De­ňiz su­wy aşa duz­ly bol­ma­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. De­ňiz­dä­ki duz ýa-da um­man­la­ryň duz­lu­ly­gy, esa­san, gu­ry ýer­dä­ki mi­ne­ral ion­la­ryň su­wa go­şul­ma­gy ne­ti­je­sin­de ýü­ze çyk­ýar. Mi­ne­ral ion­lar ho­wa gö­te­ri­lip, suw bug­la­ry bi­len ga­ryş­ýar. Ýag­şyň ýag­ma­gy bi­len dag ga­ýa­la­ry­na siň­ýär. Bu­gar­ma ne­ti­je­sin­de ýyl­da bir­nä­çe ge­zek gaý­ta­lan­ýan ha­dy­sa wag­tyň geç­me­gi bi­len dag ga­ýa­la­ryn­da duz gat­lak­la­ry­ny eme­le ge­tir­ýär. Da­gyň de­pe­sin­dä­ki buz­luk­la­ryň ere­me­gi ne­ti­je­sin­de duz gat­lak­la­ry ýuw­lup, çeş­me­dir der­ýa ar­ka­ly de­ňiz su­wu­na go­şul­ýar. Ýy­lyň-ýy­ly­na gaý­ta­la­nyp du­ran bu ha­dy­sa de­ňiz su­wu­nyň aşa şor bol­ma­gy­na ge­tir­ýär. Na­har bi­şir­mek­de ula­nyl­ýan nat­riý hlo­rid (na­har du­zy) de­ňiz su­wun­da­ky ion­la­ryň 90 gö­te­ri­mi­ni eme­le ge­tir­ýär. De­ňiz su­wun­da or­ta­ça 3,5 gö­te­rim duz sak­lan­ýar. De­ňiz su­wu­nyň şor bol­ma­gy­nyň ýe­ne bir se­bä­bi su­was­ty wul­kan­lar we deň­ziň düý­bün­dä­ki gid­ro­ter­mal şe­mal­lar­dyr. Du­zuň köp bol­ma­gy su­wuň dy­kyz­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­ýar. Şol se­bäp­li adam­lar­dyr suw ulag­la­ry de­ňiz­de aň­sat­lyk bi­len ýüz­ýär.

De­ňiz­de jan­dar­lar nä­dip ýa­şa­ýar?
Deň­ziň şor su­wun­da jan­ly-jan­dar­la­ryň nä­dip ýa­şa­ýan­dy­gy hem­mä­miz üçin gy­zyk­ly bol­sa ge­rek. Eý­sem, olar suw iç­me­ýär­mi? De­ňiz su­wy zy­ýan­ly däl­mi? Bil­şi­miz ýa­ly, de­ňiz­de jan­ly-jan­dar­la­ryň müň­ler­çe gör­nü­şi ýa­şa­ýar. De­ňiz jan­dar­la­ry­nyň kö­pü­si suw iç­män, de­ri­sin­de duz top­lap, süý­ji su­wy so­rup al­ýar. Bu os­moz (be­den­den ar­tyk­maç er­gin­le­riň sü­zü­lip geç­me­gi) we dif­fu­zi­ýa (mad­da­la­ryň öý­jük­den bö­lü­nip çyk­ma­gy) ha­dy­sa­sy ar­ka­ly ýüze çykýar. Bu ha­dy­sa­lar bel­li bir tur­şu­lyk­da­ky suw­da bo­lup geç­ýär. Eger-de de­ňiz su­wy aşa duz­ly bol­sa de­ňiz jan­dar­la­ry ýa­şap bil­mez. Köp ba­lyk­lar de­ri­sin­de duz gat­la­gy­ny sak­la­ýar. Bu ha­çan­da bir de­ňiz­den beý­le­ki deň­ze ge­çen­de tur­şu­lyk der­eje­si­ni saz­la­ma­ga kö­mek ed­ýär. Süý­ji suw­da ýa­şa­ýan ba­ly­gy deň­ze goý­ber­sek ýa­şap bil­mez. Se­bä­bi bu ba­lyk­la­ry­ň be­de­nin­de duz gat­la­gy ýok. De­ňiz guş­la­ry­dyr pyş­ba­ga­lar hem be­de­nin­den duz bö­lüp çy­kar­ýar. Pyş­ba­ga­lar ag­la­mak ar­ka­ly be­de­nin­den ar­tyk­maç du­zy aýyr­ýar­lar. De­ňiz guş­la­ry ar­tyk­maç du­zy bu­r­nun­dan bö­lüp çy­kar­ýar. Şeý­le hem de­ňiz jan­dar­la­ry­nyň kö­pü­si du­zy aýyr­ma­ga kö­mek ed­ýän böw­rek­le­re eýe­dir.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА