Mil­li Li­de­ri­mi­ziň baş­da dur­ma­gyn­da ýur­du­myz­da al­nyp ba­ryl­ýan top­lum­la­ýyn we uzak­ möh­let­le­ýin, gel­je­gi na­zar­la­ýan eko­lo­gi­ýa sy­ýa­sa­ty türk­men jem­gy­ýe­ti­niň ösü­şi­ni te­bi­gy gur­şa­wyň ösü­şi bi­len saz­laş­dyr­ma­ga, ýa­şaý­şyň eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa gur­şa­wy­ny dö­ret­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir. Di­ýa­ry­my­zyň te­bi­gy baý­lyk­la­ry­ny go­rap sak­la­mak, aýaw­ly we re­je­li peý­da­lan­mak, tä­ze, eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­mak, mah­la­sy, eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek Türk­me­nis­ta­nyň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri­ne öw­rül­di.
Ýur­du­myz­da her ýyl­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ak pa­ta ber­me­gi bi­len dür­li, sa­ýa­ly we mi­we­li agaç na­hal­la­ry­ny ek­mek işi asyl­ly dä­be öw­rül­di. Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­zi ba­gy-bos­san­ly­ga öwür­mek, onuň gö­zel te­bi­ga­ty­ny has-da baý­laş­dyr­mak bo­ýun­ça öň­de goý­lan we­zi­pe­le­ri dur­mu­şa ge­çir­mek hem-de Aş­ga­bat şä­he­ri­niň tö­we­re­gin­de we we­la­ýat­lar­da bag na­hal­la­ry­ny ek­mek iş­le­ri yzy­gi­der­li do­wam et­di­ril­ýär. Şeý­le hem gu­rul­ýan, dur­ky tä­ze­len­ýän de­mir we ga­ra ýol­la­ry, beý­le­ki dur­muş äh­mi­ýet­li des­ga­la­ry çä­ge sy­ra­ma­gyn­dan go­ra­mak bo­ýun­ça süýş­ýän çä­ge­le­ri ber­kit­mek hem-de to­kaý­laş­dyr­mak iş­le­ri al­nyp ba­ryl­ýar. Tä­ze dö­re­dil­ýän ýa­şa­ýyş top­lum­la­ryn­da se­ýil­gäh­ler dö­re­dil­ýär. Eko­lo­gi­ýa, bag­la­ry, gül­le­ri ek­mek, ola­ryň bi­na­gär­lik çöz­güt­le­ri bi­len saz­la­şyk­ly ut­gaş­ma­gy­ny ga­zan­mak şu gü­nüň şä­her­ gur­lu­şy­gy­nyň baş mak­sat­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar.
Türk­me­nis­tan ge­og­ra­fik taý­dan örän amat­ly ýer­de ýer­leş­ýär. Paý­tag­ty­my­zyň tä­sin yma­rat­la­ry­ny, des­ga­la­ry­ny we şä­he­ri­miz­dä­ki te­bi­gy ýa­dy­gär­lik­le­ri gö­ren da­şa­ry ýurt­ly ja­han­keş­de­ler, sy­ýa­hat­çy­lar haý­ran gal­ýar­lar. Aş­ga­bat şä­he­ri dö­rä­li bä­ri on­da köp san­ly dür­li-dür­li agaç­lar eki­lip­dir. Ola­ra paý­tag­ty­my­zyň çä­gin­dä­ki dür­li ýaş­ly agaç­lar, Gök­de­re­dä­ki çy­nar­lar, dub agaç­lary we ýur­du­my­zyň beý­le­ki ýer­le­rin­dä­ki te­bi­gy ýa­dy­gär­lik­ler de­giş­li­dir. Te­bi­gy ýa­dy­gär­lik­ler 2-3 asy­ra go­laý mun­dan ozal eki­len go­ja­man agaç­lar­dyr ýa-da asyr­la­ryň şa­ýa­dy bo­lup gel­ýän, ýüz­ler­çe ýyl­lap otu­ran te­bi­gy ös­ýän agaç­lar­dyr. Bu ba­bat­da 1000 ýaş­ly türk­men ar­ça­la­ry­ny my­sal ge­tir­mek bo­lar. Ede­bi­ýat çeş­me­le­rin­de dub aga­jy­nyň müň ýyl­dan gow­rak ýa­şa­ýan­dy­gy ba­ra­da mag­lu­mat­lar bar. Gök­de­re­de dö­re­di­len dub to­kaý­jy­gy tä­sin bo­ta­nik te­bi­gy ýa­dy­gär­lik­le­re de­giş­li­dir.
Dün­ýä­de örän äh­mi­ýet­li gym­mat­lyk­lar bo­lup, ola­ryň dür­li-dür­li to­par­la­ry bar­dyr. Soň­ky wagt­lar­da aý­ra­tyn ala­mat­ly bo­lan “eko­lo­gik ba­zar” ýa-da daş­ky ýa­şa­ýyş gur­şa­wy­ny go­wu­lan­dyr­ýan te­bi­gy baý­lyk gor­la­ry­ny tyg­şyt­ly ulan­mak­da müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýän eko­lo­gik hyz­mat­lar uly is­le­ge eýe bol­ýar. Eko­lo­gi­ýa­nyň ga­za­nan­la­ry­ny ila­tyň aba­dan dur­mu­şy­nyň hyz­ma­tyn­da goý­mak bi­len bir ha­tar­da, yk­dy­sa­dy gir­de­ji­ler al­mak ug­ry hä­zir­ki dö­wür­de dep­gin­li ös­ýär. Ýa­şa­ýyş gur­şa­wy­na gö­zeg­çi­li­gi ama­la aşyr­ýan, kär­ha­na­lar­dan çy­ka­ryl­ýan ha­pa­la­nan ho­wa­ny aras­sa­la­ýan, jaý­la­ryň ho­wa­sy­ny so­wad­ýan we ka­da­laş­dyr­ýan “eko­lo­gi­ki” teh­ni­ka diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan ab­zal­la­ry, en­jam­la­ry, es­bap­la­ry, gu­ral­la­ry ön­dür­mek we des­ga­la­ry gur­mak bar­ha giň ge­ri­me, is­leg­li ug­ra öw­rül­ýär.
Ga­lyn­dy te­bi­gy we ma­te­ri­al baý­lyk­la­ryň ula­nyl­ma­gy hem giň­den ýaý­baň­lan­ýar. Se­na­ga­tyň we oba ho­ja­ly­gy­nyň ga­lyn­dy­la­ry hem giň­den ula­ny­lyp baş­lan­dy. Ýa­şa­ýyş üçin gur­lu­şyk­dan baş­lap, azyk önüm­le­ri­ni ön­dür­mä­ge çen­li ge­çi­ril­ýän giň möç­ber­li çä­re­ler ilat sa­ny­nyň yzy­gi­der­li kö­pel­me­gi­ne hem öz tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär.
Şä­her ila­ty­nyň dur­mu­şyn­da se­ýil­gäh­le­riň oňyn tä­si­ri ulu­dyr. Bu gün­ki gün­de aja­ýyp se­ýil­gäh­ler we ýa­şyl gur­şaw Aş­ga­ba­dyň şä­her­ gur­lu­şy­gy­nyň mö­hüm aý­ra­tyn­ly­gy­na öw­rül­di. “Ar­ka­dag” se­ýil­gä­hi paý­tag­ty­my­zyň aja­ýyp şä­her­ gur­lu­şyk keş­bi­niň göw­her ga­şy­na öw­rü­lip, ýa­şaý­jy­la­ryň we myh­man­la­ryň iň ge­lim-gi­dim­li ýe­ri­ne öw­rül­di. “Aş­ga­bat” se­ýil­gä­hi­niň dü­zü­mi has gi­ňel­dil­di. Şä­he­riň mer­ke­zin­dä­ki Türk­men­ba­şy şa­ýo­lun­dan Aly­şir No­wa­ýy kö­çe­si­ne çen­li uzap gid­ýän ýa­şyl se­ýil­gä­hiň dur­ky düýp­li abat­lan­dy. Şu ýer­de gür­rü­ňi­ni ed­ýän se­ýil­gä­hi­miz ba­ra­da kä­bir san­la­ry dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­mek is­le­ýä­ris. Se­ýil­gä­hiň umu­my meý­da­ny 170 müň ine­dör­dül met­re go­laý bo­lup, onu­ňam 86 müň ine­dör­dül metr­den gow­ra­gy­ny ýa­şyl zo­lak­lar eýe­le­ýär. Se­ýil­gä­hiň dur­ku­nyň düýp­li tä­ze­len­me­gi­niň bu kün­je­giň esa­sy “ýa­şyl” dü­züm bi­te­wi­li­gi­ni boz­man­dy­gy­ny bel­le­mek ge­rek. Tas­la­ma­ny dü­zü­ji­ler we gur­lu­şyk­çy­lar aş­ga­bat­ly­la­ryň bir­nä­çe nes­li­niň ýa­şa­ýyş-dur­mu­şy­nyň şa­ýa­dy bo­lan se­ýil­gä­hiň baý ta­ry­hy­na aýaw­ly ga­ra­dy­lar. Sak­la­nyp ga­lan 1225 sa­ny bag­dan baş­ga-da, ýe­ne-de 5 müň 700 düýp tä­ze na­hal otur­dyl­dy. Ozal bar bo­lan 7 müň sa­ny gy­rym­sy be­zeg ösüm­lik­le­riniň üs­ti ýe­ne 200 müň­den gow­rak dür­li gör­nüş­li be­zeg ösüm­lik­le­ri bi­len dol­du­ryl­dy.
Bu san­lar bi­ze hal­ky­my­zyň ozal bar bo­lan te­bi­gy gym­mat­lyk­la­ry­nyň ga­dy­ry­ny bil­mek bi­len, ola­ryň üs­tü­ni tä­ze­le­ri bi­len ýe­ti­rip bil­ýän­di­gin­den, şeý­di­bem gö­zel paý­tag­ty­ny öň­kü­den-de eziz­le­ýän­di­gin­den my­sal­dyr.
To­kaý­la­ryň daş­ky ses­le­ri pe­selt­mek­de-de äh­mi­ýe­ti ulu­dyr. Bag­la­ryň ýap­rak­ly gör­nüş­le­ri 25 gö­te­ri­me çen­li ses­le­ri öz­le­ri­ne siň­di­rip bil­ýär­. Ýur­du­my­zyň ilat­ly ýer­le­ri­ne ekil­ýän agaç­lar daş-tö­we­re­gi be­ze­mek­de, sa­ni­tar-gi­gi­ýe­na, es­te­ti­ki ta­rap­dan hem aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe­dir. Olar şä­her­le­ri we oba­la­ry be­ze­mek bi­len daş-tö­we­re­gi­mi­zi aba­dan­laş­dyr­ýar we adam­lar­da te­bi­gy gö­zel­li­ge bo­lan duý­gy­ny oýar­ýar.

Zy­ba­gö­zel Ga­ra­ýe­wa,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk
ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА