Hä­zir­ki dö­wür­de da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni bil­mek şah­sy hem-de hü­när de­re­je­sin­de üs­tün­lik ga­zan­ma­gyň mö­hüm şert­le­ri­niň bi­ri­dir. Dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­ti, yl­my-teh­ni­ki hyz­mat­daş­lyk we hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry gi­ňel­di­gi­çe, da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni öw­ret­me­giň döw­re­bap we ne­ti­je­li usul­la­ry­ny or­naş­dyr­mak ze­rur­ly­gy art­ýar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, okuw-usu­ly­ýet tej­ri­be­si­niň hal­ka­ra stan­dart­la­ra la­ýyk kä­mil­leş­di­ril­me­gi döw­let de­re­je­sin­dä­ki mö­hüm ugur­la­ryň bi­ri bo­lup dur­ýar.
Da­şa­ry ýurt di­li­ni öw­ret­me­giň baş mak­sa­dy – ýaş­la­ryň dil ün­sü­ni ös­dür­mek, dil­le­ri di­ňe gram­ma­tik taý­dan däl, eý­sem, kom­mu­ni­ka­tiw taý­dan hem do­ly de­re­je­de ulan­ma­gy ba­şar­mak­la­ry­ny üp­jün et­mek­dir. Şeý­le­lik­de, da­şa­ry ýurt di­li­niň öw­re­dil­me­gi­ne ara­gat­na­şy­gyň we me­de­ni gat­na­şyk­la­ryň mö­hüm bö­le­gi hök­mün­de ga­ral­ýar.

Döw­re­bap okuw-usu­ly­ýet çe­me­leş­me­ler
1. Kom­mu­ni­ka­tiw çe­me­leş­me: Bu usul­da esa­sy äh­mi­ýet dil ar­ka­ly ara­gat­na­şy­gyň ös­dü­ril­me­gi­ne be­ril­ýär. Okuw­çy­lar dil gur­luş­la­ry­ny di­ňe na­za­ry taý­dan däl, eý­sem, iş­jeň gep­le­şik, so­rag-jo­gap, to­par­la­ýyn iş, ro­ly ýe­ri­ne ýe­tir­mek ýa­ly ýag­daý­lar­da ulan­ýar­lar. Ne­ti­je­de, dil öw­ren­mek nazaryýetden ama­la geç­ýär.
2. We­zi­pä esas­ly okuw: Bu usul­da dil oku­wy­nyň öze­ni – dur­mu­şyň ha­ky­ka­tyn­da­ky me­se­le­le­ri çöz­mek ar­ka­ly öw­ren­mek­dir. My­sal üçin, okuw­çy­lar bir me­ýil­na­ma düz­ýär­ler, ma­ha­bat ýaz­ýar­lar ýa-da söh­bet­deş­lik ge­çir­ýär­ler. Şeý­le­lik­de, dil di­ňe mak­sat­ly işiň gu­ra­ly hök­mün­de peý­da­la­nyl­ýar.
3. Dil­le­riň ugur­lar bo­ýun­ça öw­re­dil­me­gi: Bu usul­da okuw­çy­lar bir wag­tyň özün­de hem maz­mun (me­se­lem, bio­lo­gi­ýa ýa-da ta­ryh), hem-de dil bo­ýun­ça bi­lim al­ýar­lar. Bu usul okuw­çy­la­ryň tä­ze mag­lu­mat­la­ry öw­re­nip, di­li­ni baý­laş­dyr­ma­gy­na müm­kin­çi­lik ber­ýär.
4. San­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň or­naş­dy­ryl­ma­gy: Hä­zir­ki wagt­da da­şa­ry ýurt di­li­ni öw­ret­mek­de mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň ro­ly örän ulu­dyr. On­laýn plat­for­ma­lar (Duo­lin­go we beý­le­ki­le­ri), wi­deo sa­pak­lar we mul­ti­me­di­ýa se­riş­de­le­ri, in­te­rak­tiw si­mul­ýa­si­ýa­lar we wir­tu­al gep­le­şik gu­ral­la­ry (eme­li aň esas­ly dil kö­mek­çi­le­ri) şo­la­ryň ara­syn­da aý­ra­tyn ýer tut­ýar. San­ly gu­ral­lar okuw­çy­la­ryň öz­baş­dak­ly­gy­ny art­dyr­ýar we her bi­ri­niň öw­re­niş dep­gi­ni­ne gö­rä iş­leş­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär.
5. Oýun­laş­dy­ry­lan okuw: Oýun ele­ment­le­ri­niň ula­nyl­ma­gy okuw­çy­la­ryň hö­we­si­ni art­dyr­ýar. Bal top­la­mak, de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, üs­tün­lik­le­riň sa­na­wy­ny gör­mek ýa­ly aý­ra­tyn­lyk­lar okuw pro­se­si­ni gy­zyk­ly ed­ýär.
Da­şa­ry ýurt di­li­ni öw­ret­me­giň mö­hüm ta­ra­py – şol di­liň me­de­ni­ýe­ti­ni öw­ret­mek­dir. Me­de­ni mag­lu­mat­lar, mil­li däp-des­sur­lar, gün­de­lik dur­muş­da­ky gat­na­şyk­la­ryň aý­ra­tyn­lyk­la­ry di­li has çuň­ňur öw­ren­mä­ge ýar­dam ed­ýär. Şo­nuň üçin döw­re­bap okuw mak­sat­na­ma­la­ryn­da «dil we me­de­ni­ýet» ýö­rel­ge­si ut­ga­şyk­ly al­nyp ba­ryl­ýar.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da bi­lim ul­ga­my­nyň san­ly­laş­dy­ryl­ma­gy bi­len bag­ly­lyk­da, da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni okat­mak­da hem döw­re­bap usul­lar giň­den or­naş­dy­ryl­ýar. Mek­dep­ler­de we ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de mul­ti­me­di­ýa synp otag­la­ry, in­te­rak­tiw tag­ta­lar or­naş­dy­ryl­ýar. San­ly okuw plat­for­ma­la­ry ar­ka­ly on­laýn sa­pak­lar al­nyp ba­ryl­ýar. In­no­wa­si­on okuw-usu­ly­ýet ki­tap­la­ry we elekt­ron söz­lük­ler giň­den peý­da­la­nyl­ýar. Şeý­le-de hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk esa­syn­da da­şa­ry ýurt­la­ryň tej­ri­be­si öw­re­ni­lip, ýur­du­my­zyň mu­gal­lym­la­ry­nyň da­şa­ry ýurt­lar­da bi­lim­le­ri­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­gy üçin müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­ýär.
Da­şa­ry ýurt di­li­ni öw­ret­me­giň döw­re­bap usul­la­ry­nyň or­naş­dy­ryl­ma­gy okuw­çy­la­ryň dil ba­şar­nyk­la­ry­ny ös­dür­mek­de, ola­ry dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de bäs­deş­li­ge ukyp­ly şah­sy­ýet hök­mün­de taý­ýar­la­mak­da uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Kom­mu­ni­ka­tiw, maz­mu­na esas­ly we san­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar bi­len ut­gaş­dy­ry­lan çe­me­leş­me­ler hä­zir­ki za­man dil öw­re­di­li­şi­niň mö­hüm ýö­rel­ge­le­ri­dir. Ýur­du­my­zyň bi­lim ul­ga­myn­da bu ugur­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ýaş­la­ryň hal­ka­ra de­re­je­sin­de giň müm­kin­çi­lik­le­re eýe bol­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär.

Çemen KAKYŞOWA,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň diller kafedrasynyň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА