Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Türk­me­nis­ta­nyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň 16-njy few­ral­da bo­lup ge­çen gi­ňiş­le­ýin mej­li­sin­de ga­ra­lan döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan me­se­le­le­ri­niň ha­ta­ryn­da ýur­du­my­zyň ener­ge­ti­ka stra­te­gi­ýa­sy­ny hem gör­kez­di. Mil­li Li­de­ri­miz 23-nji few­ral­da Türk­me­nis­tan–Ow­ga­nys­tan–Pa­kis­tan–Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji­si­niň ow­gan bö­le­gi­niň, op­ti­ki-sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ul­ga­my­nyň hem-de Türk­me­nis­tan–Ow­ga­nys­tan–Pa­kis­tan elekt­rik ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy­nyň baş­lan­ma­gy­na aý­ra­tyn ün­si çek­di.

Hä­zir­ki dö­wür­de dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň yzy­gi­der­li ösü­şi ener­ge­ti­ka pu­da­gy­nyň dur­nuk­ly bol­ma­gy­na bag­ly­dyr. Bu pu­dak­da döw­le­ta­ra iş­ler­de tä­sir­li, hal­ka­ra hu­ku­gy­nyň ýö­rel­ge­le­ri esa­syn­da ber­ki­di­len usul­lar mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir. Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 67-nji mej­li­sin­de ka­bul edi­len “Ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň yg­ty­bar­ly we dur­nuk­ly üs­ta­şyr ge­çi­ril­me­gi hem-de dur­nuk­ly ösü­şi we hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de onuň hyz­ma­ty ha­kyn­da­ky” Re­zol­ýu­si­ýa bu ugur­da uly äh­mi­ýet­li res­mi­na­ma­dyr.
Türk­me­nis­tan ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­niň örän uly gor­la­ry­na eýe bo­lup dur­ýan ýurt­la­ryň bi­ri bol­mak bi­len, eko­lo­gi­ýa taý­dan has aras­sa te­bi­gy ga­zy yg­ty­bar­ly iber­ýän ýurt hök­mün­de dün­ýä de­re­je­sin­dä­ki or­nu­ny ynam­ly pug­ta­lan­dyr­ýar. Ber­ka­rar döw­le­ti­miz ener­ge­ti­ka ba­bat­da özü­niň uly müm­kin­çi­lik­le­rin­den mil­li bäh­bit­ler üçin ula­nyl­ma­gy­na gy­zyk­lan­ma bil­dir­mek bi­len, ony Ýer ýü­zün­dä­ki halk­la­ryň ösü­şi­niň we aba­dan­çy­ly­gy­nyň, äh­lu­mu­my dur­nuk­ly­ly­gyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­nyň ha­ty­ra­sy­na ulan­ma­ga taý­ýar­dyr. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň dur­mu­şa ge­çir­ýän ösüş­dir öz­gert­me­le­ri bu ugur­da tä­ze müm­kin­çi­lik­le­riň açyl­ma­gy­na ba­dal­ga ber­ýär.
Ga­raş­syz Türk­me­nis­ta­nyň yk­dy­sa­dy­ýe­tin­de elekt­rik ener­ge­ti­ka­sy pu­da­gy­nyň tut­ýan or­ny ulu­dyr. Türk­me­nis­ta­nyň se­na­ga­ty­ny bat­ly dep­gin­ler bi­len ös­dür­mek, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň eks­port ba­bat­da­ky kuw­wa­ty­ny saz­la­şyk­ly ös­dür­mek we art­dyr­mak bo­ýun­ça bel­le­ni­len mak­sat­na­ma­la­ry ama­la aşyr­mak­da elekt­roe­ner­ge­ti­ka hem mö­hüm äh­mi­ýet be­ril­ýär. 2013-nji ýy­lyň 12-nji ap­re­lin­de “Türk­me­nis­ta­nyň elekt­rik ener­ge­ti­ka­sy pu­da­gy­ny ös­dür­me­giň 2013–2020-nji ýyl­lar üçin kon­sep­si­ýa­sy­nyň” ka­bul edil­me­gi pu­da­gyň ta­ry­hyn­da hil taý­dan öw­rü­li­şik­li döw­rüň baş­la­nan­dy­gyn­dan ha­bar ber­ýär. Ag­za­lan kon­sep­si­ýa la­ýyk­lyk­da, 2013–2020-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da­ky dö­wür­de ýur­du­my­zyň we­la­ýat­la­ryn­da gaz tur­bi­na­ly elekt­rik stan­si­ýa­la­ry­nyň 14-si­ni gur­mak göz öňün­de tu­tul­ýar.
Ýur­duň dür­li se­bit­le­rin­de kuw­wat­ly elekt­rik be­ket­le­ri­niň gu­rul­ma­gy ne­ti­je­sin­de, elekt­roe­ner­ge­ti­ka pu­da­gy­nyň kuw­wa­ty bir­nä­çe es­se ýo­kar­lan­dy, bu bol­sa, 2018-nji ýyl­da di­ňe bir ýur­du­my­zyň sarp edi­ji­le­ri­ni elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len do­ly we bök­denç­siz üp­jün et­mä­ge däl, eý­sem, ony eks­port et­mä­ge hem müm­kin­çi­lik ber­ýär. Or­naş­dy­ryl­ýan in­no­wa­si­ýa­lar, şeý­le hem şu gün­ki gün­de elekt­rik be­ket­le­ri üçin ýan­gy­jyň iň bir ne­ti­je­li we eko­lo­gi­ýa taý­dan howp­suz gör­nü­şi bo­lan te­bi­gy ga­zyň ägirt uly möç­ber­dä­ki äti­ýaç­lyk­la­ry pu­da­gyň öňün­de dur­ýan we­zi­pe­le­riň ne­ti­je­li ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­gi­ne ýar­dam ed­ýär. Ma­ry DES-niň çä­gin­de ba­dal­ga ber­len, kuw­wat­ly­ly­gy 1574 me­ga­watt bo­lan, ýurt­da bi­rin­ji ut­gaş­dy­ry­lan bug-gaz elekt­rik be­ke­di­ni gur­mak bo­ýun­ça tas­la­ma hem elekt­roe­ner­ge­ti­ka pu­da­gy­nyň amat­lyk­la­ry­ny mun­dan beý­läk-de ös­dür­mä­ge, eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­ni gi­ňelt­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir. Bir ýyl­da 12,6 mil­liard kWt/s elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dür­mä­ge ni­ýet­le­nen be­ket tä­ze nes­le de­giş­li in­že­ner­çi­lik-teh­ni­ki iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ra de­giş­li­dir. Bu ýer­de elekt­rik to­gu­ny ön­dür­mek üçin ýan­gyç hök­mün­de di­ňe te­bi­gy gaz däl-de, eý­sem, bug hem peý­da­la­ny­lar. On­da 4 sa­ny gaz we 2 sa­ny bug tur­bi­na­la­ry otur­dy­lar. Şo­nuň ne­ti­je­sin­de, elekt­rik be­ke­di­niň peý­da­ly tä­sir ko­ef­fi­si­en­ti bir ýa­rym es­se­den gow­rak ýo­kar­lan­ýar.
Ýur­du­myz­da al­nyp ba­ryl­ýan yn­san­per­wer ener­ge­ti­ka sy­ýa­sa­ty­nyň esa­syn­da içer­ki sarp edi­ji­le­ri­mi­zi elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len yg­ty­bar­ly üp­jün et­mek, şeý­le hem hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­ly­gyň, pa­ra­hat­çy­lyk­ly ýa­şaý­şyň, öza­ra bäh­bit­li we deň­hu­kuk­ly hyz­mat­daş­ly­gyň ha­ty­ra­sy­na türk­men ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni dün­ýä halk­la­ry­na hem el­ýe­ter­li et­mek mak­sa­dy du­ran­dyr. Bu asyl­ly mak­sa­dy dur­mu­şa ge­çir­mek üçin Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­mi­ziň ala­da­la­ry bi­len ýur­du­myz­da elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny ön­dü­ri­ji kuw­wat­lyk­la­ryň ýe­ter­lik möç­be­ri dö­re­dil­di. Hä­zir­ki dö­wür­de ýur­du­myz Eý­ra­na, Tür­ki­ýä, Tä­ji­gis­ta­na we beý­le­ki goň­şy döw­let­le­re elekt­roe­ner­gi­ýa­ny eks­port et­mek bo­ýun­ça ägirt uly kuw­wat­lyk­la­ra eýe­dir.
Elekt­roe­ner­gi­ýa­nyň Ow­ga­nys­ta­na ug­ra­dyl­ýan muk­da­ry­ny art­dyr­mak me­se­le­le­ri­ne aý­ra­tyn üns be­ril­ýär. In­di çär­ýek asyr­dan gow­rak wagt bä­ri türk­men elekt­rik ener­gi­ýa­sy Ow­ga­nys­ta­na el­ýe­ter ba­ha­dan yg­ty­bar­ly ibe­ri­lip ge­lin­ýär. Hä­zir­ki wagt­da bu ugur­da iş­ler Ymam­na­zar–And­hoý we Ser­he­ta­bat–Hy­rat–Tur­gun­dy ýa­ly iki ugur bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýar. Türk­me­nis­tan–Ow­ga­nys­tan–Pa­kis­tan–Hin­dis­tan gaz ge­çi­ri­ji­si bi­len ugur­daş ýo­ka­ry wolt­ly ho­wa elekt­rik ge­çi­ri­ji­si­ni gur­mak tas­la­ma­sy­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi türk­men ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni alys­da­ky ýurt­la­ra hem iber­mä­ge, ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň kuw­wat­lan­ma­gy­na ýar­dam be­rer.
Hä­zir­ki wagt­da Ymam­na­zar–And­hoý hem-de Ser­he­ta­bat–Hy­rat–Tur­gun­dy elekt­rik ge­çi­ri­ji­le­ri ar­ka­ly türk­men elekt­rik ener­gi­ýa­sy ow­gan sarp edi­ji­le­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Ow­ga­nys­ta­nyň Pre­zi­den­ti je­nap Mo­ham­med Aş­raf Ga­ni­niň 2017-nji ýy­lyň 3-nji iýu­lyn­da Aş­ga­ba­da res­mi sa­pa­ry ma­ha­lyn­da gel­jek­de Ow­ga­nys­ta­nyň Bat­hyz we Jo­wuz­jan we­la­ýat­la­ry­na hem türk­men elekt­rik ener­gi­ýa­sy­ny iber­mek bo­ýun­ça hyz­mat­daş­lyk et­mek ba­ra­da Yla­la­şy­ga gol çe­kil­di. Gel­jek­de Ow­ga­nys­ta­na ibe­ril­ýän elekt­rik ener­gi­ýa­sy­nyň muk­da­ry­ny art­dyr­mak göz öňün­de tu­tu­lyp, Le­bap we Ma­ry we­la­ýat­la­ryn­da gur­lan tä­ze ener­gi­ýa kuw­wat­lyk­la­ry bi­rik­dir­mek ne­ti­je­sin­de, goş­ma­ça müm­kin­çi­lik­ler dö­re­di­ler.

Oraz­ly ÇA­RY­ÝEW,
Türk­me­nis­ta­nyň döw­let ener­ge­ti­ka
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА