Ram­bu­tan Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa­da duş gel­ýän en­de­mik agaç bo­lup, esa­san, tro­pik gur­şaw­da ös­ýär. Mi­we­si bi­len ady­bir bu agaç «sa­pin­daceae» maş­ga­la­sy­na de­giş­li­dir. XIII-XV asyr­lar­da arap söw­da­gär­le­ri­niň ram­bu­ta­nyň mi­we­si­ni dür­li ýurt­la­ra äkit­me­gi bi­len, Ame­ri­ka, Af­ri­ka se­bit­le­ri­ne ýaý­ra­ýar.
Ram­bu­tan he­mi­şe gök öwüs­ýän agaç bo­lup, 15-24 met­re çen­li ös­ýär. Uzyn­dan in­çe ýap­rak­ly bu aga­jyň ow­nuk gül­le­ri bol­ýar. Bu aga­jyň hoş­boý ys­ly gül­le­ri mör-mö­jek­le­ri, esa­san hem, ba­la­ry­la­ry­ny özü­ne çek­ýär. Is­len­dik top­rak­da ösüp bil­ýän ram­bu­tan iki-üç ýyl­dan soň mi­we ber­ýär. Ram­bu­ta­nyň iki gör­nü­şi – mi­weli we mi­wesiz gör­nü­şi bar. «Ram­bu­tan» ma­laý di­li­niň ram­but sö­zün­den ge­lip çy­kyp, «tüý­li mi­we, saç» di­ýen ma­ny­ny aň­lad­ýar. Ram­bu­ta­nyň iň esa­sy aý­ra­tyn­ly­gy onuň öz­bo­luş­ly gör­nü­şe eýe bo­lan mi­we­si­dir. Da­şyn­dan gö­räý­mä­ge süýn­ýän re­zin oý­na­wa­ja meň­ze­ýän bu mi­wä­niň ulu­ly­gy 3-6 san­ti­metr ara­ly­gyn­da bol­ýar. Ga­by­gy üpür­jik­li ram­bu­ta­nyň reň­ki, esa­san, gy­zyl bo­lup, seý­rek ýag­daý­da mä­mi­şi ýa-da sa­ry gör­nüş­le­rem duş gel­ýär. Için­de ýu­murt­ga şe­kil­li iýil­ýän bö­le­gi bo­lup, üzü­miňkä meňzeş süý­ji, ýum­şak kis­lo­ta­ly ta­ga­my bar. Golf to­pu­nyň ulu­ly­gyn­da­ky bu mi­wä­niň ýe­ke­je çi­gi­di bo­lup, ajy ta­ga­my bar. Peý­da­ly mad­da­la­ry özün­de jem­le­ýän bu mi­wä­niň ajy çi­gi­di kä­bir ýer­de gow­ru­lyp hem iýil­ýär. Ram­bu­ta­nyň dü­zü­min­de 78% suw, 21% ug­le­wod, 1% be­lok we az muk­dar­da ýag sak­lan­ýar. Bu tro­pik mi­we ter­li­gi­ne we gap­la­nan gör­nü­şin­de eks­port edil­ýär. Ram­bu­tan sa­byn önüm­çi­li­gin­de peý­da­la­nylyp, aga­jy­nyň kök­le­ri, ga­by­gy we ýap­rak­la­ry bo­ýag ön­dür­mek­de hem ula­nyl­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА