw­wat­lan­ma­gy­na öz go­şan­dy­ny goş­ýar.
«Türk­men­ho­wa­ýol­la­ry» agent­li­gi­niň esa­sy we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri hem ýer­li we hal­ka­ra gat­naw­la­ry­nyň ne­ti­je­sin­de, ýo­lag­çy gat­nat­mak, ýük da­şa­mak hem-de do­la­ny­şyk­la­ryň möç­be­ri­ni ýyl-ýyl­dan art­dyr­mak bo­lup dur­ýar.
Türk­me­nis­ta­nyň ra­ýat awia­si­ýa­sy­ny ös­dür­me­giň esa­sy ugur­la­ry­na we Ra­ýat Awia­si­ýa­sy­nyň Hal­ka­ra Gu­ra­ma­sy­nyň (IKAO) ta­lap­la­ry­na la­ýyk­lyk­da, bu ul­ga­myň ýe­rüs­ti teh­ni­ka­la­ry we ho­wa men­zil­le­ri yzy­gi­der­li döw­re­bap­laş­dy­ryl­ýar.
Suw (de­ňiz we der­ýa) ulag­la­ry. Dün­ýä halk­la­ry­nyň ara­syn­da «Ni­re­de de­ňiz bar bol­sa, şol ýer­de söw­da-tä­jir­çi­lik ösen­dir» diý­len jüm­le müň­ýyl­lyk­lar­dan bä­ri ýör­gün­li­dir. Türk­men­ba­şy Hal­ka­ra de­ňiz por­ty Ýew­ro­pa­dan Azi­ýa, Azi­ýa­dan Ýew­ro­pa ýük da­şal­ýan ýol­la­ryň çat­ry­gyn­da ýer­le­şip, Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň «De­ňiz der­we­ze­si» bo­lup dur­ýan­dy­gy üçin, se­bit­de iň bir amat­ly lo­gis­ti­ka mer­kez­le­ri­niň bi­ri hök­mün­de ös­ýär we kä­mil­leş­ýär.
Soň­ky ýyl­lar­da Ýew­ro­pa – Kaw­kaz – Azi­ýa hal­ka­ra ulag ge­çel­ge­si­niň (TRACECA) ös­me­gi bi­len, ýur­du­my­zyň de­ňiz ulag­la­ry­nyň ýük da­şa­mak müm­kin­çi­li­gi we özü­ne çe­ki­ji­li­gi has-da ýo­kar­lan­dy. De­ňiz ulag­la­ry iň yg­ty­bar­ly, tyg­şyt­ly hem-de amat­ly ulag­lar­dyr. Dün­ýä bo­ýun­ça ýük do­la­ny­şy­gy­nyň ýa­ry­syn­dan gow­ra­gy de­ňiz ulag­la­ry­nyň pa­ýy­na düş­ýär. Şo­nuň üçin hem, dün­ýä­de de­ňiz ulag­la­ry­na aý­ra­tyn uly üns be­ril­ýär.
Şeý­le-de, de­ňiz we der­ýa flo­tu­ny, de­ňiz we der­ýa port­la­ry­ny, port no­kat­la­ry­ny, gä­mi gur­lu­şyk we gä­mi abat­la­ýyş kär­ha­na­la­ry­nyň top­lum­la­ýyn dur­ku­ny öz­gert­mek, gä­mi ge­çel­ge ka­nal­la­ry­ny, der­ýa gä­mi gat­naw ýol­la­ry­ny hal­ka­ra stan­dart­la­ry­na la­ýyk­lyk­da sak­la­mak mö­hüm bo­lup dur­ýar.
Ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň çalt ös­me­gi­ni, şol san­da eks­port we im­port üçin ýük­le­riň muk­da­ry­nyň kö­pel­me­gi­ni, şeý­le hem dür­li pu­dak­lar­da bäs­deş­li­giň ýo­kar­lan­ma­gy­ny göz öňün­de tu­tup, de­ňiz ula­gy pu­da­gy­nyň ösüş dep­gi­ni­ni ýo­kar­lan­dyr­jak tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çir­mek üçin çä­re­ler gö­rül­ýär.
Türk­me­nis­tan­da gel­jek 30 ýyl­da ýük da­şa­ma­gyň muk­da­ry­ny, ýo­lag­çy gat­na­wy­ny we hi­li­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, önüm­çi­lik kuw­wa­ty­ny ýo­kar­lan­dyr­mak we tä­sir­li ne­ti­jä­ni al­mak, şeý­le hem ulag hyz­mat­la­ry­na bo­lan is­le­gi ka­na­gat­lan­dyr­mak üçin bir­nä­çe çä­re­le­riň gö­rül­me­gi me­ýil­leş­di­ril­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, söw­da de­ňiz flo­tu­ny ös­dür­mek, şeý­le hem bäs­deş­li­ge ukyp­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak, şol san­da eks­port-im­port do­la­ny­şy­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak we de­ňiz ulag­la­ry ta­ra­pyn­dan hö­dür­len­ýän hyz­mat­la­ra is­le­giň ýo­kar­lan­ma­gy­ny göz öňün­de tut­mak bi­len, gys­ga wagt­da dür­li gör­nüş­li gä­mi­le­ri gur­mak mak­sat­na­ma­la­ry üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.
Gör­ke­zi­len­ler bi­len bir­lik­de, Türk­me­nis­ta­nyň ulag insf­rast­ruk­tu­ra­sy­nyň düýp­li döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­ny Ys­lam ösüş ban­ky­nyň we OPEK Hal­ka­ra ösüş gaz­na­sy­nyň karz se­riş­de­le­ri­niň ha­sa­by­na ma­li­ýe­leş­dir­mek bi­len, iki sa­ny «Ro-Ro» gör­nüş­li gä­mi­ni we bir sa­ny ýük gä­mi­si­ni gur­mak bo­ýun­ça tas­la­ma­la­ry ama­la aşyr­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär. «Ro-Ro» gör­nüş­li gä­mi­ler uly göw­rüm­li ýük­le­ri uzak ara­lyk­la­ra da­şa­mak üçin örän ze­rur­dyr, bu gä­mi­le­riň ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ma­gy ýük­le­ri ýük­le­mek, dü­şür­mek amal­la­ry­na sarp edil­ýän wag­ty ep-es­li tyg­şyt­la­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär.
On­dan baş­ga-da Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň 2022-nji ýy­lyň 14-nji ýan­wa­ryn­da­ky çy­ka­ran 2566-njy ka­ra­ry bi­len “Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy­ny ös­dür­me­giň 2022-2025-nji ýyl­lar üçin Mak­sat­na­ma­sy” tas­syk­lan­dy.
Mak­sat­na­ma la­ýyk­lyk­da, Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy – bu ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň ha­ta­ryn­da du­rup, döw­le­ti­mi­ziň bu ugur­da hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek, hal­ka­ra ulag hyz­mat­daş­ly­gyn­da Wa­ta­ny­my­zyň or­nu­ny pug­ta­lan­dyr­mak we bäh­bit­le­ri­ni go­ra­mak bo­ýun­ça Türk­me­nis­ta­nyň dip­lo­ma­tik gul­lu­gy bi­len Türk­me­nis­ta­nyň de­giş­li mi­nistr­lik­le­ri­niň we pu­dak­la­ýyn do­lan­dy­ryş eda­ra­la­ry­nyň hem-de kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň bi­le­lik­dä­ki işi­niň je­mi bo­lup dur­ýar.
Mä­lim bol­şy ýa­ly, Ulag ul­ga­myn­da öňe sü­rül­ýän oňyn tek­lip­ler dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gin­de giň gol­daw tap­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň hor­mat­ly Pre­zi­den­ti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň (mun­dan beý­läk – BMG-niň) 69-njy ses­si­ýa­syn­da eden tek­lip­le­ri esa­syn­da, 2014-nji ýy­lyň 19-njy de­kab­ryn­da «Dur­nuk­ly ösüş üçin hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň or­ny», 2015-nji ýy­lyň 22-nji de­kab­ryn­da «Dur­nuk­ly kö­pu­gur­ly ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň dö­re­dil­me­gi­ne ýar­dam ber­mek mak­sa­dy bi­len ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­syn­da hem­me­ta­rap­la­ýyn hyz­mat­daş­ly­gyň üp­jün edil­me­gi ug­run­da» at­ly Ka­rar­na­ma­lar ka­bul edil­di. Şeý­le hem, 2017-nji ýy­lyň 20-nji de­kab­ryn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 72-nji ses­si­ýa­sy­nyň 74-nji ple­nar mej­li­sin­de «Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny ama­la aşyr­mak bi­len bag­ly­lyk­da ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­bag­la­ny­şy­gy­ny ber­kit­mek» at­ly Ka­rar­na­ma­nyň bi­ra­gyz­dan ka­bul edil­me­gi, 2021-nji ýy­lyň 29-njy iýu­lyn­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 75-nji ses­si­ýa­sy­nyň 96-njy ple­nar mej­li­sin­de «Ko­ro­na­wi­rus ke­se­li­niň (COVID-19) pan­de­mi­ýa­sy we on­dan soň­ky dö­wür­de dur­nuk­ly ösüş üçin üz­nük­siz we yg­ty­bar­ly hal­ka­ra ýük da­şa­ma­la­ry üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len, ula­gyň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­bag­la­ny­şy­gy­ny ber­kit­mek» at­ly Ka­rar­na­ma­sy­nyň ka­bul edil­me­gi bu ugur­da köp iş­le­riň edil­me­gi­ne ýol aç­dy.
Öz üs­tü­ne alan borç­na­ma­la­ry­na hem­me­ta­rap­la­ýyn yg­rar­ly bol­mak bi­len, Türk­me­nis­ta­nyň 2020-nji ýyl­da en­çe­me hal­ka­ra res­mi­na­ma­la­ry­na, hu­su­san-da 1975-nji ýyl­da ka­bul edi­len Hal­ka­ra ma­gist­ral aw­to­ýol­la­ry ha­kyn­da­ky Ýew­ro­pa yla­la­şy­gy­na, 1985-nji ýyl­da ka­bul edi­len Hal­ka­ra ma­gist­ral de­mir ýol­la­ry ha­kyn­da­ky Ýew­ro­pa yla­la­şy­gy­na, 1991-nji ýyl­da ka­bul edi­len Hal­ka­ra ut­gaş­dy­ry­lan gat­nat­ma­la­ryň, da­şa­ma­la­ryň mö­hüm ýol­la­ry we des­ga­la­ry ha­kyn­da­ky Ýew­ro­pa yla­la­şy­gy­na, 1968-nji ýyl­da­ky Ýol he­re­ke­ti ha­kyn­da­ky Kon­wen­si­ýa­nyň üs­tü­ni dol­ýan Ýew­ro­pa yla­la­şy­gy­na, 1968-nji ýyl­da­ky Ýol bel­gi­le­ri we duý­du­ryş­la­ry ha­kyn­da­ky Kon­wen­si­ýa­nyň üs­tü­ni dol­ýan Ýew­ro­pa yla­la­şy­gy­na, 1968-nji ýyl­da­ky Ýol bel­gi­le­ri we duý­du­ryş­la­ry ha­kyn­da­ky Kon­wen­si­ýa­nyň üs­tü­ni dol­ýan Ýew­ro­pa yla­la­şy­gy­na, Ýol çyz­gy­la­ry ha­kyn­da­ky Tes­wir­na­ma go­şu­lan­dy­gy­ny aý­ra­tyn bel­le­mek ge­rek.

Gy­lyç­mu­ham­met JO­RA­ÝEW,
Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner-teh­ni­ki we ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň Jem­gy­ýe­ti öw­re­niş ylym­la­ry ka­fed­ra­sy­nyň mü­di­ri­niň we­zi­pe­si­ni ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji, uly mu­gal­lym.
Nur­mu­ham­met SÜ­LEÝ­MAN­LY,
Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner-teh­ni­ki we ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň Jem­gy­ýe­ti öw­re­niş ylym­la­ry ka­fed­ra­sy­nyň uly mu­gal­ly­my, ins­ti­tu­tyň Okuw usu­ly ge­ňe­şi­niň ag­za­sy.
Mer­jen HU­DAÝ­BER­DI­ÝE­WA,
Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner-teh­ni­ki we ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň Jem­gy­ýe­ti öw­re­niş ylym­la­ry ka­fed­ra­sy­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА