Çaý­ha­na­lar ba­ra­da gür­rüň edi­len­de gök çaý ba­ra­da du­rup geç­mek has-da gy­zyk­ly bol­sa ge­rek. Çaý lez­ze­tin­den doý­ma ýok. Adam be­de­nin­de mad­da alyş-çal­şy­gy­na gat­naş­mak bi­len umu­my be­den dur­nuk­ly­ly­gy­ny we iş­jeň­li­gi­ni ka­da­laş­dy­ry­jy iç­gi­le­riň bi­ri bo­lup, çaý türk­men hal­ky­nyň asyr­lar­dan asy­ra aşyp ge­len, adam­zat ýa­şaý­şyn­da tej­ri­be­den ge­çen, il­kin­ji hez­zet edil­ýän iç­gi­le­ri­niň bi­ri­dir. Bu ba­ra­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň paý­ha­syn­dan dö­rän “Çaý-mel­hem hem yl­ham” at­ly ese­rin­de yl­my su­but­na­ma­lar bi­len aý­ra­tyn nyg­ta­lyp ge­çil­ýär.
Ýo­ka­ry gyz­gyn­lyk­da ýa­nyp du­ran oduň üs­tün­de çaý aty­lan su­wy uzak wagt­lap sak­la­mak­lyk iç­gi­niň ta­ga­my­na oňaý­syz tä­sir ed­ýär. Çaý dem­le­nen­de il­ki bi­len çäý­ne­gi gyz­gyn suw bi­len çaý­ka­ma­ly we atym çaý ge­rek­li muk­dar­da aty­lyp, üs­tün­den gyz­gyn suw guý­lup, tak­my­nan 10-15 mi­nut üs­tü­ni ba­sy­ryp goý­ma­ly. Bu onuň ýo­kum­ly­ly­gy­ny we lez­ze­ti­ni has-da ýo­kar­lan­dyr­ýar.
Ça­ýyň adam be­de­ni­ne ed­ýän tä­si­ri hem ulu­dyr. Gök ça­ýyň dü­zü­min­de po­li­fe­nol, aý­ra­ty­nam, ka­te­hi­nin, as­kor­bin tur­şu­sy (wi­ta­min C), mi­ne­ral ele­ment­ler­den hrom, mar­ga­nes, se­len, sink we bir­nä­çe fo­to­hi­mi­ki bir­leş­me­ler sak­lan­ýan­dy­gy se­bäp­li ga­ra çaý bi­len de­ňeş­di­ri­len­de has güýç­li an­ti­ok­si­dant bo­lup hyz­mat ed­ýär. Alym­lar ta­ra­pyn­dan ge­çi­ri­ýän yl­my bar­lag iş­le­rin­de ça­ýyň nerw, ýü­rek gan-da­mar, içe­ge aş­ga­zan ýol­la­ry­nyň, en­dok­rin, gan, süňk ul­gam­la­ry­nyň we pe­şew ýol­la­ry­nyň ke­sel­le­ri­ni be­jer­mek­de we öňü­ni al­mak­da mö­hüm orun eýe­le­ýän­di­gi bel­le­nil­ýär. Şol bir­wagt­da onuň adam be­de­ni­niň aý­na­sy bo­lan agyz boş­lu­gy­nyň, be­den ag­za­la­ry­nyň ke­sel­le­ri bo­lan di­şiň ka­ri­ýes we ka­ri­ýes­den öz­ge ke­sel­le­ri, diş­ýa­ny do­ku­ma, agyz boş­lu­gy­nyň nem­li bar­da, dil, do­dak we ow­nuk sü­le­keý mäz ke­sel­le­ri­niň öňü­ni al­mak­da we be­jer­mek­de giň­den peý­da­la­nyl­ýan­dy­gy bel­le­nil­ýär. Gök ça­ýyň dü­zü­min­de po­li­fe­nol we ko­fei­niň bol­ma­gy be­den­de gyz­gy­ny ka­da­laş­dyr­ýar we ýag­la­ry eret­mek­de te­af­la­win uly iter­gi ber­ýär. Bu bol­sa, umu­my be­den ke­sel­le­ri­niň dö­re­me­gin­dä­ki se­bäp­le­ri ara­dan aýyr­ýar. Gök çaý di­ňe bir ýa­gy eret­män, eý­sem, umu­my be­den­de in­su­li­niň du­ýu­jy­ly­gy­ny we iş­jeň­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak bi­len ýaş er­kek adam­lar­da glýu­ko­za­nyň iş­jeň­li­gi­ni ka­da­laş­dyr­ýar. Şeý­le-de gök çaý iç­mek bi­len umu­my be­den­dä­ki ýag­la­ry eret­mek bi­len bir wagt­da ga­nyň dü­zü­min­de ho­les­te­ri­niň muk­da­ry­ny pe­sel­dip se­miz­li­giň öňü­ni al­ma­ga ýar­dam ber­ýär we ýü­rek, gan-da­mar ke­sel­le­ri­niň se­bäp­le­ri­ni ara­dan aýyr­ýar. Gök çaý özü­ne so­ru­jy, tä­miz­leý­ji, aras­sa­laý­jy, an­ti­mik­rob hä­si­ýet­le­ri bo­lan­ly­gy üçin to­zan-toz­ga, kir­şen­li, çaň­ly, tüs­se we ýa­kym­syz ys bar bo­lan ýer­ler­de iş­le­ýän adam­la­ra-da yzy­gi­der­li wagt­ly-wag­tyn­da iç­mek­lik mas­la­hat be­ril­ýär. Adam be­de­ni­ni çö­küp ga­lan zä­her­li, zy­ýan­ly mad­da­jyk­lar­dan sap­la­mak­da we aras­sa­la­mak­da mö­hüm or­ny bar­dyr, esa­san hem ça­ýyň di­ňe özü­ni aras­sa iç­mek, ýag­ny süý­ji, no­gul-na­bat­syz içil­me­gi ha­ýyr­ly ha­sap edil­ýär.
Üs­tü­miz­dä­ki ýyl “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” ýy­ly di­ýip at­lan­dy­ryp, asyr­la­ry aşyp ge­len mil­li mi­ra­sy­my­zy döw­re­bap öw­re­ni­lip giň­den peý­da­lan­ma­ga, bu ugur­da has-da kä­mil­leş­mä­ge aja­ýyp müm­kin­çi­lik­le­ri dö­re­dip be­ren Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň ja­ny sag, be­lent ba­şy aman bol­sun, alyp bar­ýan be­ýik iş­le­ri el­my­da­ma ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Ogul­je­mal Ta­ga­no­wa,
TDLU-nyň sto­ma­to­lo­gi­ýa fa­kul­te­ti­niň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА