Ahal­te­ke be­dew­le­ri özü­niň gaý­ta­lan­ma­jak gö­zel­li­gi, duý­gur­ly­gy, ýyn­dam­ly­gy hem-de yn­san gy­lyk­ly hä­si­ýe­ti bi­len asyr­la­ryň do­wa­myn­da şöh­rat eýe­si bo­lup­dyr. Bu at­lar be­den gur­lu­şy, çy­dam­ly­ly­gy, kuw­wat­ly­ly­gy bo­ýun­ça deň­siz-taý­syz ha­sap­la­nyl­ýar. Şeý­le hem ahal­te­ke be­dew­le­ri bi­len bag­la­ny­şyk­ly ýat­da ga­ly­jy wa­ka­la­ryň bo­lan­dy­gy­ny, olar ba­ra­da­ky gy­zyk­ly mag­lu­mat­la­ryň ta­ryh­da uly orun tut­ýan­dy­gy­ny bel­le­me­gi ýer­lik­li ha­sap­la­ýa­rys.
Ahal­te­ke be­dew­le­ri uzak wagt­lap suw­su­zam, iý­mit­si­zem, dynç­sy­zam oňup bil­ýär. Mu­nuň özi bu be­dew­le­riň ýur­du­my­zyň gu­rak, çyl­şy­rym­ly ho­wa şert­le­rin­de önüp-ösen­di­gi, ke­ma­la ge­len­di­gi bi­len dü­şün­di­ril­ýär. Bu at­lar bir gü­nüň do­wa­myn­da 250 ki­lo­metr ýol geç­mä­ge ukyp­ly­dyr. Olar su­wy köp ta­lap et­me­ýär, ar­pa, sü­le, be­de bi­len iý­mit­len­ýär. Ýö­ne ter gök ot­la­ram bu be­dew­le­riň söý­gü­li hö­re­gi. Esa­sy ag­ra­myň onuň aýak­la­ry­nyň bo­gun­la­ry­na düş­ýän­di­gi­ni na­za­ra alyp, tej­ri­be­li se­ýis­ler at­la­ry­ny kä­şir, ýo­run­ja, kiş­miş ýa­ly ýo­kum­ly önüm­ler bi­len iý­mit­len­di­rip­dir­ler.
Ahal­te­ke be­dew­le­ri gö­zel­lik bäs­le­şi­gi­ne gat­naş­ýan at­la­ryň ara­syn­da he­mi­şe öň ha­tar­da bol­ýar. Onuň be­den öz­bo­luş­ly­ly­gy, tä­sin öw­şün at­ma­gy, sag­ry­sy­nyň ra­hat­ly­gy, şeý­le hem be­lent tut­ýan buý­sanç­ly ba­şy bu to­hum­da­ky at­la­ryň aý­ra­tyn­lyk­la­ry­dyr. Hut şol aý­ra­tyn­lyk­la­ram äh­li at­şy­nas­la­ry, be­dew jan­kö­ýer­le­ri­ni özü­ne ma­ýyl ed­ýär.
Ga­dy­my dö­wür­de dün­ýä­niň kuw­wat­ly döw­let­le­ri­niň şa­la­ry, ser­ker­de­le­ri ahal­te­ke be­dew­le­ri­ne aý­ra­tyn ga­dyr go­ýup­dyr­lar. Ady ro­wa­ýa­ta öw­rü­len “be­hiş­di be­dew­le­riň” eýe­si­ne we­pa­ly­ly­gy, is­len­dik çyl­şy­rym­ly pur­sat­lar­da özü­ni ýi­tir­män, ed­ýän aý­gyt­ly he­re­ke­ti dep­ren­mez döw­le­te my­na­syp bo­lup­dyr. Jeň meý­dan­la­ryn­da ta­pyl­gy­syz hem­ra öw­rü­lip­dir. Hut şol hä­si­ýet­le­rem ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň gym­ma­ty­ny has-da art­dy­ryp­dyr.
Alek­sandr Ma­ke­dons­ki­niň Bu­se­fal at­ly meş­hur be­de­wi­niň ahal­te­ke aty bo­lan­dy­gy­na ta­ryh şa­ýat­dyr. 1741-1743-nji ýyl­lar­da bo­lan rus-şwed ur­şy ma­ha­lyn­da rus­la­ryň at­ly go­şu­ny ar­tyk­maç­lyk gör­ke­zip­dir. Be­ýik Pýotr ady­ny alan rus im­pe­ra­to­ry şol ur­şa ahal­te­ke be­de­win­de gat­na­şyp­dyr.
Şeý­le hem ta­ry­hy mag­lu­mat­la­ra gö­rä, fran­suz ser­ker­de­si Na­po­le­on Bo­na­par­tyň hem ahal­te­ke to­hu­myn­da­ky aty bo­lup­dyr. Ol bu be­de­we aý­ra­tyn mä­hir bi­len ga­rap­dyr we ony özü­niň iň ýa­kyn syr­da­şy ha­sap­lap­dyr.
1935-nji ýyl­da ge­çi­ri­len “Aş­ga­bat-Mosk­wa” ta­ry­hy at­ly ýö­ri­şin­de ahal­te­ke be­dew­le­ri bu ara­ly­gy 84 gün­de geç­me­gi ba­şa­ryp­dyr­lar. Ga­ra­gum säh­ra­sy­ny bol­sa, hiç ýer­de düş­le­mez­den, üç gün­de ge­çip­dir­ler. Bel­le­ni­len men­zi­liň ahy­ry­na çen­li ýö­ri­şe gat­na­şan be­dew­le­riň hi­çi­si şi­kes al­man­dyr.
Ikin­ji ja­han ur­şu­nyň şöh­rat­ly ser­ker­de­si, mar­şal G.Žu­kow 1945-nji ýyl­da Be­ýik Ýeň­şiň hor­ma­ty­na gu­ra­lan da­ba­ra­ly ýö­ri­şi Arap at­ly ahal­te­ke be­de­win­de ka­bul et­di. Şol dö­wür­de Mosk­wa­nyň ýö­ri­te­leş­di­ri­len at­ha­na­syn­da sak­lan­ýan be­dew­le­riň için­de Arap aý­ra­tyn ga­dyr go­ýul­ýan at­la­ryň bi­ri bo­lup­dyr. Şöh­rat­ly mar­şal Be­ýik Ýeň­şiň hor­ma­ty­na gu­ral­ýan ýö­riş­de mün­mek üçin hut şu aty saý­lap­dyr. Mu­nuň özi ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň gö­zel­li­gin­den, ola­ryň özü­ne çe­ki­ji sy­pa­tyn­dan we mi­ze­mez buý­san­jyn­dan ha­bar ber­ýär.
1941-1945-nji ýyl­la­ryň ur­şun­da ga­za­ny­lan ýeň­şiň 65 ýyl­ly­gy my­na­sy­bet­li gu­ra­lan da­ba­ra­da hem ahal­te­ke be­de­wi­ne aý­ra­tyn orun de­giş­li bol­dy. 2010-njy ýyl­da Mosk­wa­da ge­çi­ri­len da­ba­ra­ly har­by ýö­riş­de Gy­rat at­ly ahal­te­ke be­dewi şan­ly se­ne my­na­sy­bet­li gu­ra­lan har­by ýö­ri­şe gat­naş­ýan Türk­me­nis­ta­nyň we­ki­li­ýe­ti­niň öňü­ni çek­di. Ýe­ri ge­len­de aýt­sak, Mosk­wa­da ge­çi­ri­len da­ba­ra­ly har­by ýö­riş­le­re gat­na­şan ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň iki­si­niň hem ne­sil ug­ru­nyň ady ro­wa­ýa­ta öw­rü­len şöh­rat­ly Boý­na­wa de­giş­li­di­gi­ni bel­le­me­li. Bu bol­sa, ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň şöh­ra­ty­nyň bar­ha be­len­de gö­te­ril­ýän­di­gi­niň we onuň do­wa­ma­ta ata­ryl­ýan­dy­gy­nyň no­bat­da­ky su­but­na­ma­sy­dyr.
Gör­nü­şi ýa­ly, ahal­te­ke be­dew­le­ri ta­ry­hyň dür­li dö­wür­le­rin­de dün­ýä halk­la­ry­nyň, şa­la­ryň, han­la­ryň, im­pe­ra­tor­la­ryň ün­sü­ni özü­ne çe­kip­dir. Syn­maz şöh­rat eýe­si bo­lan türk­men be­dew­le­ri dep­ren­mez döw­let­li köşk­le­riň, sars­maz ga­la­la­ryň, azym-azym şä­her­le­riň baş be­ze­gi­ne öw­rü­lip­dir­ler. Se­ýis­çi­li­gi bir­kem­siz ýe­ten ahal­te­ke be­dew­le­ri ça­py­şyk­lar­da aý­law­la­ry bag­lap­dyr­lar.
Ýe­ňiş ga­za­nyp sag­ry­sy­na ser­paý ýa­py­lan ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň buý­san­jy ju­da be­lent bo­lup­dyr. Olar paý­has­ly baş­la­ry­ny dik tu­tup, al­ma göz­le­ri­ni gül­dü­rip ena­ýy ýö­riş­le­ri bi­len mä­re­kä­ni haý­ra­na go­ýup­dyr. Ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň öz­bo­luş­ly hä­si­ýe­ti, ola­ryň gö­zel­li­gi we ýyn­dam­ly­gy şöh­rat­ly pe­der­le­ri­mi­ziň paý­ha­syn­dan, ze­hi­nin­den ke­mal bo­lan gym­mat­lyk­dyr. Mu­nuň özi türk­men hal­ky­nyň ba­şy­na ba­ran işi­ne örän jo­gap­kär­çi­lik­li we ju­da yh­las­ly çe­me­leş­ýän­di­gi­niň no­bat­da­ky su­but­na­ma­sy­dyr.
Ba­ha­ryň aja­ýyp pur­sat­la­ryn­da Türk­men be­de­wi­niň baý­ram­çy­ly­gy­nyň ge­çi­ril­me­gi Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len ýur­du­myz­da ahal­te­ke be­dew­le­ri­niň şa­ny­na gu­ral­ýan da­ba­ra­la­ryň be­lent ru­hu­na şa­ýat­lyk ed­ýär. Baý­ram­çy­lyk gün­le­rin­de tu­tuş hal­ky­my­zyň ag­zy­bir­lik­de to­ýa gat­naş­ma­gy, ýur­du­my­za dün­ýä­niň dür­li kün­jek­le­rin­den köp­san­ly myh­man­la­ryň gel­me­gi türk­men at­la­ry­nyň ga­dy­my şöh­ra­ty­nyň bi­ziň gün­le­ri­miz­de ne­ti­je­li do­wam ed­ýän­di­gi­ni has aý­dyň­ly­gy bi­len äş­gär ed­ýär.

No­bat My­rat­ly­ýew,
Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky TDU-nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА