or­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň jöw­her paý­ha­syn­dan dö­rän “Jeý­hu­nyň ýa­ka­sy”, “Ga­dy­my Merw”, “Sa­rahs bi­len Äne­wiň ara­ly­gyn­da”, “Nu­saý­dan De­his­ta­na çen­li”, “Da­şo­gu­zyň ga­dy­my top­ra­gyn­da” we “Er­te­ki­ler dün­ýä­sin­de” at­ly al­ty ba­by özün­de jem­le­ýän “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” ki­ta­by çuň­ňur ma­ny-maz­mu­na eýe­dir. Bu aja­ýyp eser­de Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň iş­jeň he­re­ket et­me­gin­de esa­sy orun­la­ryň bi­ri­niň türk­men­le­re de­giş­li­di­gi anyk my­sal­lar ar­ka­ly gör­ke­zil­ýär. Bel­li bol­şy ýa­ly, Türk­me­nis­tan ga­dy­my iri şä­her­le­ri bo­lan De­his­ta­nyň, Nu­sa­ýyň, Mer­wiň, Sa­rah­syň, Kö­ne­ür­gen­jiň ara­ly­gyn­da ýer­leş­ýän ta­ry­hy ýa­dy­gär­lik­le­ri öz içi­ne al­ýar. Be­ýik Ýü­pek ýo­ly söw­da, iş­jeň du­şu­şyk­lar we gep­le­şik­ler üçin örän uly müm­kin­çi­lik be­rip­dir. Ýo­luň ug­run­da ýer­leş­ýän halk­la­ra bu ugur­lar­da aja­ýyp ösüş­le­ri ga­zan­ma­ga, ýurt­la­ry­ny baý­laş­dyr­ma­ga ýar­dam edip­dir.
Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­run­da­ky iň uly şä­her­le­riň bi­ri-de Ür­genç – hä­zir­ki Kö­ne­ür­gen­jiň ýe­rin­de ýer­le­şen ga­dy­my şä­her­dir. Kö­ne­ür­genç top­ra­gy türk­men hal­ky­nyň we bü­tin dün­ýä­niň deň­siz-taý­syz me­de­ni mi­ra­sy­nyň aja­ýyp nus­ga­la­ry­ny özün­de jem­le­ýär. Kö­ne­ür­gen­jiň dün­ýä äh­mi­ýet­li me­de­ni mer­kez, owa­dan şä­her bo­lan­dy­gy ha­kyn­da dür­li döw­rüň ta­ry­hy ýa­zuw çeş­me­le­ri we dür­li mag­lu­mat­la­ry ha­bar ber­ýär. Bi­ze şol baý geç­miş ta­ryh­dan gaý­ta­lan­ma­jak sun­gat hök­mün­de aja­ýyp bi­na­gär­lik ýa­dy­gär­lik­le­ri­niň en­çe­me­si mi­ras ga­lyp­dyr. Köp ta­ry­hy we dur­muş kyn­çy­lyk­la­ry­ny baş­dan ge­çi­ren şol ga­dy­my şä­he­riň ta­ry­hy me­de­ni ýa­dy­gär­lik­le­ri­niň ÝU­NES­KO-nyň Dün­ýä mi­ra­sy­nyň sa­na­wy­na go­şul­ma­gy ola­ryň umu­my adam­zat gym­mat­ly­gy bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny ala­mat­lan­dyr­ýar. Ha­ky­kat­dan-da, her ýyl­da ga­dy­my şä­he­ri­mi­ze dün­ýä­niň dür­li kün­jek­le­rin­den sy­ýa­ha­ta gel­ýän sy­ýa­hat­çy­lar bu ga­dy­my bi­na­la­ryň bi­na­gär­lik keş­bi­niň baş­ga ýer­ler­de duş­ma­ýan­dy­gy­ny, üs­tün­den müň­ler­çe ýyl ge­çen­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, ola­ryň il­kin­ji keş­bi­niň sak­la­nyp ga­lan­dy­gy­na haý­ran gal­ýan­dyk­la­ry­ny aýd­ýar­lar.
Ür­genç ga­dy­my Ho­rezm döw­le­ti­niň paý­tag­ty hök­mün­de-de ösen, tä­sin, öz­bo­luş­ly me­de­ni­ýe­ti, yl­my, sun­ga­ty bi­len hem has ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri meş­hur­lyk ga­za­nyp ge­lip­dir. Dür­li se­bäp­le­re gö­rä, paý­tagt bu ýer­den gö­çü­ril­ýär. Baş­ga ýer­den (hä­zir­ki Ho­rezm­de) tä­ze şä­her sal­nyp, oňa hem Ür­genç di­ýip at goý­ýar­lar. Iki Ür­genç bo­lan­soň, mu­ňa “öň­ki, ga­dy­my” ma­ny­syn­da “Kö­ne­ür­genç” di­ýipdirler. Bu ýer­dä­ki her bir ýa­dy­gär­li­giň, her bir de­pä­niň uly ta­ry­hy, gy­zyk­ly ro­wa­ýat­la­ry bar.
Hy­taý ta­ryh­çy­la­ry­nyň iş­le­rin­de Kö­ne­ür­gen­jiň şol döw­rüň uly yl­my we yk­dy­sa­dy mer­ke­zi bo­lan­dy­gy bel­le­nil­ýär. Abu Reý­han Bi­ru­ny X asyr­da şä­her­de uly ki­tap­ha­na­nyň bo­lan­dy­gy ba­ra­da ýaz­gy gal­dy­ryp­dyr. Kö­ne­ür­genç­de meş­hur “Ma­mu­nyň aka­de­mi­ýa­sy” hem he­re­ket edip­dir. Onuň dö­re­dil­me­gi ma­te­ma­tik­le­riň we ast­ra­nom­la­ryň ösen mek­de­bi­niň peý­da bol­ma­gy­na, Kö­ne­ür­gen­jiň hal­ka­ra äh­mi­ýet­li söw­da mer­ke­zi­ne öw­rül­me­gi­ne amat­ly şert­le­ri dö­re­dip­dir. Ür­gen­jiň gös-gö­ni gat­naş­ma­gyn­da edi­len söw­da-da haý­sy ha­ryt­la­ryň ula­ny­lan­dy­gy hak­da X asy­ryň baş­la­ryn­da ýa­şan ta­ryh­çy alym Al-Itah­ri şeý­le mag­lu­mat­la­ry ýa­zyp gal­dy­ryp­dyr: “Ho­rezm ha­syl­ly, iý­mi­te we mi­wä baý şä­her. Bu ýer­de uzak ýurt­lar­da sat­mak üçin pag­ta­dan we ýüň­den köp zat­lar ön­dü­ril­ýär”.
Hy­taý­ly tä­jir­ler Kö­ne­ür­genç­den üzüm, ýo­run­ja to­hu­my­ny, so­gan, hy­ýar, ga­wun-gar­pyz, ga­wun kak­la­ry­ny alyp gi­dip­dir­ler. Iý­mit önüm­le­ri­ni öz ýurt­la­ry­na äkit­mek­le­ri­niň se­bä­bi Kö­ne­ür­gen­jiň top­ra­gyn­da ön­dü­ril­ýän iý­mit önüm­le­ri­ni wi­ta­min­le­re baý önüm ha­sap­lap­dyr­lar. Şo­nuň üçin hy­taý­ly tä­jir­ler üzü­miň her dür­li gör­nüş­le­ri­ni köp muk­dar­da sa­tyn alyp, öz ýurt­la­ry­na äkid­ýän eken­ler. Ga­wun kak­la­ry­ny bol­sa, olar ker­wen­li uzak ýol­la­ra gi­den­le­rin­de iý­mit hö­k­mün­de peý­da­la­nyp­dyr­lar. Hy­taý­da şol dö­wür­ler­de ýo­run­ja ekil­me­ýän eken. Olar Kö­ne­ür­genç­den ýo­run­ja to­hum­la­ry­ny äki­dip, öz ýurt­la­ryn­da ekip­dir­ler.
Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de be­dew ba­dy bi­len öňe bar­ýan Di­ýa­ry­myz­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň taý­syz ta­gal­la­sy ne­ti­je­sin­de, ýur­du­myz­da oba ho­ja­ly­gy­ny ös­dür­mek, top­rak­dan bol ha­syl al­mak üçin äh­li şert­ler dö­re­dil­di. Oba ho­ja­lyk top­lu­my­nyň ös­dü­ril­me­gi köp ba­bat­da da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­le­riň ön­dü­ri­li­şi­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga we önüm­le­riň da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän möç­be­ri­ni art­dyr­ma­ga uly müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. Şo­nuň ne­ti­je­sin­de, ýur­du­my­zyň ba­ba­daý­han­la­ry ýy­lyň-ýy­ly­na oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­ni has-da köp muk­dar­da ön­dür­me­gi mak­sat edin­ýär­ler.
Ha­sap­la­şyk­la­ry wag­tyn­da ge­çir­mek, borç­na­ma­dan ar­tyk ön­dü­ri­len önüm­le­ri bir­ža­lar­da sat­ma­ga rug­sat be­ril­me­gi, eke­ran­çy­la­ryň suw, dö­kün we teh­ni­ki üp­jün­çi­li­gi­niň ber­ki­dil­me­gi ýa­ly uly kö­mek-gol­daw­la­ry üçin kä­ren­de­çi­ler Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­za çäk­siz ho­şal­lyk bil­dir­ýär­ler. Şeý­le go­wy şert­ler­de ja­nyp­keş daý­han­la­ry­myz be­re­ket­li top­ra­gyň we ekin­le­riň ide­gi­ni yh­las­ly ýe­ri­ne ýe­ti­rip, ata-ba­ba­la­ry­my­zyň asyl­ly däp­le­ri­ni uly yh­las, be­lent de­re­je­li tej­ri­be bi­len my­na­syp do­wam et­dir­ýär­ler.

Gül­hu­mar Ho­jah­me­to­wa,
Türk­me­nis­ta­nyň Ag­rar par­ti­ýa­sy­nyň
Da­şo­guz we­la­ýa­ty­nyň Kö­ne­ür­genç et­rap
ko­mi­te­ti­niň hü­när­me­ni.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА