Iý­mit we aş­pez­çi­lik sun­ga­ty, res­to­ran hyz­mat­la­ry dün­ýä­de iň köp üns be­ril­ýän ugur­lar bo­lup, soň­ky ýyl­lar­da müş­de­ri­niň syn et­me­gin­de na­har taý­ýar­lap ber­mek hyz­mat­la­ry ýo­la go­ýul­ýar. Dün­ýä­de ital­ýan, hy­taý, mek­si­kan, ýa­pon, fran­suz we türk aş­ha­na­la­ry öň­de­li­gi eýe­le­ýär. Ga­ze­ti­mi­ziň şu sa­nyn­da il­kin­ji res­to­ran­lar, sar­gyt esa­syn­da iý­mit el­tip ber­mek hyz­ma­ty, meş­hur ta­gam­lar, iş­däa­çar­lar hem-de dün­ýä­de iň köp iýil­ýän iý­mit­ler ba­ra­da gy­zyk­ly mag­lu­mat­la­ry dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­ýä­ris.

Iň gadymy restoran

Dünýädäki üz­nük­siz iş­le­ýän il­kin­ji res­to­ran Is­pa­ni­ýa­nyň Mad­rid şä­he­rin­dä­ki «Sob­ri­no de Bo­tin» bo­lup, 1725-nji ýyl­da açyl­ýar. Gin­ne­siň re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zi­len iň ga­dy­my res­to­ran il­ki­baş­da myh­man­ha­na bo­lup, sy­ýa­hat­çy­lar odun peç­de öz na­ha­ry­ny bi­şi­rip iýip­dir­ler. Hä­zir­ki wagt­da hem iş­le­ýän bu res­to­ran­da kas­ti­li­ýa ta­gam­la­ry taý­ýar­la­nyl­ýar. Gy­zyl ker­piç­den gur­lan 3 gat­ly res­to­ra­nyň müş­de­ri­le­ri­niň yzy üzül­me­ýär. «Sob­ri­no de Bo­tin» res­to­ra­nyn­dan baş­ga-da, 1750-1800-nji ýyl­lar­da Pa­riž­de, Rim­de, Mad­rid­de we Hy­taý­da köp­çü­lik­le­ýin na­har­la­nyl­ýan ýer­ler açyl­ýar.

Sezar işdäaçary

Sezar dün­ýä­de iň köp iýil­ýän iş­däa­çar ha­sap­lan­ýar. Öz­bo­luş­ly ta­ga­my bo­lan bu iş­däa­çar Mek­si­ka gö­çüp ba­ran ital­ýan Se­zar Kar­di­ni ta­ra­pyn­dan oý­la­nyp ta­py­lyp­dyr. Iş­däa­ça­ryň asyl nus­ga­sy­na gaý­na­dy­lan ýu­murt­ga, ka­ka­dy­lan çö­rek, rim ke­lem ýap­ra­gy, par­me­zan peý­ni­ri, wus­ters hur­şy, kül­ke ba­lyk, sa­rym­sak, gor­çi­sa, zeý­tun ýa­gy, li­mo­nyň su­wy we ga­ra burç go­şu­lyp taý­ýar­la­nyl­ýar. Se­zar­dan baş­ga-da, kouls­lou, grek iş­däa­ça­ry, kobb iş­däa­ça­ry dün­ýä­de iň köp iýil­ýän iş­däa­çar­lar ha­sap­lan­ýar.

Kim nämäni köp iýýär?!

Tüwi dünýäde iň köp iýil­ýän iý­mit bo­lup, on­dan soň­ra to­wuk eti, ýu­murt­ga, çö­rek, ba­lyk, ýe­ral­ma, süýt, al­ma, aş önüm­le­ri, gök-bak­ja önüm­le­ri we dä­ne­li iý­mit­ler gel­ýär. ABŞ, Awst­ra­li­ýa we Ar­gen­ti­na adam ba­şy­na düş­ýän eti iň köp sarp ed­ýän ýurt­lar bo­lup, Ýa­po­ni­ýa iň köp ba­lyk we de­ňiz önüm­le­ri­ni iý­ýän ýurt ha­sap­lan­ýar. Hin­dis­tan adam ba­şy­na iň az et sarp ed­ýän ýurt bo­lup, hin­di­le­riň kä­bir taý­pa­sy et iý­ýär. Hy­taý­ly­lar tü­wi­ni iň köp iý­ýän halk bo­lup, on­dan soň­ra hin­di­ler gel­ýär. Mek­si­ka we Ýa­po­ni­ýa iň köp ýu­murt­ga iý­ýän ýurt­lar­dyr. Bu ýurt­lar­da adam ba­şy­na her ýyl or­ta­ça 320-337 ýu­murt­ga düş­ýär. Finl­ýan­di­ýa süýt önüm­le­ri­ni has köp iý­ýän­di­gi bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Be­la­rus, Uk­rai­na we Gyr­gy­zys­tan ýa­ly ýurt­lar bol­sa, ýe­ral­ma­ny has köp sarp ed­ýär­ler. Dün­ýä­de her ýyl 4 mil­liard ton­na tö­we­re­gi iý­mit iýil­ýär.

Ilkinji eltip bermek hyzmaty

Ilkinji iý­mit el­tip ber­mek hyz­ma­ty 1768-nji ýyl­da Ko­re­ýa­da ýo­la go­ýul­ýar. Ko­reý­ler nenm­ýon (so­wuk çor­ba) at­ly mil­li na­ha­ry­ny tiz wagt­da sar­gyt edi­len ýe­re el­tip ber­mek üçin aş­pez­le­riň hyz­ma­tyn­dan peý­da­la­nyp­dyr­lar. Gy­şy­na iýil­ýän bu na­ha­ra hy­ýar, turp, ko­reý ar­my­dy, di­lim­le­nen sy­gyr eti hem-de uzyn spa­get­ti (aş) go­şu­lyp­dyr. Aş­pez ýa­ny bi­len bi­şi­ri­len bu önüm­le­ri aý­ra­tyn­lyk­da alyp gaý­dyp­dyr we ýang­ban­la­ryň (do­lan­dy­ry­jy gat­lak) öýü­ne ba­ryp, çor­ba­ly ýa-da çor­ba­syz gör­nüş­de taý­ýar­lap be­rip­dir. 1889-njy ýyl­da Ita­li­ýa­da piz­za el­tip ber­mek hyz­ma­ty ýo­la go­ýul­ýar. Şol ýyl­lar piz­za­çy Raf­fae­le Es­po­zi­to pa­ty­şa maş­ga­la­sy­na sar­gyt edi­len piz­za­la­ry el­tip be­rip­dir. 1890-njy ýyl­lar­da Hin­dis­tan­da hem bi­şi­ri­len na­ha­ry gu­tu­la­ra sa­lyp, iş­çi­le­re el­tip ber­mek hyz­ma­ty ýo­la go­ýul­ýar. Na­har el­tip ber­ýän il­kin­ji res­to­ran Los-An­je­les­de açyl­ýar. Kin-Çu ka­fe­si 1922-nji ýyl­da gü­nor­ta­na çen­li hy­taý ta­gam­la­ry­ny el­tip ber­mek hyz­ma­ty­ny ýo­la goý­ýar. Hä­zir­ki wagt­da uly res­to­ran­lar­dyr söw­da mer­kez­le­rin­den baş­lap, ki­çi­jik dü­kan­la­ra çen­li el­tip ber­mek hyz­ma­ty ama­la aşy­ryl­ýar. Soň­ky ýyl­lar­da el­tip ber­mek hyz­ma­tyn­da dron­lar­dan hem peý­da­la­ny­lyp baş­lan­dy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА