“Uçýan jennet ýylany”

Tebigatda ýygy-ýygydan täsinliklere duş gelmek bolýar. Haýwanat dünýäsinde ýylanlara uly orun degişlidir. Häzirki wagtda Ýer ýüzünde ýylanlaryň 3 müňden gowrak görnüşi duş gelýär. Olaryň arasynda özüniň biologik we etalogik aýratynlyklary bilen görenleri haýrana goýýan ýylanlar hem bar.
Suw ýylanlar maşgalasyna degişli bolan “uçýan jennet ýylany” (latynça: Chrysopelea paradise) ýylanlaryň içinde örän täsin görnüşdir. Bu ýylanyň uzynlygy 1-1,2 metr töweregi bolup, ýogynlygy uly adamyň barmagy ýalyrak bolýar. Gözleri tegelek we ullakan. Göwresiniň iki ýan tarapynyň deri örtüginde ýaşyl reňkli tegmillerden düzülen gara reňkli jähegi bar. Oňurgasynyň reňki uzaboýuna ýaşyl, açyk sary we mämişi reňk bilen çalyşýar. Jäheginde gyzyl öwüsýän tegmillere-de duş gelinýär. Kelle böleginde mämişi reňkli uly tegmili bar. Bu tegmiller gitdigisaýyn gara zolaklar bilen çalşyp, owadan şekil emele getirýär. Emma ýylanyň bu görnüşiniň ähli osoblary owadan bolmaýar. Uçýan jennet ýylanynyň bedeniniň deri örtüginde hiç hili tegmili bolmadyk ýap-ýaşyl osoblary hem bar. Bu hem bolsa daşky tebigy şertleriň aýratynlyklary bilen baglanyşdyrylýar.
Uçýan jennet ýylany ýagyşly tropik tokaýlarda ýaşamagy halaýar. Bu ýylan gündizine işjeň bolup, agaçdan agaja böküp hereket edip gezýär. Şeýlelikde ol ömrüniň köp bölegini şahalaryň üstünde geçirýär. Ýylanyň adyndaky “uçýan” adalgasy onuň bir agaçdan beýleki agaja gaty çalt ýagdaýda geçip, gysga wagtyň dowamynda uzak aralyga gidýänligi bilen, “jennet” adalgasy bolsa, bu ýylanyň daşky keşbiniň owadanlygy bilen baglanyşdyrylýar.
Uçýan jennet ýylany ownuk hažžyklar bilen iýmitlenýär. Köpelişi urkaçy osobyň 6-dan 11-e çenli ýumurtga goýmagy bilen bolup geçýär. Ýumurtgadan çykan ýylanlaryň uzynlygy 15-20 santimetr aralygynda bolýar.
Ýylanyň bu görnüşi agaçlarda “uçuş” etjek mahaly, ilki şahadan sallanýar we bökjek bolýan şahasyna tarap ugur saýlaýar. “Uçuş” mahaly ýylanyň tegelek bedeni göni çyzykly şekile eýe bolýar.
Ýylanyň bu görnüşiniň zäherliligi orta derejeli. Ol Günorta Aziýada we Günorta-Gündogar Aziýada, ýagny, Tailandda, Indoneziýada, Malaýziýada, Singapurda, Filippinlerde duş gelýär.

Internet maglumatlary esasynda taýýarlan: Nargiza HANOWA, Repetek döwlet biosfera goraghanasynyň ylym bölüminiň laboranty.