Ma­wut don

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde häzirki döwürde halkymyzyň milliligini ösdürmäge uly ähmiýet berilýär. Pederlerimiziň nesilden-nesle geçiren el işleriniň biri-de halkymyzyň medeniýetini, däp-dessuryny beýan edýän milli egin-eşiklerimizdir. Olaryň birnäçe görnüşi taryhy döwürlerden gözbaş alyp, kämilleşip, milliligini ýitirmän biziň günlerimize gelip ýetdi.

Hal­ky­my­zyň mil­li egin-eşik­le­ri bi­çüw­le­ri­niň örän sa­da­ly­gy, ja­na ra­hat­ly­gy, owa­dan, sa­ly­hat­ly gör­nü­şi, reňk­le­ri­niň gö­ze ýa­kym­ly­ly­gy, keş­de­le­ri­niň çe­per aý­ra­tyn­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Her we­la­ýat­da egin-eşik­le­riň be­zeg nag­şy ýer­li te­bi­ga­tyň tä­si­ri ne­ti­je­sin­de aý­ry-aý­ry­dyr. De­mir­ga­zyk Türk­me­nis­tan­da ýa­şa­ýan gyz-ge­lin­ler örän sün­nä­läp in­çe­den owa­dan keş­de­le­ri ga­ýap­dyr­lar. Bu se­bit­de ýa­şa­ýan ze­nan­la­ryň tah­ýa­dyr, don­la­ry­na sa­lan na­gyş­la­ry­nyň äh­li­si keş­de­çi­li­giň il­me usu­lyn­da ýe­ri­ne ýe­ti­ri­lip­dir.
Döw­let mu­ze­ýi­niň mad­dy-me­de­ni gym­mat­lyk­lar sak­lan­ýan gaz­na­syn­da ma­wut don­la­ryň 10-dan gow­rak gör­nü­şi bar. Ola­ryň daş­ky gör­nü­şi, reň­ki bir­meň­zeş bol­sa-da, her bi­ri taý­ýar­la­nyş usu­ly, bi­çi­lip-ti­ki­li­şi we iç­li­gi­niň hi­li babatda bi­r-bi­rin­den ta­pa­wut­lan­ýar. Bu don­lar gy­zyl ma­wut­dan ýa-da ke­çe ýa­ly tüý­jü­mek gy­zyl ýüň ma­ta­dan ti­ki­lip­dir. Don­lar uzyn we giň, ýeň­le­ri uzyn bi­çüw­de ti­ki­lip­dir. Don­la­ryň ýü­zi bi­len iç­li­gi­niň ara­sy­na pag­ta sal­nyp sy­ra­lyp­dyr. Bal­dyz çäk­men­le­riň bir gör­nü­şi çyr­py­la­ryň­ky ýa­ly ýü­zi tu­tuş­ly­gy­na keş­de­le­nip ösüm­lik na­gyş­la­ry bi­len be­ze­lip­dir. Gy­ra­la­ry­na, ýeň­sa­py­sy­na «pyt­da», «guş ga­nat» na­gyş­la­ry sal­nyp­dyr. Bu don­la­ryň gy­ra na­gyş­la­ry beý­le­ki we­la­ýat­lar­da ýa­şa­ýan ze­nan­la­ryň don­la­ry­na ga­ra­nyň­da has in­li keş­de­le­nip­dir. Ýeň­sa­py­la­ry 28-30-32 san­ti­metr uzyn­lyk­da bi­çi­lip, owa­dan «gül» na­gyş­lar bi­len tu­tuş­ly­gy­na keş­de­le­nip­dir. Çäk­men­le­riň beý­le­ki don­lar­dan ýe­ne-de bir ta­pa­wu­dy, bu don­lar jü­bü­siz ti­ki­lip­dir. Ýag­ny ýeň­sa­py­nyň ha­sa­by­na ýeň­le­ri­niň uzyn ti­kil­me­gi jü­bi­niň ýe­ri­ni tu­tup­dyr. «Bal­dyz çäk­men» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan beg­res do­nu­nyň iç­li­gi­niň gun­duz de­ri­sin­den ti­ki­len gör­nü­şi hem bar. «Bal­dyz çäk­men» beg­res don­la­ry di­ňe bir eg­ne ge­ýil­ýän don däl-de, eý­sem, ba­şat­gyç hök­mün­de hem ula­ny­lyp­dyr.
Ze­nan­la­ryň egin­le­ri­ne ge­ýen we baş­la­ry­na aty­nan eginbaş­la­ry­nyň ag­la­ba­sy däp-des­sur­lar bi­len hem berk bag­la­ny­şyk­ly­dyr. De­mir­ga­zyk türk­me­nis­tan­ly­la­ra mah­sus toý däp-des­sur­la­ry­nyň bi­ri-de ge­lin ge­len öýün­de, ýi­gi­diň maş­ga­la­sy­ny sow­gat­la­mak dä­bi­dir. Onuň ma­ny­sy öýe il­kin­ji ga­dam ba­san tä­ze gel­niň, ýi­gi­diň maş­ga­la­sy­na bo­lan sy­lag-hor­ma­ty­ny aň­lad­ýar. Tä­ze ge­len ge­lin bal­dy­zy­ny tah­ýa we «bal­dyz çäk­men» sow­gat­ edýär. Şo­ňa gö­rä, bu ma­wut don «bal­dyz çäk­men» diý­lip at­lan­dy­ry­lyp­dyr.
Türk­men gyz-ge­lin­le­ri­mi­ziň çe­per el­le­rin­den çy­kan kür­te­ler, çyr­py­lar, bal­dyz çäk­men don­la­ry, gyr­my­zy ça­byt­lar se­net­çi­li­giň naý­ba­şy keş­de­çi­lik sun­ga­ty­dyr. Şeý­le hem ene­le­ri­miz­den ge­lip ýe­ten mil­li mi­ra­sy­myz bi­ziň buý­san­jy­myz­dyr.
El hü­nä­ri bi­len na­gyş­la­nan kür­te­dir çyr­py­lar, bal­dyz çäk­men­ler ýa­ly türk­men ze­nan­la­ry­na mah­sus bo­lan eginbaş­lar mil­le­ti­mi­ziň baý top­ra­gy­ny, gül­le­ri­ni, gö­zel­li­gi­ni, we­pa­dar­ly­gy­ny, çe­per­li­gi­ni na­gyş­la­ryň üs­ti bi­len gür­rüň ber­ýän des­san­dyr. Ösüp gel­ýän ýaş gyz­la­ry­my­za edep-ek­ram­ly, ejap­ly bol­ma­gy, işeň­ňir­li­gi gör­kez­ýän ýol gör­ke­zi­ji­dir, ter­bi­ýe mek­de­bi­dir.
Ýaş ne­sil­le­ri­mi­zi mil­li gym­mat­lyk­la­ry­myz, ta­ry­hy­myz, te­bi­ga­ty­myz bi­len iç­gin ta­nyş­dy­ryp, olar­da Wa­ta­na bo­lan söý­gi­ni art­dyr­mak, ru­hu­be­lent­lik duý­gu­sy­ny oýar­mak, mil­li se­net­çi­lik sun­gat­la­ry­ny öw­ren­mek­de, ony do­wam et­dir­mek­de uly hö­wes dö­ret­mä­ge ýar­dam ber­mek­de mu­zeý iş­gär­le­ri­niň öňün­de uly we­zi­pe­ler dur­ýar. Mu­zeý gym­mat­lyk­la­ry­nyň üs­ti bi­len ola­ry hal­ka ýe­tir­mek bol­sa bi­ziň bor­ju­myz­dyr.
Mil­li mi­ra­sy­my­za, sun­ga­ty­my­za, el hü­nä­ri­mi­ze, mad­dy gym­mat­lyk­la­ry­my­za be­lent sar­pa goý­ýan hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ze köp sag­bol­sun aýd­ýa­rys.

Mäh­ri HU­DAÝ­BER­DI­ÝE­WA,
Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let me­de­ni­ýet mer­ke­zi­niň Döw­let mu­ze­ýi­niň yl­my-usu­ly­ýet bö­lü­mi­niň mü­di­ri­niň orun­ba­sa­ry.