Ýur­du­myz­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­da dur­ma­gyn­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi dur­nuk­ly ös­dür­mek, eks­port kuw­wa­ty­ny pug­ta­lan­dyr­mak bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Bu ugur­da ýur­du­my­zyň çä­gin­de er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň dö­re­dil­me­gi­niň, he­re­ket et­me­gi­niň hu­kuk, yk­dy­sa­dy hem-de gu­ra­ma­çy­lyk esas­la­ry­ny kes­git­le­ýän “Er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­lar ha­kyn­da” Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nu­ny aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe­dir. Ka­nun­da er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gyň çäk­le­rin­de sal­gyt sal­ma­gyň, pul, güm­rük taý­dan düz­gün­leş­dir­me­giň ýe­ňil­lik­li şert­le­ri bel­le­ni­lip, ol ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­ni ös­dür­mä­ge, goş­ma­ça iş ýer­le­ri­ni dö­ret­mä­ge, da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny çek­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir.
Ki­ota Kon­wen­si­ýa­sy­na (1973-nji ýyl) la­ýyk­lyk­da, er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak diý­lip, çäk­le­rin­de ha­ryt­la­ra mil­li güm­rük çäk­le­rin­den da­şar­da­ky ob­ýekt­ler hök­mün­de se­re­dil­me­ýän ýur­duň çä­gin­dä­ki zo­la­ga dü­şü­nil­ýär we şo­nuň üçin-de ola­ra ada­ty güm­rük­ha­na bar­la­gy ge­çi­ril­me­ýär, güm­rük sal­gy­dy sa­lyn­ma­ýar. Er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak te­le­ke­çi­lik işi­niň ös­me­gi­ne giň müm­kin­çi­lik dö­red­ýär. Er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gyň çäk­le­rin­de aý­ra­tyn hu­kuk düz­gü­ni ýo­la go­ýul­ýan, anyk kes­git­le­nen do­lan­dy­ryş çä­gi bo­lan, ýö­ri­te bö­lü­nip ber­len çäk­dir. Onuň çäk­le­rin­de ma­ýa go­ýum we te­le­ke­çi­lik işi­ni alyp bar­ma­gyň aý­ra­tyn hu­kuk düz­gün­le­ri ýo­la go­ýul­ýar. Onuň aý­ra­tyn­lyk­la­ry şeý­le zo­lak­da sal­gyt sa­lyn­ma­gy­nyň, pul, güm­rük taý­dan düz­gün­leş­dir­me­giň ýe­ňil­lik­li ter­ti­bi­niň we şert­le­ri­niň bar­ly­gyn­da­dyr. Fi­zi­ki şahs­la­ryň gel­me­gi­niň, ol ýer­de bol­ma­gy­nyň we git­me­gi­niň, zäh­met gat­na­şyk­la­ry­nyň, ma­li­ýe-karz işi­niň ýö­ne­keý­leş­di­ri­len ter­ti­bi bi­len bag­la­ny­şyk­ly aý­ra­tyn hu­kuk düz­gü­ni­niň he­re­ket ed­ýän­li­gi­dir. Dün­ýä ýurt­la­ry­nyň ösüş­le­ri­niň tej­ri­be­le­rin­de sy­nag­dan ge­çen bu düz­gün ýur­duň kä­bir se­bi­ti­niň ýa-da çä­gi­niň ös­dü­ril­me­gi, ra­ýat­lar üçin goş­ma­ça gir­de­ji çeş­me­le­riň dö­re­dil­me­gi üçin amat­ly bo­lup dur­ýar. Şeý­le zo­lak­da tä­ze yl­my ga­za­nan­la­ra we in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ra esas­lan­ýan önüm­çi­lik­le­riň or­naş­dy­ryl­ma­gy, hu­su­sy pu­da­gyň giň müm­kin­çi­lik­le­ri­niň has do­ly peý­da­la­nyl­ma­gy, içer­ki we da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýu­jy­la­ryň çe­kil­me­gi üçin tä­ze müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­ýär. Şy­pa­ha­na­la­ryň, rek­rea­si­on zo­lak­la­ryň, be­je­riş-sa­gal­dyş ýer­le­ri­niň, go­rag­ha­na­la­ryň bin­ýa­dyn­da ola­ryň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ös­dür­mek mak­sa­dy bi­len dö­re­dil­ýän be­je­riş-sa­gal­dyş we sy­ýa­hat­çy­lyk hyz­mat­la­ry­ny et­mek bo­ýun­ça hal­ka­ra (se­bit) mer­ke­zi bo­lup dur­ýan sy­ýa­hat­çy­lyk er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gy ba­ra­da aý­ra­tyn­lyk­da be­ýan edil­di.
Mil­li Li­de­ri­mi­ziň Türk­me­nis­ta­nyň Ýa­şu­lu­la­ry­nyň mas­la­ha­tyn­da halk köp­çü­li­gi­ne gow­şan “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ki­tabynda ýur­du­my­zyň ýer­leş­ýän amat­ly ge­og­ra­fik ýag­da­ýy, ýol-ulag we üs­ta­şyr ge­çel­ge müm­kin­çi­lik­le­ri ha­kyn­da giň­den gür­rüň be­ril­ýär.
Hä­zir­ki za­man dün­ýä tej­ri­be­sin­de er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň 25-den gow­rak gör­nü­şi bar. Şeý­le zo­lak­lar bir, iki ýa-da bir­nä­çe ýur­duň çäk­le­rin­de dö­re­dil­ýär. Dün­ýä­de er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­lar giň­den ýaý­ran­dyr. Türk­me­nis­tan­da de­giş­li ka­nun­çy­ly­ga la­ýyk­lyk­da, er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gyň döw­le­tiň eýe­çi­li­gin­de du­ran äti­ýaç­lyk ýer­ler­de ýa-da gaý­ry ýer bö­lek­le­rin­de dö­re­di­lip bi­lin­me­gi göz öňün­de tu­tul­dy. Er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak 40 ýyl­dan ýo­ka­ry geç­me­ýän möh­le­te dö­re­dil­ýär hem-de he­re­ket eden döw­rün­de ga­ra­şyl­ýan ne­ti­jä­ni be­ren ha­la­tyn­da, soň­ra möh­le­ti­niň ýe­ne-de uzal­dy­lyp bi­lin­me­gi bel­le­nil­ýär.
Er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gy­ny ad­mi­nist­ra­tiw taý­dan do­lan­dyr­mak we­zi­pe­si­ni ama­la aşyr­ýan ko­mi­tet er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň ös­dü­ril­me­gi­niň döw­let mak­sat­na­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­mek, er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň ne­ti­je­li he­re­ket et­me­gi­ni we bi­te­wü­li­gi­ni üp­jün et­mek, er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň inf­rast­ruk­tu­ra­sy­nyň ös­dü­ril­me­gi­ne ýer­li we da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­nyň hem-de beý­le­ki se­riş­de­le­riň çe­kil­me­gi üçin ze­rur şert­le­ri dö­ret­mek, er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň çäk­le­rin­de ýer­leş­ýän goz­gal­ýan we goz­gal­ma­ýan em­lä­gi do­lan­dyr­mak bo­ýun­ça we­zi­pe­le­ri ama­la aşy­rar.
Döw­let ta­ra­pyn­dan er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gy­nyň gat­na­şy­jy­la­ry­na er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gy­nyň çäk­le­rin­de ma­ýa go­ýum we te­le­ke­çi­lik iş­le­ri­niň ýö­re­dil­me­gi­ne şert­le­riň dur­nuk­ly­ly­gy­nyň ke­pil­len­di­ril­ýän­di­gi ka­nun­da bel­le­ni­len­dir.
Er­kin yk­dy­sa­dy zo­la­gyň çäk­le­rin­de er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ry­nyň gat­na­şy­jy­la­ry ta­ra­pyn­dan ama­la aşy­ryl­ýan ha­ryt­la­ry ýer­le­mek, iş­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­mek, hyz­mat­la­ry et­mek, bu zo­la­gyň gat­na­şy­jy­la­ry bo­lan eda­ra gör­nüş­li ta­rap­la­ryň em­läk­le­ri, ga­za­nan peý­da­la­ry, şeý­le hem er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň gat­na­şy­jy­la­ry bo­lan fi­zi­ki şahs­lar – hu­su­sy te­le­ke­çi­le­riň gir­de­ji­le­ri ba­ba­tyn­da de­giş­li sal­gyt ýe­ňil­lik­le­ri göz öňün­de tu­tul­ýar.
Er­kin yk­dy­sa­dy zo­lak­la­ryň dö­re­dil­me­gi üçin ýur­du­myz­da äh­li şert­ler bar. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz hu­su­sy te­le­ke­çi­lik pu­da­gy­nyň ös­me­gi­ne yzy­gi­der­li gol­daw­lar ber­ýär. Tä­ze Ka­nun hem ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­niň ös­dü­ril­me­gi­ne, goş­ma­ça iş ýer­le­ri­niň dö­re­dil­me­gi­ne, te­le­ke­çi­lik iş­le­ri bi­len meş­gul­lan­ýan ta­rap­la­ryň we ma­ýa go­ýu­jy­la­ryň hu­kuk ke­pil­lik­le­ri­niň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na, ki­çi önüm­çi­lik­le­riň işe gi­ri­zil­me­gi­ne, ra­ýat­la­ryň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­le­ri­niň ýo­kar­lan­ma­gy­na oňyn şert­le­ri dö­re­der. Ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­niň geoyk­dy­sa­dy taý­dan amat­ly ýer­le­şiş aý­ra­tyn­lyk­la­ryn­dan ugur al­mak bi­len, aý­ry-aý­ry çäk­le­riň we se­bit­le­riň yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dü­ril­me­gi­niň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny kes­git­le­mek­de goş­ma­ça müm­kin­çi­lik­le­ri dö­ret­mä­ge ýar­dam eder.
Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösü­şi­ne dep­gin­li iter­gi ber­jek çöz­gü­diň ka­nun­çy­lyk bin­ýa­dy­nyň dö­re­dil­me­gi Türk­me­nis­ta­nyň ma­ýa go­ýum taý­dan özü­ne çe­ki­ji­li­gi­ni art­dyr­ma­ga, dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry­na has-da iş­jeň go­şul­ma­gy­na ýar­dam be­rer.

Şem­şat KLI­ÇO­WA,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň uly mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА