Türk­me­niň tu­dy öz gün­de­lik dur­mu­şy­nyň baş sö­ýe­si­ne öwür­me­gi­niň esa­sy se­bä­bi, bu aga­jyň özün­den 31 sa­ny peý­da­ly mad­da­ny ho­wa goý­be­rip, ony aras­sa­lap dur­ýan­dy­gy bol­sa ge­rek. Türkmen top­ra­gy­nyň müň­de bir önü­mi bar. Olar bol­sa, bir ýa-da bir­nä­çe wi­ta­mi­ne, ada­myň sag­ly­gy üçin peý­da­ly mad­da­la­ra baý. Hi­mi­ki dü­zü­mi bar­la­nan­da tu­duň kö­kü­niň ga­by­gyn­da azyn­dan 6, şa­ha­sy­nyň ga­by­gyn­da 7, ýap­ra­gyn­da 14, mi­we­sin­de hem 12 gör­nüş­li tur­şu­lyk­la­ryň, wi­ta­min­le­riň, to­hu­myn­da hem 23-37,6 gö­te­ri­me çen­li ýag­la­ryň bar­dy­gy­nyň anyk­la­nan­dy­gy ba­ra­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz “Türk­me­nis­ta­nyň der­man­lyk ösüm­lik­le­ri” at­ly ki­ta­byn­da mag­lu­mat be­rýär. Şeý­le hem hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz bu aja­ýyp ki­ta­byn­da tut aga­jy­nyň tu­da­na­sy­nyň, ýap­ra­gy­nyň, ga­by­gy­nyň we kö­kü­niň gu­ra­dy­lan we ow­ra­dy­lan gör­nüş­de aş­ga­zan, ýü­rek-da­mar we baş­ga-da bir­nä­çe ke­sel­le­ri be­jer­mek­de halk luk­man­çy­ly­gyn­da asyr­larbo­ýy ula­ny­lan­dy­gy ba­ra­da bel­läp geç­ýär. Tu­da­na ane­mi­ýa, an­gi­na, ton­zil­lit, sto­ma­tit, aş­ga­zan-içe­ge, pnew­ma­ni­ýa, bron­hit we beý­le­ki ke­sel­ler be­je­ri­len­de ula­nyl­ýar. Mi­we­sin­de ka­to­ti­niň, С we E wi­ta­min­le­ri­niň, se­le­niň bol­ma­gy köp san­ly ke­sel­ler­den sap­lan­ma­ga kö­mek ed­ýär. Or­ta asyr­lar­da Luk­man He­ki­miň tut aga­jy­nyň ýap­rak­la­ry­ny te­bip­çi­lik­de ula­nan­dy­gy ba­ra­da mag­lu­mat­lar bar.
Tu­da­na­dan to­şap gaý­nad­ýar­lar, mü­rep­be taý­ýar­la­ýar­lar. Şo­nuň üçi­nem “Ju­wan­ly­gy sak­la­ma­gyň sy­ry tut aga­jy­ny sa­ýa­lap, tu­da­na mü­rep­be­si bi­len çaý­la­mak” di­ýip, ýa­şu­lu­la­ry­myz aýd­ýar­lar. Çün­ki, onuň sa­ýa­syn­da dyn­jy­ňy go­wy al­ýar­syň we gan aý­la­ny­şyň ka­da­laş­ýar. Nu­ra­na ýüzli go­ja­la­ry­my­zyň dynç al­ýan çag­la­ry, ola­ry köp­lenç tut aga­jy­nyň sa­ýa­syn­da gör­mek bol­ýan­dy­gy hem me­ge­rem şo­nuň üçin­dir.
Tut aga­jy diý­len­de Şü­kür bag­şy­nyň go­lu­na dü­şüp, dün­ýä­ni haý­ra­na go­ýan ga­ra gaz­ma dutary­myz ýa­da düş­ýär. Çün­ki, tu­duň örän dy­kyz, pug­ta­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýan sü­tün aga­jyn­dan du­tar­dyr gy­jak ýa­ly mil­li saz gu­ral­la­ry ýa­sal­ýar. Al­la­nyň be­ren rys­gy­ny tut­dan ýa­sa­lan gap-gaç­lar­da iý­seň, ja­ny­ňa em bol­ýar.
Hä­zir­ki wagt­da be­zeg ba­gy hök­mün­de tut­la­r köp ekil­ýär, olara dür­li şe­kil­le­ri be­rip bol­ýar. Ol, esa­san hem, şä­her­le­riň kö­çe­le­ri­niň ug­run­da, se­ýil­gäh­ler­de we dynç alyş ýer­le­rin­de ekil­ýär. Kä­bir ha­lat­lar­da tut aga­jy­ny jan­ly ha­ýat şe­ki­lin­de hem gür otur­dyp ös­dür­ýär­ler.
Ta­ryh­da dün­ýä­niň yk­lym­la­ry­nyň iki­si­ni, ýag­ny Azi­ýa­nyň we Ýew­ro­pa­nyň ýurt­la­ry­ny we halk­la­ry­ny bi­ri-bi­ri­ne ýa­kyn­laş­dyr­mak­da “Be­ýik Ýü­pek ýo­ly” uly äh­mi­ýe­te eýe­dir. Çyn-Ma­çyn­dan göz­baş alyp gaýd­ýan, uzyn­ly­gy ýe­di müň ki­lo­metr­den gow­rak bo­lan bu ýo­luň “Ýü­pek ýo­ly” diý­lip at­lan­dy­ryl­ma­gy­nyň hem öz­bo­luş­ly sim­wo­li­ki ma­ny­sy bar. Bu ba­ra­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly aja­ýyp ki­ta­byn­da şeý­le ýaz­ýar: “Bu şert­li at­lan­dyr­ma ker­wen ýo­lun­dan Hy­taý­dan Gün­ba­ta­ra köp­san­ly ha­ryt­la­ryň, esa­san hem, ýü­pe­giň da­şa­lan­dy­gy bi­len bag­ly bo­lup dur­ýar”. Çün­ki, ker­wen­le­riň esa­sy ýü­ki ýü­pek bo­lup­dyr. Se­bä­bi türk­men ýü­pe­gi­niň hi­li­niň ýo­ka­ry­dy­gy hem­me­le­re mä­lim­dir. Şo­nuň üçin dün­ýä ba­za­ryn­da oňa bo­lan is­leg has-da ýo­ka­ry bo­lup­dyr. Mu­ny Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz gym­ma­ty eg­sil­me­jek ki­ta­byn­da: “Myh­man­lar Bag­da­dyň ba­za­ryn­da türk­men ýü­pe­gin­den do­ka­lan ma­ta sa­typ, hor­jun­la­ry­ny al­tyn di­nar­lar­dan dol­du­ryp gel­ýän­dik­le­ri­ni, ba­hym­rak ýo­la dü­şüp, eziz Wa­ta­ny­na do­lan­ma­gyň wa­jyp­dy­gy­ny duý­du­ryp, ýo­la ug­ra­ýar­lar” di­ýip, tä­sir­li be­ýan ed­ýär. Şeý­le hem ýü­pek ýe­ňil, yk­jam bo­lan­soň, ony uzak ara­ly­ga äkit­mek hem amat­ly bo­lup­dyr. Gün­do­ga­ryň del ha­ryt­la­ry­ny, tä­sin ha­bar­la­ry­ny, ta­ry­hy wa­ka­la­ry­nyň söh­be­di­ni alyp gel­ýän sy­ýa­hat­çy­la­ryň, tä­jir­le­riň ga­dy­my Amu­lyň çäk­le­ri­ne gi­rip, Jeý­hu­nyň üs­tün­den aşyp, Mer­wiň, Sa­rah­syň, Abi­wer­diň, Nu­sa­ýyň, De­his­ta­nyň, Gür­gen­jiň üs­ti bi­len çar ta­ra­pa – ýe­di yk­ly­ma ugur al­ma­gy bol­sa, gym­mat­ba­ha çig mal bo­lan pi­lä­niň şol birwag­tyň özün­de de­mir­ga­zyk, gün­ba­tar we gü­nor­ta ýurt­la­ra çy­ka­ryl­ma­gy­na türk­men­le­re do­ly müm­kin­çi­lik be­rip­dir.
Tu­duň at­laz ýa­ly ýap­ra­gy­ny iýen gur­çu­gyň sa­ran pi­le­sin­den alyn­ýan ýü­pek­den do­ka­lan ly­bas­la­ry ge­ýen ge­lin-gyz­la­ry­myz al-elwan bo­lup, türk­me­niň lä­le-reý­ha­na gark bo­lan ýa­şyl ýaý­la­la­ry­ny ýat­lad­ýar. Aras­sa ýü­pek pi­lä­niň iň saý­la­ma­la­ryn­dan do­kal­ýan ke­te­ni şo­la­ryň naý­ba­şy­sy ha­sap­lan­ýar. Ke­te­ni – hiç ha­çan ga­dy­ry­ny, gym­ma­ty­ny ga­çyr­ma­dyk hem ga­çyr­ma­jak ma­ta. Ol di­ňe türk­men ge­lin-gyz­la­ryn­da duş gel­ýän türk­me­niň iň bir mil­li­li­ge ýug­ru­lan ma­ta­sy­dyr. Ony ge­lin-gyz­la­ry­myz el­de ýe­ri­ne ýe­tir­ýän keş­de­si­dir gaý­ma­sy, bas­ma­sy­dyr pug­ta­ma­sy, ala­ja­sy­dyr jä­he­gi bi­len gö­zel gör­ke ge­ti­rip­dir­ler. X asyr­da ýa­şap ge­çen arap sy­ýa­hat­çy­sy Al Is­tah­ri türk­men top­ra­gyn­da bo­lan­da, bu gö­zel ül­ke­de dün­ýä­niň hiç bir ýur­dun­da gör­me­dik ýü­pek at­laz­la­ra, ak ka­mys ýa­ly nah ma­ta­la­ra ga­bat ge­len­di­gi ba­ra­da mag­lu­mat gal­dy­ryp­dyr.
Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly ýol­baş­çy­ly­gyn­da döw­le­ti­miz­de ýü­pek­çi­li­gi ös­dür­mä­ge uly üns be­ril­ýär. Se­bä­bi ýü­pek­çi­lik pu­da­gy dok­ma se­na­ga­ty­nyň we oba ho­ja­ly­gy­nyň örän ga­dy­my we mö­hüm pu­dak­la­ry­nyň bi­ri­dir. Şol esas­da hä­zir­ki wagt­da pi­lä­niň be­re­ket­li ha­sy­ly­ny ön­dür­mek, dok­ma se­na­ga­ty­my­zy ýo­ka­ry hil­li ýü­pek çig ma­ly bi­len üp­jün et­mek bo­ýun­ça giň müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­ýär. Her ýyl­da tut agaç­la­ry­nyň köp­çü­lik­le­ýin ekil­me­gi di­ňe bir ýur­du­my­zyň ýa­şyl zo­la­gy­ny üp­jün et­män, eý­sem, bi­ziň gel­jek­ki ne­sil­le­ri­miz üçin taý­ýar­la­ýan te­bi­gy peş­ge­şi­miz hem bo­lup dur­ýar. Se­bä­bi di­ýa­ry­my­zyň top­rak-ho­wa şert­le­rin­de ös­ýän we bir­nä­çe asyr­lap (150-200 ýyl­lap) ýa­şap bil­ýän, dür­li ke­sel­le­re dur­nuk­ly hä­si­ýet­li tut aga­jy ýü­pek gur­çu­gy­ny idet­mek­de esa­sy iý­mit bo­lup dur­ýar.
Bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de gö­wün­le­ri­mi­zi ga­nat­lan­dy­ryp, yk­bal­la­ry­my­zy çäk­siz ýe­ňiş­ler bi­len he­mi­şe­lik ut­gaş­dyr­ýan Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň ja­ny sag, ba­şy dik bol­sun, il-ýurt bäh­bit­li iş­le­ri he­mi­şe ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Ju­ma­gül Ho­ja­ýe­wa,
Türk­me­nis­ta­nyň Kär­deş­ler
ar­ka­la­şyk­la­ry­nyň Da­şo­guz we­la­ýat
bir­leş­me­si­niň ut­gaş­dy­ry­jy­sy,
Türk­me­nis­ta­nyň us­sat mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА