Ýy­lyň her pas­lyn­da dür­li mi­we­dir gök önüm­le­riň bol­şy ýa­ly, te­bi­gy we ho­wa şert­le­ri­ne gö­rä, Ýer ýü­zü­niň dür­li ýer­le­rin­de dür­li hi­li jan­dar­lar we ösüm­lik­ler bar. Ola­ryň kä­bi­ri­ni he­mi şe di­ýen ýa­ly gör­ýän bol­sak, kä­bi­ri ba­ra­da as­la eşi­den hem däl­di­ris. Se­bä­bi dün­ýä­dä­ki ösüm­lik­le­riň we jan­dar­la­ryň gör­nü­şi sa­nar­dan has kän. Şu sa­ny­myz­da kö­pü­mi­ze mä­lim bol­ma­dyk ösüm­lik­le­riň kä­bi­ri ba­ra­da mag­lu­mat ber­me­gi mü­wes­sa bil­dik.
“Çö­rek aga­jy”: bu ösüm­li­ge la­tyn­ça “ar­tocar­pus incisa non se­mi­ni­fe­ra” di­ýil­ýär. Onuň ata wa­ta­ny ýu­waş um­ma­ny­nyň ke­nar­la­ryn­da­ky tro­pik se­bit­ler ha­sap­lan­ýar. Em­ma Azi­ýa­nyň Sun­da ada­la­ryn­da has köp ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Go­şa-go­şa­dan düw­ýän mi­we­le­ri­niň dia­met­ri 10-17,5 san­ti­metr ara­ly­gyn­da, ag­ra­my bolsa 1,5 kg bol­ýar. Onuň ýap­rak­la­rynyň ulu­ly­gy 25-50 san­ti­metre barabar. Aga­jyň bo­ýy 20 met­re çen­li bo­lup, ýy­lyň äh­li pas­lyn­da mi­we ge­tir­ýär. Kö­kün­den gö­ge­rip çyk­ýan na­hal­lar ar­ka­ly kö­pel­dil­ýär. Mes top­ra­gy ha­la­ýan aga­jyň mi­we­si­niň dü­zü­mi­niň 25 gö­te­ri­mi krah­mal­dan yba­rat­dyr. Şol se­bäp­li onuň mi­we­si iý­mit hök­mün­de giň­den peý­da­la­nyl­ýar. Ol gaý­na­dylyp iýil­ýär. Şeý­le hem mi­we­si üwe­lip on­dan çö­rek bi­şi­ril­ýär. Tä­ze bi­şi­ri­len çö­re­giň ysy edil ada­ty bug­daý çö­re­gi­ne meň­zeş bo­lan­soň, oňa şeý­le at ber­lip­dir. Aga­jy ga­ýyk ýa­sa­lan­da, ga­by­gy dok­ma pu­da­gyn­da peý­da­la­nyl­ýar.
“Süýt aga­jy”: oňa la­tyn­ça “eup­hor­bia tri­go­na” di­ýil­ýär. Ösüm­li­giň 2160 gör­nü­şi bar. Kak­tu­sa ça­lym­daş bo­lan aga­jyň öý şert­le­rin­de gül hök­mün­de ekil­ýän gör­nüş­le­ri hem bar. Ýap­ra­gy­ny dil­seň, süýt ýa­ly su­wuk­lyk çyk­ýar. Bu aý­ra­tyn­lyk kak­tu­syň hiç bir gör­nü­şin­de ýok. Çöl­de ýe­tiş­ýän kak­tus­lar aşa so­wu­ga çy­dam­ly­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, bu ösümlik so­wu­ga çy­da­ma­ýar. Ondan alyn­ýan su­wuk­lyk haý­wan­la­ryň süý­dün­den has peý­da­ly ha­sap­lan­ýar. Şeý­le su­wuk­lyk ko­kos­dan hem alyn­ýar.
“Li­mo­nad aga­jy”: few­ral aýyn­da gül aç­ýan bu aga­ç edil li­mo­na­dyň­ky ýa­ly ta­ga­my bo­lan mi­we ber­ýär. Sit­ru­syň bu gör­nü­şi­ni li­mon­dan ta­pa­wut­lan­dyr­mak aň­sat däl. Onuň mi­we­si­niň tur­şu­ly­gy beý­le­ki sit­rus önüm­le­ri­niň­ki­den az. On­dan içim­lik taý­ýar­la­nan­da, şe­ker goş­mak hök­man däl. Şol se­bäp­li azyk se­na­ga­tyn­da giň­den ula­nyl­ýar.
“Gaý­mak aga­jy”: Ame­ri­ka­da we Hin­dis­tan­da ýe­tiş­ýän aga­jyň (la­tyn­ça­sy: “fei­joa”) mi­we­le­ri­niň ta­ga­my we dy­kyz­ly­gy gaý­ma­gy ýa­da sal­ýar. Üs­te­si­ne, bu mi­we­ler ys­sy ho­wa şert­le­rin­de-de bir­nä­çe aý­lap za­ýa­lan­man sak­lanýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА