Türk­me­nis­tan dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi we eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek me­se­le­le­ri bo­ýun­ça ta­gal­la­la­ry­na iş­jeň gat­naş­ýar. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz 2023-nji ýyl­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş Asssamb­le­ýa­sy­nyň 78-nji mej­li­sin­de, Mer­ke­zi Azi­ýa­da ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bi­len bag­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar bo­ýun­ça Se­bit mer­ke­zi­ni dö­ret­megi tek­lip et­di. Şol ýy­lyň no­ýabr aýyn­da se­bit mak­sat­na­ma­la­ry­ny iş­läp taý­ýar­la­mak üçin Türk­me­nis­ta­nyň Daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak mi­nistr­li­gi bi­len BMG-niň Daş­ky gur­şaw bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­sy­nyň (ÝU­NEP) ara­syn­da öza­ra dü­şü­niş­mek ha­kyn­da Äht­na­ma gol çe­kil­di.
Mun­dan baş­ga-da, döw­le­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy esa­syn­da «Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Aral deň­zi­niň se­bi­ti üçin Ýö­ri­te mak­sat­na­ma­sy­nyň dö­re­dil­me­gi­niň şert­le­ri­ne ga­ra­mak» at­ly Ka­rar­na­ma­sy­na la­ýyk­lyk­da ge­ňeş­me­ler ge­çi­ril­ýär. Ha­zar deň­zi­niň te­bi­gy baý­lyk­la­ry­ny go­rap sak­la­mak hem hyz­mat­daş­ly­gyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň ha­ta­ryn­da dur­ýar.
Ha­zar deň­zin­de eko­lo­gi­ýa taý­dan ýa­ra­maz tä­sir­le­riň öňü­niň alyn­ma­gy­na goň­şy ýurt­lar, hyz­mat­daş­lar hem-de ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­lar, il­kin­ji no­bat­da, BMG bi­len ýyg­jam gat­na­şyk­da tä­ze­çil çe­me­leş­me­le­ri öňe sür­ýär.
Se­bi­tiň haý­wa­nat we ösüm­lik dün­ýä­si­niň bio­dür­lü­li­gi­niň art­dy­ryl­ma­gy­na, eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­nyň go­wu­lan­dy­ryl­ma­gy­na, kö­lüň su­wu­nyň aras­sa­la­n­ma­gy­na we ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len yl­my bar­lag­lar ar­ka­ly tä­ze önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry­ny dö­ret­mek­de bu tas­la­ma­nyň äh­mi­ýe­ti ulu­dyr. Bu ugur­da ýö­ri­te bar­lag­ha­na­ny dö­ret­mek we onuň yzy­gi­der­li işi­ni ýo­la goý­mak çöl hem-de me­de­ni zo­lak­da­ky ösüm­lik­le­ri, mi­we­li bag­la­ry yl­my esas­da öw­ren­mek ba­bat­da yg­ty­bar­ly bin­ýa­dy eme­le ge­ti­rer.
Şu ýy­lyň 4-nji ap­re­lin­de Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Sa­mar­kant şä­he­rin­de ge­çi­ri­len hal­ka­ra kli­mat fo­ru­myn­da­ky çy­ky­şyn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bi­len bag­ly me­se­le­le­riň «Mer­ke­zi Azi­ýa – Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi» for­ma­ty­nyň çä­gin­de he­mi­şe aý­ra­tyn or­ny eýe­le­ýän­di­gi­ni bel­le­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz hä­zir­ki wagt­da esa­sy we­zi­pä­niň hyz­mat­daş­ly­gyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny kes­git­le­mek­den hem-de ola­ry dur­mu­şa ge­çir­mek üçin üýt­gew­siz şert­le­ri dö­ret­mek­den yba­rat­dy­gy­na ün­si çe­kip, Ýew­ro­pa Bi­le­le­şi­gi­niň ho­wa gün ter­ti­bi­niň me­se­le­le­ri ba­bat­da gel­je­gi uly hyz­mat­daş ha­sap­lan­ýan­dy­gy­ny nyg­ta­dy. Esa­sy hal­ka­ra kon­wen­si­ýa­la­ra, şert­na­ma­la­ra we yla­la­şyk­la­ra, il­kin­ji no­bat­da, Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi ba­ra­da­ky Çar­çu­wa­ly kon­wen­si­ýa­sy­na hem-de Pa­riž yla­la­şy­gy­na bi­le­lik­de yg­rar­ly­lyk şeý­le hyz­mat­daş­ly­ga esas bo­lup dur­ýar.
Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sat ug­ru­nyň 2022 – 2028-nji ýyl­lar üçin Kon­sep­si­ýa­syn­da hem eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy, suw me­se­le­le­ri, çöl­leş­mä gar­şy gö­reş­mek, te­bi­gy bet­bagt­çy­lyk­la­ryň tö­wek­gel­çi­li­gi­ni azalt­mak ba­ra­da­ky me­se­le­le­riň ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň düýp maz­mu­nyn­da öz aý­dyň be­ýa­ny­ny tap­ýar. Bu res­mi­na­ma­da Türk­me­nis­ta­nyň eko­lo­gi­ýa me­se­le­le­ri bo­ýun­ça öz esa­sy çe­me­leş­me­le­rin­de Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­me­giň äh­lu­mu­my, se­bit we mil­li gu­ral­la­ry­nyň ut­gaş­dy­ryl­ma­gy­nyň we öza­ra bi­ri-bi­ri­niň üs­tü­ni ýe­tir­me­gi­niň hä­zir­ki dö­wür­de ins­ti­tu­sio­nal de­re­je­de esa­sy ile­ri tu­tul­ýan ug­ra öw­rül­ýän­di­gin­den ugur al­ýan­dy­gy nyg­tal­ýar.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän ýur­du­my­zyň eko­lo­gi­ýa dip­lo­ma­ti­ýa­sy ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne gar­şy gö­reş­mek, te­bi­ga­ty aýaw­ly sak­la­mak, suw, ýer we bio­lo­gik se­riş­de­le­ri re­je­li peý­da­lan­mak, se­bit­de pa­ra­hat­çy­ly­gy, howp­suz­ly­gy, dur­nuk­ly ösü­şi we öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek­li­ge hem-de gi­ňelt­mek­li­ge özü­niň my­na­syp go­şan­dy­ny goş­ýar.

Lä­le BER­DI­ÝE­WA,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň medisina ekologiýasy we gigiýena kafedrasynyň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА