Üçün­ji müň­ýyl­lyk­da dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de ulag ba­bat­da­ky hyz­mat­daş­lyk mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. 2018-nji ýy­lyň “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” di­ýlip at­lan­dy­ryl­ma­gy ýur­du­myz­da­ky dur­nuk­ly ösü­şiň mö­hüm äh­mi­ýe­ti­ni hä­si­ýet­len­dir­ýär. Mil­li Li­de­ri­miz: “Biz 2018-nji ýy­la “Türk­me­nis­tan Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” di­ýip at ber­dik. Ata Wa­ta­ny­myz üçün­ji müň­ýyl­lyk­da tä­ze aw­to­mo­bil ýol­la­ry­ny, de­ňiz port­la­ry­ny hem-de köp­rü­le­ri gu­rup, Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny gaý­ta­dan di­keld­ýär“ di­ýip, bu ba­bat­da jaý­dar bel­le­ýär.
Mil­li Li­de­ri­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da döw­le­ti­miz oňyn Bi­ta­rap­lyk, pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk ýö­rel­ge­le­ri­ne esas­la­nýan da­şa­ry sy­ýa­sat stra­te­gi­ýa­sy­ny yzy­gi­der­li dur­mu­şa ge­çir­ýär. Dür­li ul­gam­lar­da, şol san­da ulag ul­ga­my ýa­ly ile­ri tu­tul­ýan ugur­da mö­hüm dü­züm­le­ýin tas­la­ma­la­ryň ba­şy­ny baş­la­mak bi­len, se­bit hem-de hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­mä­ge öz go­şan­dy­ny goş­ýar. “Türk­me­nis­ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi­niň 2011-2030-njy ýyl­lar üçin Mil­li mak­sat­na­ma­syn­da” bi­ziň döw­le­ti­miz Ýew­ro­pa, Azi­ýa-Ýu­waş um­ma­ny we Gü­nor­ta-Azi­ýa yk­dy­sa­dy ul­gam­la­ryň öza­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň yk­ly­ma­ra yk­dy­sa­dy köp­rüsi hök­mün­de kes­git­le­nil­di. Türk­me­nis­ta­nyň hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry, şol san­da ulag-ara­gat­na­şyk ul­ga­my bo­ýun­ça tu­tum­la­ry mil­li de­re­je­dä­ki dur­nuk­ly ösüş stra­te­gi­ýa­sy­nyň äh­lu­mu­my mak­sat­lar bi­len ut­ga­şyk­ly dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi­ne aýdyň şa­ýat­lyk ed­ýär. Bu ba­bat­da 2017-nji ýy­lyň 20-nji de­kab­ryn­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 72-nji ses­si­ýa­sy­nyň 74-nji mej­li­sin­de “Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­ny ama­la aşyr­mak bi­len bag­ly­lyk­da ulag­la­ryň äh­li gör­nüş­le­ri­niň ara­bag­la­ny­şy­gy­ny ber­kit­mek” at­ly Re­zol­ýu­si­ýa­nyň äh­li ag­za döw­let­ler ta­ra­pyn­dan bi­ra­gyz­dan ka­bul edil­me­gi hal­ky­my­zy be­gen­dir­di. Dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­mek­de, döw­let­le­riň ara­syn­da­ky söw­da gat­na­şyk­la­ry­ny has-da ös­dür­mek­de ulag-üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­ri­niň örän uly äh­mi­ýe­ti bar. Şeý­le üs­ta­şyr ge­çel­ge­ler di­ňe bir ýurt üçin däl, eý­sem, se­bit, yk­lym, dün­ýä de­re­je­sin­de hem mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir.
Iri hal­ka­ra we se­bit­le­ýin de­ňiz, der­ýa, aw­to­mo­bil, de­mir ýol we ho­wa mer­kez­le­ri­ne çyk­mak ar­ka­ly ulag gat­naw­la­ry­nyň ut­ga­şyk­ly ar­tyk­maç­lyk­la­ryn­dan ne­ti­je­li peý­da­lan­mak esasy ugur­la­ryň bi­ri­dir. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­la­ry bi­len ýur­du­myz­da mil­li ulag ul­ga­my­nyň mul­ti­mo­dal inf­rast­ruk­tu­ra­sy dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Hä­zir­ki wagt­da mil­li Li­de­ri­mi­ziň baş­lan­gy­jy bi­len “Or­ta Azi­ýa – Ýa­kyn Gün­do­gar” tä­ze ulag ge­çel­ge­si­niň tas­la­ma­sy öňe sü­rül­ýär. Ge­çen ýy­lyň no­ýab­ryn­da ge­çi­ri­len Ow­ga­nys­tan bo­ýun­ça se­bit yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy­nyň 7-nji mas­la­ha­tyn­da (RECCA VII) bu ugur­da mö­hüm äh­mi­ýet­li res­mi­na­ma gol çe­kil­di. Ol umu­my aba­dan­çy­ly­gyň we ösü­şiň mak­sat­la­ry­na la­ýyk gel­ýän ne­ti­je­li hyz­mat­daş­ly­gyň gel­je­gi bi­len gö­nü­den-gö­ni bag­ly­dyr.
Ýur­du­myz­da ulag pu­da­gy­ny ös­dür­mek­de ge­çi­ril­ýän iri möç­ber­li döw­let mak­sat­na­ma­la­ry­nyň çäk­le­rin­de ho­wa, aw­to­mo­bil we de­ňiz ulag­la­ry­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy yzy­gi­der­li ber­ki­dil­ýär. Aş­ga­ba­dyň Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li­niň ulan­ma­ga be­ril­me­gi, Ma­ry şä­he­rin­de tä­ze ho­wa men­zi­li­niň, Türk­men­ba­şy we Türkmenabat şä­he­rleri­niň hal­ka­ra ho­wa men­zi­li­niň açyl­ma­gy, şeýle hem Da­şo­guz we­la­ýat­y­nyň mer­ke­zin­dä­ki ho­wa men­zil­le­ri­niň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy mu­nuň aý­dyň my­sa­ly­dyr. De­ňiz ar­ka­ly ýük da­şa­mak ýur­du­my­zyň da­şa­ry yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryn­da mö­hüm or­na eýe­dir. “Türk­men­ba­şy­da­ky hal­ka­ra de­ňiz por­tu­ny we türk­men de­ňiz söw­da flo­tu­ny ös­dür­me­giň 2020-nji ýy­la çen­li dö­wür üçin baş me­ýil­na­ma­sy­na” la­ýyk­lyk­da, Ha­za­ryň ke­na­ryn­da is­len­dik gör­nüş­dä­ki we dür­li ýük gö­te­ri­ji­li­gi bo­lan gä­mi­le­ri ka­bul et­mä­ge müm­kin­çi­lik­li, kö­pu­gur­ly du­ral­ga­la­ry bo­lan tä­ze Hal­ka­ra de­ňiz men­zi­li bi­na edil­ýär. Ol Mer­ke­zi Azi­ýa­ny we Ýew­ro­pa­ny bag­la­nyş­dyr­ýan “de­ňiz der­we­ze­si” hök­mün­de ýa­kyn gel­jek­de tu­tuş se­bi­tiň iri lo­gis­ti­ki we paý­laý­jy mer­ke­zi­ne öw­rü­ler.
Türk­me­nis­tan­da de­ňiz ug­ry bo­ýun­ça ýo­lag­çy gat­nat­ma­gyň we ýük da­şa­ma­gyň ösü­şi Mer­ke­zi Azi­ýa we Ha­zar deň­zi ke­nar­ýa­ka ýurt­la­ry­nyň hal­ka­ra yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­lar ul­ga­my­na do­ly go­şul­ma­gy­nyň mö­hüm şer­ti bo­lup dur­ýar. Ýa­kyn wagt­da se­bi­tiň iri üs­ta­şyr ge­çi­ri­ji­si­niň we­zi­pe­si­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýän Türk­men­ba­şy şä­he­ri­niň Hal­ka­ra de­ňiz men­zi­li­niň dünýä ülňülerine la­ýyk gel­ýän tä­ze des­ga­sy ulan­ma­ga ber­ler. Ol Ýew­ro­pa ýurt­la­ry­nyň, Ýa­kyn we Or­ta Gün­do­ga­ryň ba­zar­la­ry­na hem-de Hin­di um­ma­ny­nyň ke­na­ryn­da­ky döw­let­le­re çyk­mak üçin has amat­ly şert­le­ri dö­ret­mä­ge, uly möç­ber­li ýük­le­ri da­şa­ma­gyň ýo­lu­ny we wag­ty­ny ep-es­li gys­galt­ma­ga, Azi­ýa we Ýew­ro­pa se­bi­ti­niň ara­syn­da­ky yk­dy­sa­dy we söw­da hyz­mat­daş­ly­gy­ny hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rer.
Aw­to­mo­bil we de­mir ýol­la­ryň, içer­ki suw aka­ba­la­ryň, ulag-üs­ta­şyr mer­kez­le­riň we de­ňiz port­la­ryň öza­ra bag­ly ul­ga­my­nyň ös­dü­ril­me­gi ýurt­la­ryň köp­ta­rap­la­ýyn bäh­bit­li söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mek­de, halk­la­ry ýa­kyn­laş­dyr­mak­da mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir. Ýur­du­myz bu ul­gam­da mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­le­ri alyp bar­ýar, tä­ze­çil teh­no­lo­gi­ýa­la­ry we öň­de­ba­ry­jy tej­ri­be­le­ri ugur edin­ýär. Ägirt uly äh­mi­ýet­li hä­zir­ki ­za­man ulag ýol­la­ry ulan­ma­ga ber­lip, ola­ryň ýa­ka­syn­da döw­re­bap bi­na­gär­lik des­ga­la­ry we mö­hüm dü­züm­ler yzy­gi­der­li gu­rul­ýar. Paý­tag­ty­myz­da­ky ulag ýol­la­ry­nyň gur­lu­şy­gyn­da we ola­ry döw­re­bap­laş­dyr­mak­da top­la­nan tej­ri­be ýur­du­my­zyň beý­le­ki şä­her­le­rin­de şeý­le des­ga­la­ryň gur­lu­şy­gyn­da-da iş­jeň ula­nyl­ýar.
Ser­he­ta­bat­dan Ow­ga­nys­ta­nyň Tur­gun­dy şä­he­ri­ne çe­kil­en de­mir ýol deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk Ow­ga­nys­ta­nyň da­şa­ry söw­da-ha­ryt do­la­ny­şy­gy­nyň ýo­kar­lan­ma­gy­na oňaý­ly müm­kin­çi­lik­le­ri dö­re­der. Bu de­mir ýol iki ýur­duň ara­syn­da­ky ulag gat­naw­la­ry­ny ös­dür­mä­ge we mul­ti­mo­dal hyz­mat­la­ry hö­dür­le­mä­ge, şeý­le-de ýük da­şa­ly­şy­nyň möç­be­ri­ni, ge­çi­ri­ji­lik müm­kin­çi­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir.
Se­bit­de söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry ös­dür­me­giň ze­rur şert­le­ri­ni dö­ret­mek ba­bat­da anyk tek­lip­ler we baş­lan­gyç­lar bi­len yzy­gi­der­li çy­kyş ed­ýän we ola­ry üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­ýän hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­la­ry ne­ti­je­sin­de, Türk­me­nis­tan üs­ta­şyr ulag ge­çel­geleriniň esasy merkezine öwrülýär.

Ýaz­gül GUR­BA­NO­WA,
TDBGI-niň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА