Dünýäniň iň mö­hüm oý­lap ta­pyş­la­ry­nyň bi­ri ha­sap­lan­ýan uçar­lar ha­çan we nä­hi­li ýü­ze çyk­dy­ka?! Adam­za­dyň ga­dym­dan gel­ýän uç­mak baradaky ar­zu­wy ha­çan ha­syl bol­du­ka?! Ge­liň, uça­ryň hä­zir­ki ösen de­re­je­si­ne ýet­ýän­çä nä­hi­li ösüş­le­ri baş­dan ge­çi­ren­di­gi­ne se­re­de­liň!
Ga­dy­my mü­sür­li­ler ga­nat­ly adamlary şe­kil­len­dir­ýän we uç­mak is­le­gi­ni be­ýan ed­ýän köp san­ly su­ratlary gal­dy­ryp­dyr­lar. Grek­ler we hy­taý­ly­lar uç­mak is­leg­le­ri­ni mi­fi­ki he­ka­ýat­lar­da we ro­wa­ýat­lar­da be­ýan edip­dir­ler. Gün­do­gar me­de­ni­ýet­le­rin­de duş gel­ýän bu my­sa­la türk­men ede­bi­ýa­tyn­da hem ga­bat ge­lin­ýär. El­bet­de, bu hö­wes di­ňe ka­gyz ýü­zün­de gal­man­dyr. Dün­ýä­niň dür­li kün­jek­le­rin­de mu­ny dür­li wagt­lar­da dur­mu­şa ge­çir­mä­ge sy­na­ny­şan adam­lar bo­lup­dyr. Uç­mak üçin il­kin­ji sy­na­ny­şyk­la­ry IX asyr­da ýa­şap ge­çen arap oý­lap ta­py­jy­sy Ab­bas Ka­sym Ibn Fir­nas ama­la aşyryp­dyr. Fir­nas ýü­pek we bür­güt ýe­lek­le­ri­ni ula­nyp, uç­mak üçin uly ga­nat­la­ry dö­re­dip, şol ga­nat­la­ry go­lu­na ge­ýip uç­ma­ga çal­şyp­dyr. Em­ma sy­nany­şyk şow­suz ta­mam­la­nyp­dyr.

XV asyr­da ital­ýan aly­my Leo­nar­do da Win­çi uç­ma­ga sy­na­nyş­ma­sa-da, ada­myň ar­ka­sy­na da­ňyl­ýan «şar­pyk ga­na­ty» at­ly ma­şy­nyň taslamasyny taýýarlapdyr. Adam­yň uçmak arzuwy ilkinji gezek şar­laryň peýda bolmagy bilen amala aşypdyr. Fran­siýaly do­gan­lar Mon­golf­ýe­ler 1783-nji ýyl­da ýy­ly ho­wa bi­len çi­şi­ril­ýän, ka­gyz­dan uly şar ýa­sap, şow­ly ne­ti­je ga­za­nyp­dyr­lar. Şeý­le şar­lar hä­zi­rem ula­nyl­ýar. Şar­lar bi­len as­ma­na gö­te­ri­len adam­lar ho­wa­da uç­ma­gyň dür­li usul­la­ry­ny göz­le­me­gi do­wam et­di­rip­dir­ler. Iň­lis in­že­ne­ri Jorj Keý­li 1853-nji ýyl­da hiç hi­li güýç çeş­me­siz uçup bil­ýän dün­ýä­de il­kin­ji pla­neri ýasaýar. Şeý­le pla­ner bi­len 2000-den gow­rak uçuş eden ne­mes alymy Ot­to Li­li­en­tal bu uça­ryň oý­lap ta­py­jy­sy hök­mün­de ta­nal­ýar. Ame­ri­kaly do­gan­lar Raýt­lar beý­le­ki­le­riň ön­dü­ren köp san­ly uçar­la­ry­ny has-da kä­mil­leş­di­rip, 1903-nji ýyl­da öz uçar­la­ry­ny dö­red­ýär­ler. Bu uçar il­kin­ji ho­wa gä­mi­si ha­sap­lan­ýar. Se­bä­bi, beý­le­ki­ler­den ta­pa­wut­ly­lyk­da, bu uça­ryň he­re­ket­len­di­ri­ji­le­ri­ni aý­la­mak üçin ýan­gyç­dan peý­da­la­ny­lyp­dyr. Do­gan­lar Raýt­la­ryň uça­ry 12 se­kunt­da, tak­my­nan 40 metr uçup, ýe­re howp­suz gonupdyr. Şeý­le­lik­de, dün­ýä­de il­kin­ji uçuş ama­la aşy­ryl­ypdyr. 1909-njy ýyl­da fran­suz oýlap tapyjysy Lui Ble­rio öz uça­rynda Fran­si­ýa bi­len Ang­li­ýa­nyň ara­ly­gyn­da­ky deň­ziň üs­tün­den 41 ki­lo­metr ara­ly­gy uçup geç­ýär. Iň­lis in­že­ne­ri Frenk Uaýt ta­ra­pyn­dan 1930-njy ýyl­da uçar­la­ra ni­ýet­le­nen he­re­ket­len­di­ri­ji­niň oý­la­nyp ta­pyl­ma­gy bi­len ýo­lag­çy­uçar­lary ön­dü­ri­lip baş­lan­dy.

ЭТО МОЖЕТ БЫТЬ ИНТЕРЕСНОЕЩЕ ОТ АВТОРА