Soň­ky ýyl­lar­da jan­ly-jan­dar­la­ryň kä­bir gör­nü­şi­niň sa­ny­nyň azal­ma­gy te­bi­ga­ta we eko­lo­gi­ýa düýp­li tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Şol se­bäp­li süý­dem­di­ri­ji­le­riň, süý­re­ni­ji­le­riň we mör-mö­jek­le­riň köp gör­nü­şi Te­bi­ga­ty we te­bi­gy baý­lyk­la­ry go­ra­mak bo­ýun­ça hal­ka­ra bi­le­le­şi­gi (IUCN) ta­ra­pyn­dan sa­na­wa alyn­dy. Sa­na­wa gi­ri­zi­len jan­dar­la­ryň bi­ri hem sa­ry bo­kur­dak­ly mar­ten­dir. La­tyn­ça ady «mar­tes flavigu­la» bo­lan bu jan­da­ra baş­ga­ça, har­za ýa-da Azi­ýa mar­te­ni hem di­ýil­ýär. To­kaý­da ýa­şa­ýan bu jan­dar de­ňiz de­re­je­sin­den 3 müň metr be­lent­lik­de duş gel­ýär.
Gi­ma­laý dag­la­ryn­da, Mýan­ma­da, Tai­land­da, La­os­da, Kam­bo­ja­da, Ma­laý­zi­ýa ýa­rym ada­syn­da we Su­mat­ra­da, Ýa­wa we Bor­neo ada­la­ryn­da ýa­şa­ýan har­za ýyr­ty­jy jan­dar­la­ryň iň ki­çi gör­nü­şleri­niň bi­ri­dir. Sü­tü­gi açyk sa­ry reňk­li bu jan­da­ryň kel­le­si, aýak­la­ry we guý­ru­gy ga­ram­tyl reňk­de bo­lup, bo­kur­da­gyn­da ak çy­zy­gy bar. Te­ge­lek gu­lak­ly bu jan­da­ryň uzyn guý­ru­gy bar. Göw­re­si­niň uzyn­ly­gy 50-72 san­ti­met­re, guý­ru­gy­nyň uzyn­ly­gy 40-45 san­ti­met­re, ag­ra­my 2,5-6 ki­log­ra­ma çen­li ýet­ýän sa­ry bo­kur­dak­ly mar­ten go­ran­mak we aw et­mek üçin güýç­li ys­ly su­wuk­lyk bö­lüp çy­kar­ýar. Azi­ýa mar­te­ni aw eden­de ýa-da uly ýyr­ty­jy­lar­dan go­ra­nan­da er­bet ys ýaý­rat­mak ar­ka­ly gar­şy­syn­da­ky­ny hu­şun­dan gi­der­ýär. Sa­ry bo­kur­dak­ly mar­tenler ök­de aw­çy­lar bo­lup, iki ýa-da üç bo­lup aw ed­ýär­ler. Sy­çan, tow­şan, ýy­lan, haž­žyk, ýa­ba­ny guş­lar bu jan­dar­la­ryň esa­sy awy bo­lup, kä­te ýu­murt­ga, mör-mö­jek bi­len hem iý­mit­len­ýär­ler. Bilermen­le­riň bel­le­me­gi­ne gö­rä, Azi­ýa mar­te­ni­niň gap­laň, pan­da, su­gun ýa­ly uly jan­dar­la­ry aw­lan pur­sat­la­ry­na hem duş gelinýär. Bu jan­dar bir gi­je-gün­di­ziň do­wa­myn­da 10-20 ki­lo­metr ýol ge­çip, öz ara­çä­gi­ni gö­zeg­çi­lik­de sak­la­ýar. 8-9 metr be­ýik­li­ge bö­küp bil­ýän sa­ry bo­kur­dak­ly mar­ten aga­jyň şa­ha­la­ry­na aň­sat­lyk bi­len dyr­ma­şyp bil­ýär. Har­za hüş­gär­li­gi, çe­ýe­li­gi we çalt he­re­ke­ti bi­len ta­pa­wut­lan­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА