Ýü­pek­çi­lik türk­men hal­ky­nyň ga­dym­dan gel­ýän hü­när­le­ri­niň bi­ri­dir. Ene-ma­ma­la­ry­myz asyr­la­ryň do­wa­myn­da ýü­pek­çi­lik işi­niň mil­li däp­le­ri­ni ne­sil­den-nes­le ge­çi­rip­dir­ler. Gün nu­ru­na öw­şün atyp du­ran, owa­dan ýü­pek ma­ta­la­ryň we ha­ly­la­ryň taý­ýar­la­ny­ly­şy­nyň syr­la­ry­ny hä­zir­ki gün­le­re ýe­ti­rip­dir­ler. Ene-ma­ma­la­ry­myz pi­le­den in­çe sü­ýüm­ler alyp, el güýç­le­ri bi­len gat­lap eg­rip­dir­ler. Ola­ryň ýö­ri­te ýü­pek egir­ýän ik­le­ri bo­lup­dyr. In­çe­den eg­ri­len ýü­pek te­bi­gy bo­ýag bi­len bo­ýa­lyp­dyr, soň­ra do­ka­lyp­dyr. XVIII–XX asyr­lar­da gü­neş­li Di­ýa­ry­my­zyň äh­li kün­jek­le­rin­de ma­ta dok­ma­çy­ly­gy giň ge­rim bi­len ös­dü­ri­lip­dir. Bu dö­wür­de ke­te­ni, el­wan, nah, biz, ala­ça, ýüň, ýü­pek we beý­le­ki ma­ta­lar, de­ri we pos­sun önüm­le­ri dok­ma se­net­çi­li­gin­de esa­sy orun eýe­läp­dir. Ja­han­keş­de Gu­li­bef de Blok­wi­liň öz ýat­la­ma­la­ryn­da: “Türk­men ze­nan­la­ry­nyň jem­gy­ýet­dä­ki mer­te­be­si­niň örän be­lent bol­şy ýa­ly, ola­ryň do­ka­ýan ýüň, ýü­pek, nah ma­ta­la­ry hem iň­ňän ýo­ka­ry hil­li­dir” di­ýip, bel­le­me­gi mil­li se­net­çi­li­giň ne­pis sun­gat de­re­je­si­ne ýe­ti­ri­len­di­gin­den ha­bar ber­ýär. Ge­çen asyr­da öý şert­le­rin­de do­ka­lan dür­li reňk­li çäk­men­lik, ýüň, beg­res, şeý­le hem gyr­my­zy ke­te­ni, sa­ry çy­zyk ge­çen gy­zyl çep­be­tow, ak çy­zyk ge­çen gy­zyl ala­tow, gy­ra­sa­ry­ly, ki­çi tä­rim-öý­jük­li, gök-gy­zyl we gyr­my­zy-be­new­şe ala­ça, gy­ra­la­ryn­dan in­çe sa­ry we go­ýy gök çy­zyk­lar ge­çen gy­zyl gi­je-gün­diz, ýer­li­gi gy­zyl ýü­pek­den, ar­ga­jy bol­sa gök nah­dan do­ka­lan sow­sa­ny ma­ta­lar meş­hur bo­lup­dyr.
Hä­zir­ki dö­wür­de ýur­du­myz­da ýü­pek­çi­lik pu­da­gy­nyň ös­dü­ril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. Ýü­pek gur­çu­gyn­dan alyn­ýan pi­le ha­sy­ly­nyň muk­da­ry­ny art­dyr­mak bo­ýun­ça iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. Ýü­pe­gi gaý­ta­dan iş­le­ýän kär­ha­na­la­ry gym­mat­ly, ýo­ka­ry hil­li çig mal bi­len üp­jün et­mek­de tut agaç­la­ry­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir. Tut aga­jy­nyň ýap­rak­la­ry ýü­pek gur­çuk­la­ry­nyň esa­sy iý­mi­ti bo­lup dur­ýar. Ýö­ri­te­leş­di­ri­len ekin meý­dan­la­ryn­da, şeý­le hem daý­han bir­le­şik­le­ri­niň en­çe­me­sin­de her ýyl tut agaç­la­ry­nyň müň­ler­çe na­hal­la­ry ekilýär. Eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri­niň gy­ra­syn­da tut agaç­la­ry­nyň ekil­me­gi pag­ta­ny, beý­le­ki oba ho­ja­lyk ekin­le­ri­ni ep­gek­li ýel­den go­ra­ýar. Bu agaç su­wa­ryş ka­nal­la­ry­nyň ke­nar­la­ry­nyň berk­leş­me­gi­ne we daş­ky gur­şa­wyň eko­lo­gi­ýa aba­dan­çy­ly­gy­nyň üp­jün edil­me­gi­ne hem ýar­dam ber­ýär.
Ýur­du­my­zyň ýü­pek­çi­lik pu­da­gy­ny has-da ös­dür­mek bo­ýun­ça iş­ler mak­sat­na­ma­la­ýyn al­nyp ba­ryl­ýar. Hä­zir türk­men ýü­pe­gi dün­ýä ba­za­ryn­da bäs­le­şi­ge ukyp­ly önü­me öw­rül­di. Da­şa­ry ýurt­ly we türk­men hü­när­men­le­ri­niň gat­naş­ma­gyn­da gur­lan kär­ha­na­lar, hu­su­san-da, ýü­pek ke­lep­leý­ji fab­rik, pan­bar­hat ön­dür­ýän fab­rik döw­re­bap ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly en­jam­lar bi­len üp­jün edi­len­dir. Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň dok­ma pu­da­gy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça öň­de go­ýan we­zi­pe­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da ýo­ka­ry hil­li türk­men ýü­pe­gi­niň gör­nüş­le­ri we ön­dü­ril­ýän möç­be­ri dur­nuk­ly art­ýar, şol san­da da­şa­ry ýurt­la­ryň önüm ön­dü­ri­ji­le­ri­niň ha­ryt­la­ry­nyň or­nu­ny tut­ýan taý­ýar önüm­le­riň tä­ze gör­nüş­le­ri taý­ýar­la­nyl­ýar. Pu­dak üçin ýü­pek gur­çu­gy­nyň to­hu­my­nyň ze­rur bo­lan möç­be­ri­ni ön­dür­mek mak­sa­dy bi­len, 2015-nji ýyl­da Le­bap we­la­ýa­ty­nyň “We­la­ýat­ýü­pek” önüm­çi­lik bir­le­şi­gi­niň bin­ýa­dyn­da bir ýyl­da 500 ki­log­ram ýü­pek gur­çu­gy­nyň to­hu­my­ny ön­dür­ýän tä­ze za­wod gu­rul­dy. Türk­me­nis­ta­nyň Dok­ma se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi­niň “Türk­men­ýü­pek” ýapyk görnüşli paý­dar­lar jem­gy­ýe­ti ta­ra­pyn­dan ön­dü­ril­ýän önüm­le­ri içer­ki sarp edi­ji­le­re ýe­ti­ril­ýär hem-de da­şa­ry ýurt­la­ra ug­ra­dyl­ýar.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz mil­li däp­le­ri do­wam edip hem-de önüm­çi­lik­de öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gi­ýa­la­ry peý­da­la­nyp, ýur­du­my­zyň ýü­pek­çi­lik pu­da­gy­ny ös­dür­mek, ony hä­zir­ki za­man se­na­gat de­re­je­si­ne çy­kar­mak bo­ýun­ça yzy­gi­der­li çä­re­le­r ge­çir­me­giň wa­jyp­dy­gy­ny nyg­tap bel­le­ýär. Oba ila­ty­nyň ýü­pek­çi­li­ge bo­lan gy­zyk­lan­ma­sy ýyl­sa­ýyn art­ýar.
Dok­ma se­na­ga­ty­nyň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­na ägirt uly ma­ýa go­ýum­la­ryň gö­nük­di­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de, bu pu­da­gyň önüm­çi­lik kuw­wat­ly­gy bar­ha art­ýar. Bu kär­ha­na­lar kuw­wat­ly dok­ma se­na­ga­ty bo­lan döw­let hök­mün­de or­nu­ny ber­kid­ýän hem-de dün­ýä ba­za­ryn­da my­na­syp or­ny eýe­le­ýän ýur­du­my­zyň müm­kin­çi­li­gi­ni aý­dyň gör­kez­ýär. Iň oňat in­že­ner­çi­lik çöz­güt­le­ri esa­syn­da hem-de teh­ni­ka­nyň iň tä­ze ga­za­nan­la­ry bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan, pu­da­gyň soň­ky ýyllarda bi­na edi­len onlarça tä­ze kär­ha­na­la­ry mu­nuň aý­dyň my­sa­ly­dyr.
Aş­ga­badyň dok­ma top­lu­myn­da se­bit­de il­kin­ji ge­zek uly möç­ber­ler­de aň­ry­baş önü­miň – pag­ta sü­ýü­min­den we po­li­es­ter­den ga­ry­şyk ýüp­lü­gi­niň hem-de ga­ry­şyk reňk­li dür­li ma­ta­la­ryň, şeý­le-de nah ma­ta­la­ryň önüm­çi­li­gi ýo­la go­ýul­dy. 2013-nji ýyl­da tä­ze önüm­çi­lik ha­ta­ry­ny açyp we şol bir­wagt­da ýo­ka­ry hil­li nah ma­ta­lar­dan we tüý­jü­mek önüm­ler­den öý dok­ma önüm­le­ri­niň önüm­çi­li­gi­ ýo­la go­ýul­dy.
Bu yzy­gi­der­li önüm­çi­li­giň ta­mam­la­nan tap­gy­ry bo­lan tä­sin kär­ha­na­lar bo­lup, öz gur­lu­şy we taý­ýar­la­nyş teh­no­lo­gi­ýa­sy bo­ýun­ça bir wagt­da eksporta ni­ýet­le­nen dür­li önüm­le­ri çy­kar­ma­ga ukyp­ly­dyr. Dok­ma top­lu­my­nyň her bi­ri­niň ýa­nyn­da he­re­ket ed­ýän tej­ri­be bö­lüm­le­ri­niň bin­ýa­dyn­da çe­per­çi­lik we be­zeg taý­dan mil­li däp­le­re dö­re­di­ji­lik­li üns ber­mek ar­ka­ly mo­de­lir­le­me­giň we gö­zel­lik dö­ret­me­giň mil­li mek­de­bi üs­tün­lik­li ös­dü­ril­ýär. Nah ýüp­lük, ma­ta­lar, taý­ýar ti­kin we tri­ko­taž önüm­le­ri, ça­ga­lar we ulu­lar üçin jin­si ly­bas­la­ryň giň gör­nüş­le­ri, ýü­pek ýüp­lük we sa­pak­lar, pan­bar­hat, mil­li ke­te­ni ma­ta­la­ry we el­de do­ka­lan tä­sin ýü­pek ha­ly­lar ýur­du­my­zyň dokma pu­da­gy­nyň kär­ha­na­la­ryn­da ön­dü­ril­ýän uly is­leg­li ha­ryt­lar­dyr.
Biz mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi ös­dür­mek­de, tä­ze önüm­çi­lik pu­dak­la­ry­ny dö­ret­mek­de uly ta­gal­la­lar ed­ýän Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň äh­li baş­lan­gyç­la­ry­nyň ro­waç bol­ma­gy­ny ar­zuw ed­ýä­ris!

Leý­la ER­GE­ŞO­WA,
S. A. Ny­ýa­zow adyn­da­ky
TO­HU-nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА