Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň dö­red­ýän her bir ese­ri­niň düýp maz­mu­nyn­da hal­ky­my­zyň mil­li däp-des­sur­la­ry, edim-gy­lym­la­ry, ýa­şa­ýyş-dur­mu­şy­na mah­sus bo­lan dür­li aý­ra­tyn­lyk­la­ry öz aý­dyň be­ýa­ny­ny tap­ýar. Yla­hy ze­hin bi­len dö­re­ýän ol eser­ler bi­ziň her bi­ri­mi­ze ylym­da, okuw­da, iş­de, ru­hy dün­ýä­mi­zi baý­laş­dyr­mak­da taý­syz çeş­me bo­lup hyz­mat ed­ýär.
Asyr­lar bo­ýy ene ýe­re yh­las edip, rys­gal-döw­let ta­pan ata-ba­ba­la­ry­my­zyň daý­han­çy­lyk däp-des­sur­la­ry, ekin-di­kin iş­le­ri, ha­lal çe­kil­ýän zäh­me­tiň reh­ne­ti ha­kyn­da­ky düýp­li pi­kir­ler eziz Ar­ka­da­gy­my­zyň dö­re­di­ji­lik dün­ýä­sin­de my­na­syp or­ny eýe­le­ýär. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz bu me­se­lä ýüz­le­nen­de, esa­san ba­ba­daý­han pe­der­le­ri­mi­ziň ge­çen gün­le­ri­ne ýüz­len­ýär. Mu­ny mil­li Li­de­ri­mi­ziň “Döw­let gu­şy”, “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly bir­nä­çe eser­le­rin­de aý­dyň gör­mek bol­ýar.
Mäh­ri­ban Ar­ka­da­gy­myz “Döw­let gu­şy” ro­ma­nyn­da daý­han­çy­lyk-eke­ran­çy­lyk iş­le­ri bi­len bag­la­ny­şyk­ly dür­li däp-des­sur­la­ry al­ny­myz­da jan­lan­dyr­ýar. My­sal üçin, ro­man­da “ga­ra­ça­wuş”, “ne­kirt” bi­len bag­la­ny­şyk­ly halk des­su­ry ba­ra­da söz açyl­ýar. Eser­de: “Eki­şe baş­la­maz­dan bir hep­de öň, in­di her ýyl edi­li­şi ýa­ly, oba­da ga­ra­ça­wuş ber­di”, “4-nji sent­ýab­ry sä­het­li gün ha­sap­lap, şol gün kol­ho­zyň dör­dün­ji bri­ga­da­syn­da ne­kirt et­di­ler”, “Şol gün gü­nor­tan bol­sa har­man toý ber­di” di­ýen se­tir­ler, oky­ja “ga­ra­ça­wu­şyň” – oba ho­ja­ly­gy üçin amat­ly te­bi­gy şert­le­riň bol­ma­gy­ny is­läp be­ril­ýän hu­daý­ýo­lu­dy­gy, “ne­kir­diň” – sü­rüm, ekiş ýa-da eki­ne orak sal­mak ýa­ly eke­ran­çy­ly­gyň jo­gap­kär­çi­lik­li döw­rü­ne baş­la­ma­gy aň­lad­ýan­dy­gy­ny, “har­man to­ýu­nyň” – eki­şe baş­la­nan­da ha­sy­lyň go­wy bol­ma­gy­ny ni­ýet edi­lip ge­çi­ril­ýän toý­du­gy­ny dü­şün­dir­ýär. Ro­man­da ýer, suw, ekin ek­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly “bul­ju­ra”, “ga­ýyr ýer”, “merz” ýa­ly dür­li söz­le­re hem dü­şün­di­riş be­ril­ýär.
Zäh­met iş­le­ri “Paý­has çeş­me­si” at­ly ki­ta­pda hem aý­dyň be­ýan edil­ýär. Ki­ta­byň “Te­bi­gat we zäh­met ha­kyn­da” diý­lip at­lan­dy­ry­lan bö­lü­min­de ekin-di­kin, top­rak, ýa­gyş-ýag­myr, te­bi­gat bi­len bag­la­ny­şyk­ly na­kyl­lar be­ýan edil­ýär.
Bi­ziň jo­mart ata-ba­ba­la­ry­myz “Ber, be­re­ke­diň art­syn!” di­ýip­dir­ler. Bu na­kyl rys­gal-döw­le­tiň ada­ma ela­çyk­lyk­dan, jo­mart­lyk­dan, ha­ýyr-sa­ha­wat­ly­lyk­dan gel­ýän­di­gi­ni aň­la­dyp­dyr. Be­ýik Alla ela­çyk yn­sa­na öz rys­gal-kä­ni­ni bol­dan eçil­ýär. Be­ren el – ha­ýyr­ly, alan el do­ly bol­ýar.
Mil­li Li­de­ri­miz tä­ze­lik­de oky­jy­lar köp­çü­li­gi­ne gow­şan “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ki­ta­byn­da hem zäh­met, ekin iş­le­ri, dür­li ekin­le­riň aý­ra­tyn­lyk­la­ry ha­kyn­da çuň­ňur pi­kir ýö­red­ýär. Ki­ta­ba gi­ri­zi­len bir ro­wa­ýat­da pa­ty­şa bir der­wü­şe ýüz­le­nip: “Ha­ny, aýt, dün­ýä­de iň go­wy gül haý­sy? On­so­ňam dün­ýä­de iň ýa­kym­ly ys­ly he­mem iň­ňän güýç­li özü­ne çek­ýän gül haý­sy­ka?” di­ýip so­ra­ýar. On­da der­wüş: “Mer­he­met­li pa­ty­şa! Eger-de bi­ziň däp­le­ri­mi­zi he­mem aý­ra­tyn­lyk­la­ry­my­zy göz öňün­de tut­saň, bu gül go­wa­ça gü­li bo­lar. Se­bä­bi onuň gül­leý­şi iň owa­dan gül­le­re ky­bap­dyr. Iň esa­sy zat bol­sa, adam dün­ýä inen­de, go­wa­ça-da onuň bi­len bi­le peý­da bol­ýar. Şo­nuň üçin-de dün­ýä­de bi­ziň üçin iň özü­ne çe­ki­ji gül go­wa­ça­nyň gü­li di­ýip ha­sap ed­ýä­rin” di­ýip, jo­gap ber­ýär.
Bu so­wal-jo­gap­dan eme­le ge­len halk ro­wa­ýa­ty­nyň ki­ta­ba gi­ri­zil­me­gi oky­jy­da go­wa­ça eki­ni­ne bo­lan çuň­ňur dü­şün­jä­ni art­dyr­ýar.
Bereketli tyl­la güýz türk­men top­ra­gy­na rys­ga­ly, eg­sil­me­jek döw­le­ti bi­len gel­ýär. Şo­nuň üçin bu pa­syl ata-ba­ba­la­ry­myz ta­ra­pyn­dan aý­ra­tyn ala­da­lar bi­len gur­şal­ýar, ekin-di­ki­ni ýyg­na­mak, tä­ze ha­sy­la taý­ýar et­mek ýa­ly iş­ler bu dö­wür­de gyz­ga­laň­ly al­nyp ba­ryl­ýar. Mäh­ri­ban Ar­ka­da­gy­myz “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ki­ta­byn­da al­tyn güýz ha­kyn­da söh­bet açyp, şeý­le ýaz­ýar: “Güýz­ki ha­syl ýyg­na­mak döw­ri, ekiş möw­sü­mi ta­mam­la­nan­dan soň­ra, sal­kyn güýz şe­ma­ly adam­la­ra türk­men top­ra­gyn­da toý tu­tul­ýan döw­rü­niň – er­te­ki­li tä­sin ag­şam­la­ryň baş­lan­ýan­dy­gy­ny ha­bar be­rip­dir. Uzak ýy­lyň do­wa­myn­da çe­ki­len abyr­syz zäh­me­tiň reh­ne­ti­niň eş­re­ti gö­rül­ýän şol gün­ler jen­ne­tiň pir pur­sa­dy­na de­ňe­lip­dir. Şo­ňa gö­rä-de, ýy­lyň be­re­ket­li ha­sy­ly­nyň şa­ny­na tu­tul­ýan baý­ra­my “Uly toý” di­ýip at­lan­dy­ryp­dyr­lar. Or­ta gürp­de ýa-da oňa gö­rä pu­ka­ra­rak ýa­şa­ýan her bir daý­ha­nyň ala­da­sy maş­ga­la­sy­ny ýe­ter­lik hu­ruş­ly et­mek bo­lup­dyr. Onuň ag­şam öý­le­ri­ne ýyg­na­nyş­ýan oba­daş­la­ry­na go­wy hö­dür-ke­rem et­mä­ge, bi­le otu­ryp, oba aý­dy­jy­sy­ny ýa-da bel­li bag­şy­la­ry diň­le­mä­ge ýag­da­ýy bo­lup­dyr”.
Gör­nü­şi ýa­ly, hal­ky­myz ýyl bo­ýy çe­ki­len abyr­syz zäh­me­tiň hö­zü­ri­ni gör­me­gi-de öz dur­mu­şy­na ru­hu­be­lent­lik bi­len or­naş­dy­ryp­dyr. Hä­zir­ki döw­rü­miz­de bol­sa bu ýag­daý­lar tä­ze döw­rüň ru­hu­na ky­bap­daş­lyk­da öz be­ýa­ny­ny tap­ýar.

Mak­sat AKY­ÝEW,
S.A.Ny­ýa­zow adyn­da­ky TOHU-nyň
Türk­me­na­bat ag­ro­se­na­gat or­ta
hü­när okuw mek­de­bi­niň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА