2024-nji ýyl ýur­du­my­zyň ta­ry­hyn­da, umu­man me­de­ni­ýet ul­ga­myn­da iň bir üs­tün­lik­li ýyl­la­ryň bi­ri bo­lar. Se­bä­bi ýy­lyň do­wa­myn­da iki sa­ny iri çä­re­ler top­lu­my göz öňün­de tu­tul­ýar. Ýy­lyň esa­sy wa­ka­la­ry «Pä­him-paý­has um­ma­ny Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy» ýy­ly hem-de Änew şä­he­ri­niň «Tür­ki dün­ýä­niň me­de­ni paý­tag­ty» diý­lip yg­lan edil­me­gi bi­len bag­la­ny­şyk­ly bo­lar.
Hä­zir­ki wagt­da Änew şä­he­ri­niň 2024-nji ýyl­da «Tür­ki dün­ýä­niň me­de­ni paý­tag­ty» diý­lip yg­lan edil­me­gi my­na­sy­bet­li ge­çi­ril­jek da­ba­ra­la­ra we çä­re­le­re giň­den taý­ýar­lyk gö­rül­ýär.

Ýy­lyň do­wa­myn­da ge­çi­ril­jek me­de­ni çä­rä­niň çäk­le­rin­de kon­sert, tür­ki halk­la­ryň su­rat­keş­le­ri­niň, şe­kil­len­di­riş, ama­ly-ha­şam sun­ga­ty­nyň hem-de fo­to­su­rat­çy­la­ry­nyň eser­le­ri­niň ser­gi­si gu­ra­lar. Ga­dy­my Änew şä­he­ri adam­zat me­de­ni­ýe­ti­niň gül­läp ösen mer­kez­le­ri­niň bi­ri­dir. Bu şä­her asyr­la­ryň do­wa­myn­da dün­ýä yl­my jem­gy­ýet­çi­li­gi­niň ün­sü­ni özü­ne çe­kip gel­ýär we ga­dy­my dö­wür­ler­den bä­ri tu­tuş dün­ýä­de bel­li­dir.
Ta­ry­hy mag­lu­mat­lar­da ak bug­da­ýyň il­kin­ji Wa­ta­ny­nyň Türk­me­nis­tan­dy­gy bel­le­nil­ýär. Bäş müň ýyl mun­dan ozal Äne­wiň düz­lü­gin­de ýe­tiş­di­ri­len ak bug­da­ýyň to­hu­my ta­py­lyp­dyr. Şo­nuň üçin ata Wa­ta­ny­myz – ak bug­da­ýyň Wa­ta­ny­dyr. Ol hem Ahal we­la­ýa­ty­nyň Änew şä­he­ri bi­len bel­li­dir. Ýüz ýyldan gowrak mun­dan ozal Pe­ter­burg uni­wer­si­te­ti­niň pro­fes­so­ry, meş­hur gün­do­ga­ry öw­re­ni­ji W. Bar­tol­dy­ň gö­zeg­çi­li­gin­de iş­län ame­ri­ka­ly ar­heo­log Ra­fa­el Pam­pel­li ga­dy­my Änew ha­ra­ba­çy­ly­gyn­da ga­zuw-ag­ta­ryş iş­le­ri­ni ge­çi­ren­de ga­dy­my ak bug­da­ýyň ga­lyn­dy­la­ry­ny tap­dy.
Hä­zir­ki wagt­da bu ýer­de «Ak bug­daý» mu­ze­ýi dö­re­dil­di. Ol 2005-nji ýyl­da gur­lup ulan­ma­ga be­ril­di. Änew me­de­ni­ýe­ti­niň il­kin­ji iki döw­ri eneo­lit za­ma­ny­na de­giş­li bo­lup, ol tak­my­nan b.e.ö. V-III müň­ýyl­lyk­la­ry öz içi­ne al­ýar. Soň­ky iki dö­wür bol­sa bü­rünç-de­mir asy­ry­na de­giş­li bo­lup, b.e.ö. II-I müň­ýyl­lyk­lar bi­len se­ne­len­ýär. Änew or­ta asyr şä­he­ri bo­lup, ol Aş­ga­bat şä­he­rin­den gü­nor­ta-gün­do­gar­ynda ýer­leş­ýär. Ýa­dy­gär­li­giň köp gat­lak­ly­dy­gy­na top­la­ny­lan ar­heo­lo­gik mag­lu­mat­lar şa­ýat­lyk ed­ýär. Änew ga­la­sy­nyň has ir­ki gat­la­gy an­tik döw­rü­ne de­giş­li­dir. Ar­heo­lo­gi­ýa bar­lag­la­ry­nyň ne­ti­je­sin­de anyk­la­ny­ly­şy ýa­ly, şä­her­de we onuň tö­we­re­gin­de joş­gun­ly dur­mu­şyň bo­lan­dy­gy­ny hä­si­ýet­len­dir­ýän gur­lu­şyk­lar az däl.
Änew top­ra­gyn­da­ky ta­ry­hy ýa­dy­gär­lik­le­riň bi­ri hem ga­dy­my Se­ýit­je­ma­led­din met­ji­di­dir. Se­ýit­je­ma­led­din ady bi­len bel­li bo­lan or­ta asyr met­ji­di bar­lag­çy­la­ryň ün­sü­ni köp ge­zek özü­ne çek­di. Bu ýa­dy­gär­lik dört des­ga­dan – met­jit­den, onuň öňün­dä­ki küm­me­tiň üs­tün­dä­ki bi­na­dan hem-de be­ýik güm­mez­li iki sa­ny jaý­dan yba­rat­dyr. «Se­ýit­je­ma­led­din met­ji­di» ady bi­len bel­li bo­lan bu yma­rat 17 otag­dan yba­rat bo­lup, onuň mer­ke­zin­de üs­ti güm­mez­li, her ta­ra­py 10,5 met­re ba­ra­bar bo­lan otag ýer­le­şip­dir. Ota­gyň di­war­la­ry üç bö­le­ge bö­lü­nip­dir. Met­ji­diň de­mir­ga­zyk ta­rap­dan how­lu­sy­na çy­kyl­ýan giň eý­wan bo­lup­dyr.

Mer­jen ORAZ­MU­HAM­ME­DO­WA,
Türk­me­nis­ta­nyň Te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar we in­for­ma­ti­ka ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА