Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ki­ta­by hal­ky­my­zyň asyr­la­ryň jüm­mü­şi­ne uzap gid­ýän baý ta­ry­hy mi­ra­sy­ny di­kelt­mä­ge, mil­li bi­na­gär­lik sun­ga­ty­nyň tä­sin aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny açyp gör­kez­mä­ge we wa­gyz et­mä­ge sal­dam­ly go­şant hök­mün­de oky­jy­lar­da çuň­ňur gy­zyk­lan­ma­la­ry art­dyr­dy. Ylym­da, iş­de, okuw­da, dur­muş­da uly äh­mi­ýe­te eýe bo­lan bu ki­tap bag­ty­ýar döw­rü­mi­ziň ne­sil­le­ri­ni ata-ba­ba­la­ry­my­zyň ru­hun­da ter­bi­ýe­le­mek­de aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe­dir.
Ha­kyň na­zar sa­lan türk­men top­ra­gyn­da bi­na edi­len ýa­dy­gär­lik­ler ata-ba­ba­la­ry­my­zyň akyl-paý­ha­sy­nyň, tu­tan­ýer­li­li­gi­niň hem-de hü­när us­sat­ly­gy­nyň aja­ýyp mi­we­si­dir. Ni­je­me müň­ýyl­lyk­la­ryň ýel-ýag­myr­la­ry­ny ba­ş­dan ge­çi­rip, bi­ziň şu gün­le­ri­mi­ze ge­lip ýe­ten ga­dy­my bi­na­lar pe­der­le­ri­mi­ziň ne­neň­si us­sat bo­lan­dyk­la­ry­na şa­ýat­lyk ed­ýär.
Şeý­le us­sat­la­ryň mek­de­bi­niň has ösen ojak­la­ry­nyň bi­ri hem ga­dy­my Da­şo­guz top­ra­gy­dyr. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ki­ta­by­nyň tu­tuş bir bö­lü­mi­ni “Da­şo­gu­zyň ga­dy­my top­ra­gyn­da” di­ýip at­lan­dyr­mak bi­len, bu ga­dy­my kün­je­giň at-owa­za­sy­ny äle­me ýa­ýan yl­my mer­kez­ler, me­de­ni des­ga­lar, mi­ze­män sak­la­nyp du­ran ýa­dy­gär­lik­ler ha­kyn­da düýp­li pi­kir­le­ri ýö­red­ýär. Şeý­le ýa­dy­gär­lik­le­riň bi­ri-de Da­şo­guz top­ra­gyn­da özü­niň gö­zel­li­gi, bi­na­gär­lik keş­bi bi­len gö­re­ni haý­ran ed­ýän Tö­re­beg ha­ny­myň maw­zo­le­ýi­dir.
Mil­li Li­de­ri­miz ki­ta­byn­da bu ga­dy­my ýa­dy­gär­lik ha­kyn­da söh­bet açyp, şeý­le ýaz­ýar: “Tö­re­beg ha­ny­myň aram­gä­hi Gut­lug Te­mi­riň mi­na­ra­sy­nyň go­la­ýyn­da ýer­leş­ýär, ol Kö­ne­ür­gen­jiň iň haý­ran gal­dy­ry­jy, tä­sin ýa­dy­gär­li­gi hök­mün­de bel­le­nil­mä­ge do­ly my­na­syp­dyr. XIV asyr­da gur­lan bu ýa­dy­gär­lik or­ta asyr­la­ryň bi­na­gär­li­gi­niň gaý­ta­lan­ma­jak gö­zel­li­gi bo­lup, bi­ziň gün­le­ri­mi­ze çen­li go­wy sak­la­nyp­dyr. Öň hiç wagt hem Or­ta Azi­ýa­nyň bi­na­gär­li­gin­de bu­lar ýa­ly gör­nüş­ler – tä­sin gal­dy­ry­jy ha­şam­ly gi­rel­ge­ler, be­zeg­ler, ýag­ny aky­ly­ňy haý­ran gal­dyr­ýan bir çe­per­çi­lik nus­ga­sy­na ta­byn­lyk­da­ky gi­ňiş­li­gi dö­ret­mek­dä­ki erkin­lik du­ýul­ma­ýar­dy”.
Ha­wa, Tö­re­beg ha­ny­myň aramgähi tö­we­re­ge ýal­kym be­rip otyr. Maw­zo­le­ýiň gur­lu­şy­nyň tä­sin hi­li, de­ko­ra­tiw tär­le­ri we onuň haý­ran gal­dy­ry­jy mo­zai­ka­sy Ho­rez­miň XIV asyr­da­ky gur­lu­şyk­çy­la­ry­nyň we de­ko­ra­tor­la­ry­nyň adat­dan da­şa­ry ýo­ka­ry sun­ga­ty­ny hä­si­ýet­len­dir­ýär.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Tö­re­beg ha­nym ha­kyn­da­ky söh­be­ti­niň do­wa­myn­da ol hak­da halk için­de sak­la­nyp ga­lan ro­wa­ýat ha­kyn­da söh­bet aç­ýar. Ro­wa­ýat­da Tö­re­beg ha­ny­myň pa­ty­şa­nyň gy­zy bo­lan­dy­gy­ny, ha­çan-da, pa­ty­şa ara­dan çy­kan­dan soň, ýur­dy gy­zy­nyň do­lan­dy­ryp baş­lan­dy­gy­ny, onuň köp wagt­lap dur­mu­şa çyk­man­dy­gy­ny gür­rüň ber­ýär. Gül­ger­dan at­ly bir us­sa gy­za gö­wün ber­ýär. Gul­ger­dan us­sa gy­za hiç­ bir ýer­de ga­bat gel­me­ýän, de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk owa­dan bi­na­ny gu­rup ber­me­gi wa­da ber­ýär. Şeý­dip, us­sa ýi­git il­ki bir bi­na gal­dyr­ýar. Gal­dy­ran bi­na­sy gy­zyň göw­nün­den tur­man­soň, ikin­ji bir gö­zel bi­na gur­ýar. Ahyr­da Şe­rif şyh at­ly bir da­na ge­lip, ol bi­na­ny özü­ne ber­me­gi­ni Tö­re­beg ha­nym­dan ha­ýyş ed­ýär. Ki­tap­da bel­le­ni­li­şi ýa­ly, Tö­re­beg ha­nym oňa: “Bol­ýar, ýö­ne sen bu bi­na­nyň içi­ni al­tyn­dan dol­dur­ma­ly bo­lar­syň” diý­ýär. Ke­ra­mat­ly şyh bi­na­nyň güm­me­zin­e çy­kyp, ýe­ňi­ni onuň de­pe­sin­dä­ki yş­dan aşak sal­la­ýar. Şol pur­sat­da onuň ýe­ňi­niň ujun­dan tyl­la­lar dö­kü­lip, bi­na­ny dol­dur­ýar.
Dö­kü­len tyl­la­la­ry ýe­di bö­le­ge bö­lüp, mä­täç­le­re paý­la­ýar­lar. Us­sa ga­lan tyl­la­la­ryň ha­sa­by­na yma­rat gur­ma­ga baş­lap­dyr. Iş ta­mam bo­lan­dan soň­ra gyz­dan wa­da­syn­da dur­ma­gy to­wak­ga edip­dir. Te­kep­bir gyz bol­sa, ondan bi­na­nyň ýo­kar­syn­dan özü­ni oklama­gy buý­rup­dyr. Eger diri ga­lan ýag­da­ýyn­da bol­sa, oňa dur­mu­şa çyk­jak­dy­gy­ny aý­dyp­dyr. Us­sa hö­kü­mi ýe­ri­ne ýe­ti­rip, aşak bök­ýär. Ýi­git bir­nä­çe gün bi­mar­lyk­da ýat­ýar. Şol ha­lat­da ýa­şu­lu­lar Tö­re­beg ha­ny­ma onuň ýa­ny­na ba­ryp, ha­lyn­dan ha­bar al­ma­gy tab­şyr­ýar­lar. Tab­şy­ry­ga la­ýyk­lyk­da, Tö­re­beg ha­nym ýi­gi­diň ýa­ny­na ba­ryp, üç sa­par “Men se­niň­ki” di­ýip aýd­ýar. Şol pur­sat­da ýi­git jan ber­ýär. Ki­tap­da: “Hä­zir­ki Tö­re­beg ha­ny­myň gubyrynyň aşa­gyn­da us­sa­nyň jaý­la­nan ýe­ri bar, onuň ýa­nyn­da şol wagt Tö­re­beg üçi­nem ýer go­ýup­dyr­lar di­ýip gür­rüň ber­ýär­ler” di­ýil­ýär.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň el­ler­den düş­män okal­ýan “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ki­ta­by şeý­le ta­ry­hy gym­mat­lyk­la­ry­my­zyň äh­mi­ýe­ti­ni açyp gör­kez­ýär. Ki­tap­da be­ýan edil­ýän her bir wa­ka oky­jy­ny geç­miş ta­ry­hy­my­zyň jüm­mü­şi­ne alyp gid­ýär hem-de kalp­lar­da eg­sil­me­jek buý­sanç dö­red­ýär.

Al­ty­naý NY­ÝA­ZO­WA,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА