Aly ça­ga dö­wür­le­ri ata­syn­dan şol he­ka­ýa­ty kän diň­läp­di. He­ka­ýat­da içi al­tyn­dan do­ly san­dyk ba­ra­da gür­rüň edil­ýär­di. Em­ma ol san­dy­ga ýe­täý­mek aň­sat däl­di. Geň ýe­ri, bu he­ka­ýat beý­le­ki ha­zy­na­ly he­ka­ýat­la­ra meň­zä­nok­dy. On­da syr­ly kar­ta­lar çe­ki­len ka­gyz­lar ýok­dy. Ol san­dy­gy tap­ma­gyň ýo­lam üýt­ge­şik­di. Mu­nuň üçin kyrk sa­ny ýag­şy­lyk edil­me­li­di. Şol ýag­şy­lyk­la­ryň her bi­rem aý­ry-aý­ry­lyk­da kyrk sa­ny jan­ly-jan­da­ra ýa yn­sa­na de­giş­li bol­ma­ly­dy.
Ine, şu he­ka­ýat Ala öz tä­si­ri­ni şeý­le bir ýe­ti­rip­di we­lin, ata­sy ýo­ga­lan­dan so­ňam ol mu­ny ýat­la­dy ýör­di. Ahy­ry şol ha­zy­na­ny tap­mak her­ nä­çe ky­nam bol­sa, onuň ug­ru­na çy­kyp gör­me­gi ýü­re­gi­ne düw­di. Üç ýyl­lap şol kyrk ýag­şy­ly­gy ama­la aşyr­jak bo­lup jan et­di. Kyrk sa­ny na­hal oturt­dy. Kyrk ça­ga­ny ge­ýin­dir­di. Kyrk ýa­raw­sy­za se­ret­di. Kyrk gar­ra kö­mek et­di. Şeý­de-şeý­de ol eden ýag­şy­lyk­la­ry­nyň sa­ýa­syn­da, her ki­miň söý­gü­si­ni ga­zan­dy. Bu Aly­nyň hem göw­nü­ne hoş ýak­man dur­ma­dy. Şon­dan soň onuň ady Hy­dyr Ala öw­rül­di.
Ol je­mi otuz do­kuz ge­zek kyrk sa­ny jan­ly-jan­da­ra, yn­sa­na ýag­şy­lyk edip­di. In­di iň soň­ky ýag­şy­lyk ga­lyp­dy. Ol beý­le­ki­le­re meň­ze­me­li däl­di. En­çe­me hep­de pi­kir­len­se-de, üýt­ge­şik bir ýag­şy­lyk ta­pyp bil­me­di. Ahy­ry bir ýo­luň gy­ra­syn­da otur­dy-da, ge­len­den-ge­çen­den mas­la­hat so­rap baş­la­dy. Ýö­ne kim­den mas­la­hat so­ra­sa, ýa oňa aky­lyn­dan aza­şan­dyr öý­düp jo­gap ber­me­di­ler, ýa-da öň­ki eden ýag­şy­lyk­la­ry­nyň bi­ri­ni aýt­dy­lar. Şeý­le­lik­de, ol ýe­ne çy­kal­ga tap­ma­dy.
Ine, şol gi­je hem ol la­py­keç hal­da öýün­den çyk­dy-da, ýo­luň gy­ra­sy­na ge­çip otur­dy. Ýyl­dyz­ly as­man do­lan Aýyň hem şug­la­sy bi­len ýer ýü­zü­ne ýag­ty saç­ýar­dy. Aly çuň­ňur oý-hy­ýal­la­ra se­ri­ni al­dy­ryp­dy. Hol aňyr­rak­da ýek-tük ýan­ýan çy­ra­lar gö­rün­ýär, kä­wag­tam itiň se­si eşi­dil­ýär di­ýäý­me­seň, imisa­la­lyk­dy. Ine, şol wag­tam:
– Heý, kö­şek! Gel, ha­ny, kö­mek et! – di­ýen ses eşi­dil­di. Aly tis­gi­nip git­di. Ses ge­len ta­ra­pa gaň­ry­lyp se­ret­se, saç-sak­ga­ly jo­wur ak, ýa­şy birçe­ne ba­ran go­ja dur. Ol ar­ka­syn­da­ky hal­ta­ny ha­ýal­jak­dan ýer­de goý­dy-da, ar­gyn se­si bi­len ýe­ne ses­len­di:
– Og­lum! Şu hal­ta­ny hol, de­pe­dä­ki kül­bä elt­me­li. Ýö­ne mende ys­gyn-de­ra­mat gal­ma­dy. Uzak ýol­dan gel­ýän. Gel, sen kö­mek et, şu­ny ýo­ka­ryk çy­ka­ra­ly!
Şol wagt Aly­nyň kel­le­si­ne in­di en­çe­me aý bä­ri tap­man kö­se­nip ýö­ren ýag­şy­ly­gy­ny amal et­mek üçin amat­ly pur­sat dö­rän­dir di­ýen pi­kir gel­di. Em­ma ol bu pi­kir­den ba­sym el çek­di. Se­bä­bi onuň öňün­de du­ran ýe­ke adam­dy. Ol bol­sa şol bir ýag­şy­ly­gy kyrk ada­ma ýa-da jan­da­ra et­me­li­di.
Aly şon­da-da “Ýe­ri, bol­ýar. Men sa­ňa kö­mek ede­ýin” di­ýip, hal­ta­ny ar­ka­sy­na al­dy. Olar de­pä çy­kyp ug­ra­dy­lar. Go­ja dil­len­di:
– Bu ýer­de otu­ryp, nä­mäň pi­ki­ri­ni ed­ýäň beý­le?
Aly:
– Wah, bir bil­seň, atam! – di­ýip, oňa hem­me za­dy bol­şy ýa­ly gür­rüň ber­di. Go­ja ýyl­gyr­dy-da:
– Bä, gör­ýän we­li, ol al­tyn­lar se­niň üçin ju­da ze­rur öýd­ýän!
– Ýog­sa, nä­me?! Men ça­ga­lym­dan bä­ri şol he­ka­ýat­da­ky al­tyn­la­ry tap­ma­gy ar­zuw edip gel­ýän ahy­ry. Ýö­ne, gy­nan­sa­gam, soň­ky ýag­şy­ly­gy ta­pyp bil­män kö­se­nip ýö­rün.
– Öz-ä tä­sin he­ka­ýat eke­ni. Sen, ýö­ne, ataň söz­le­ri­niň çyn­dy­gy­ny bir anyk bil­ýäň­mi? Kim bil­ýä, bel­ki-de, bu bir ýö­ne he­ka­ýat­dyr?!
Aly­nyň sy­pa­ty çyn­la­kaý gör­nü­şe gir­di.
– Ýok, atam aý­dan bol­sa çyn­dyr. Ol hiç ha­ça­nam ýa­lan söz­le­mez­di. Hök­man şol san­dyk bar­dyr. Ýö­ne ony tap­mak üçin kyr­kyn­jy ýag­şy­ly­gy tap­ma­ly-da.
Go­ja ýe­ne ýyl­gyr­dy:
– Bol­ýa, kö­şek! Beý­le bol­sa, er­tir ag­şa­ma çen­li me­niň ýa­nym­da bol. Men sa­ňa kyr­kyn­jy ýag­şy­ly­gy tap­ma­ga kö­mek ede­ýin.
Aly şo­ba­da ra­zy­laş­dy. Yn­ha-da olar de­pä­niň üs­tün­dä­ki kül­bä ge­lip ýet­di­ler. Aly hal­ta­ny go­ja ber­di. Olam ga­py­ny aç­dy-da, Ala ýa­ta­ra ýer gör­kez­di, gar­ba­na­ra na­har ber­di. So­ňam:
– Er­tir ir tur­ma­ly. Ýat-da, bir­ne­me uky­ňy al! – diý­di. Aly aý­dy­la­ny et­di. Er­te­si ir tur­du­lar. Go­ja hal­ta­ny Aly­nyň ar­ka­sy­na ýük­le­di. Olar tir­ke­şip, oba ge­len­le­rin­den soň, öý­me-öý aý­la­nyp baş­la­dy­lar. Ja­han do­ly ýag­tyl­man­soň, daş-tö­we­rek­de adam-ga­ra ýok­dy. Her öýüň ga­ba­dy­na ge­len­le­rin­de, go­ja hal­ta­dan bir dü­wün­çek çy­ka­ryp, ga­py­nyň ag­zyn­da goý­ýar­dy. Şeý­le­lik­de, yla­ýyk kyrk öýe aý­lan­dy­lar. Go­ja soň­ky ga­py­nyň ag­zyn­da-da bir dü­wün­çek goý­dy-da:
– Ine, se­niň is­le­giň-ä ber­jaý bol­dy, ogul! – diý­di. Aly bi­le­si­ge­li­ji­lik bi­len:
– Atam, ýaň­ky dü­wün­çek­le­riň için­de nä­me bar­dy? – di­ýip so­ra­dy.
– Ki­tap bar­dy. Biz şol öý­le­riň ýa­şaý­jy­la­ry­na ne­pi de­gäý­jek ki­tap­la­ry paý­la­dyk. My­sal üçin, doň­ýü­rek ada­myň öýü­niň ga­py­syn­da re­him-şe­pa­ga­ta, hu­syt ze­na­nyň ga­py­sy­nyň ag­zyn­da jo­mart­ly­ga, ma­ýyp­ly­gy se­bäp­li ýa­şa­ýyş­dan lez­zet alyp bil­me­ýän ça­ga­nyň öý­le­ri­niň işi­gin­de, as­lyn­da, onuň ju­da kän nyg­ma­ta eýe­di­gi­ni ýat­lad­ýan ki­tap­lar goý­duk. Şun­luk­da, yla­ýyk kyrk ada­ma ýag­şy­lyk et­dik. In­di ar­ka­ýyn içi al­tyn­dan do­ly san­dy­gy alyp bi­ler­siň. Ine, düýn gi­je­ki kül­bä­niň aça­ry. Bar-da, sto­luň du­ran ýe­ri­ni gaz. Ol ýer­de gömü­len san­dyk bol­ma­ly, ana, şol se­niň­ki.
Aly gu­la­gy­nyň eşid­ýän zat­la­ry­na ynan­ma­jak bol­dy. Be­genç­den ýa­ňa dy­lym-dy­lym edip dur­şu­na:
– Ahy­ry ar­zu­wy­ma ýet­dim – diý­di. Aça­ry al­şy ýa­lam kül­bä ta­rap ýelk ýa­sa­dy. Ba­ryp gör­se, ha­ky­kat­da­nam, ol ýer­de içi al­tyn­dan do­ly san­dyk bar eken. Ol mu­ňa şat bo­lup, san­dyk­da­ky al­tyn­la­ry ha­syr-hu­sur hal­ta sal­dy. Hal­ta­nam alyp aşak dü­şe­nin­de, go­ja­nyň özü­ne ga­ra­şyp du­ran­dy­gy­ny gör­di.
– Ine, ha­zy­na­nam tap­dyň. Sen ony nä­me et­mek­çi?
– Nä­me ede­rin öýd­ýä­ňiz? Ha­lan za­dy­my al­jak. Ma­şyn, öý, owa­dan ly­bas­lar, ga­raz, gö­wün sol­pu­syn­dan çyk­jak… Şa ki­min ýa­şap, dur­mu­şyň hö­zi­ri­ni gör­jek.
– Diý­mek, sen şeý­dip bagt­ly bo­la­ryn öýd­ýäň-dä?! Ýe­ri, bol­ýa… Ýö­ne eden kö­me­gi­me de­rek, sen­den bir zat ha­ýyş et­mek­çi, ber­jaý eder­miň?
– El­bet­de.
– Gö­ni bir ýyl­dan şu ýer­de du­şu­şa­ly!
Aly go­ja­nyň aý­dan­la­ry bi­len ra­zy­laş­dy. Ol ha­ky­kat­da­nam ba­ýa­nyn­dan soň, ilk-ä ka­şaň bir jaý al­dy, so­ňam yz­ly-yzy­na ma­şyn alyp ça­lyş­dy. Dynç al­yşa git­di, dün­ýä­ni aý­lan­dy, gym­mat­ba­ha ly­bas­lar geý­di. Em­ma baş­da­ky hö­we­si kö­şe­şen­soň, bir za­da göz ýe­tir­di. Göw­nü­niň is­län za­dy­ny al­sa-da, nä­me­dir bir za­dy ýet­me­ýän ýa­ly­dy. Bol-tel­ki dur­muş ony bagt­ly et­me­giň de­re­gi­ne, gaý­tam, la­py­ny keç ed­ýär­di. Ine, şeý­dip, bir ýy­lam geç­di.
Aly ýü­zü­ni sal­lap, ýa­şu­ly bi­len bel­le­şen ýe­ri­ne bar­dy. Öň­kü­sin­de­nem be­ter bi­li bü­kü­len go­ja oňa ga­ra­şyp du­ran eken.
– Nät­diň, kö­şek, bagt­ly bo­lup bil­diň­mi?
– Ýok, atam! Is­län za­dy­my al­dym. Şeýt­sem, bagt­ly bo­la­ryn öý­düp­dim. Em­ma ýal­ňy­şan eke­nim.
Go­ja ýyl­gyr­dy-da, Aly­nyň ar­ka­sy­na ça­la­rak ka­kyp:
– Og­lum! Bir ýyl öň­ki dur­mu­şyň ýa­dy­ňa düş­ýär­mi? Sen my­da­ma adam­la­ra ýag­şy­lyk eder­diň. Her ge­zek bir mä­tä­je kö­mek edip, bir ben­dä­ni be­gen­di­re­niň­de, kal­by­ňy üýt­ge­şik duý­gy gap­lap alar­dy. Ana, şol duý­gy­nyň nä­me­di­gi­ni bil­ýäň­mi? – diý­di. Aly:
– Ha­wa, atam, ýa­dy­ma düş­ýär. Ha­zy­na tap­mak üçin her ge­zek ýag­şy­lyk ede­nim­de, as­lyn­da, öz kal­by­my şat­lyk duý­gu­sy gap­lap al­ýar­dy. Adam­la­ra, jan­ly-jan­dar­la­ra kö­mek ede­nim­de, ola­ryň be­gen­ji ma­ňa-da öz tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär­di, şäh­dim açyl­ýar­dy – diý­di. Go­ja:
– Ataň pa­hyr se­niň, ana, şol ha­zy­na­nyň üs­tün­den bar­ma­gy­ňy is­läp­dir. Di­ňe ýag­şy­lyk edip, bagt­ly bo­lun­ýan­dyr, kö­şek! Daş-tö­we­re­giň­dä­ki­le­re nä­çe ne­piň deg­se, sen şon­ça-da şat bor­suň. Se­niň ol kül­be­den alan al­tyn­la­ry­ňam di­ňe me­niň bil­ýän ha­zy­nam. Ataň bi­len hiç hi­li da­hy­ly ýok. Ýö­ne şol he­ka­ýa­ty gür­rüň be­ren wag­tyň, bag­tyň sy­ry­nyň nä­me­di­gi­ni dü­şün­dir­mek üçin şeý­dip­dim – diý­di.
Aly äh­li aý­dy­lan­la­ry geň ga­lyp diň­le­di. Diý­mek, ata­sy şol zat­la­ra dü­şü­ne­ri ýa­ly, zol-zol şol he­ka­ýa­ty gaý­ta­la­ýar eke­ni. Go­ja on­dan:
– In­di nä­me et­mek­çi? – di­ýip so­ra­dy. Aly ýyl­gyr­dy-da:
– Köp sag bo­luň, atam! Siz ma­ňa ha­ky­ky baý­ly­gyň ile-gü­ne ýag­şy­lyk et­mek­di­gi­ni dü­şün­dir­di­ňiz. Öm­rü­miň ahy­ry­na çen­li mu­ny as­la ýat­dan çy­kar­ma­ryn. Mun­dan beý­lä­gem şol baý­ly­gyň göz­le­gin­de bo­la­ryn – diý­di.

Ter­ji­me eden
Ah­met ME­LÄ­ÝEW.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА