Şeý­le iş­le­riň ha­ta­ryn­da ýur­du­myz­da il ag­zy­bir­li­gin­de bel­le­nip ge­çi­len mil­li Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň şan­ly 27 ýyl­ly­gy­nyň öňü­sy­ra­syn­da eziz Ar­ka­da­gy­my­zyň oky­jy­la­ra sow­gat eden “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly eseriniň ikin­ji ki­ta­by­ny gör­kez­mek bo­lar. Bu ki­ta­byň oky­jy­la­ra go­wuş­ma­gy bi­len, hal­ky­my­zyň ež­dat-pe­der­le­ri­mi­ziň ta­ryh­da yz go­ýan ýol­la­ry­na, dost-do­gan­lyk gat­na­şyk­la­ry­na bo­lan gu­wan­jy has-da art­dy.
Ma­ny-maz­mu­ny bi­len kalp­la­ra yl­ham, el­le­re ýa­ra­şyk be­rip du­ran tä­ze ki­tap anyk ta­ry­hy çeş­me­ler­den top­la­nan ta­kyk mag­lu­mat­la­ra, ar­heo­lo­gi­ýa we bi­na­gär­lik ýa­dy­gär­lik­le­ri­ne, tä­sin su­rat­la­ra, et­nog­ra­fik mag­lu­mat­la­ra da­ýan­mak bi­len, “Jeý­hun­dan Ha­za­ra çen­li”, “Gü­nor­ta­dan De­mir­ga­zy­ga ta­rap ugur” at­ly bö­lüm­le­ri öz içi­ne al­ýar. Bu bölümler öz için­de “Amul – Merw”, “Merw – Nu­saý”, “Par­fi­ýa­dan Gir­ka­ni­ýa çen­li”, “Zemm – Gür­genç”, “Hy­rat­dan Mer­we ýol”, “Kö­pet­dag­dan Üst­ýur­da çen­li” ýa­ly bap­la­ra bö­lün­mek bi­len, Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň “ge­og­ra­fi­ýa­sy­ny” eme­le ge­tir­ýär.
Ki­ta­byň Gi­ri­şin­dä­ki şeý­le setirler oky­jy­ny tu­ruw­baş­dan pi­kir­ler um­ma­ny­na a­lyp gidýär: “Ki­tap ah­lak, edep me­de­ni­ýe­tin­de iň ýo­ka­ry de­re­je­li kä­mil­lik mek­de­bi bo­lup, ýa­şaý­şa aň ýe­ti­ri­şiň du­ry aka­ba­sy­dyr, ir­ki eý­ýam­lar­dan baş­lap, ýa­şa­ýan döw­rü­ňe çen­li dö­re­di­len äh­li pel­se­pe­le­riň we be­ýik tag­ly­mat­la­ryň öze­ni­ni özü­ne siň­di­ren­di­gi se­bäp­li dür­li ýaş­da­ky we hü­när­dä­ki adam­la­ry öz da­şy­na jem­le­mek güý­jü­ne eýe­dir”. Bu söz­le­riň jaý­dar aý­dy­lan­dy­gy­ny hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş dur­mu­şyn­da ki­ta­ba dur­muş çel­gi­si – ýa­şaý­şyň ýol-ýö­rel­ge­si­niň be­ýa­ny hök­mün­de ga­rap ge­len­di­gini do­ly we aý­dyň gör­kez­ýär.
Ki­tap oky­jy­ny ata-ba­ba­la­ry­my­zyň ýa­şap ge­çen döw­rü­ne, go­ja­man ze­mi­niň göw­sün­de go­ýan yz­la­ry­na ta­rap alyp gid­ýär. Has anyk aý­dy­lan­da, oky­jy ki­ta­byň sa­hy­pa­la­ry­nyň üs­ti bi­len ga­dy­my Amu­la, özü­niň me­de­ni­ýe­ti bi­len dün­ýä ýaň sa­la­n ga­dy­my Mar­guş ýur­du­na, Te­jen jül­ge­si­ne, kalp öýün­de yn­san­per­wer­lik sa­pak­la­ry bi­len öç­me­jek ýa­dy­gär­lik di­kip gi­den Mä­ne ba­ba­nyň ge­zen ýer­le­ri­ne, Al­tyn­de­pe, Ulug­de­pe ýa­dy­gär­lik­le­ri­ne, ak bug­da­ýyň me­ka­ny bo­lan Äne­wiň geç­mi­şi­ne, Par­fi­ýa döw­le­ti­niň mer­ke­zi Nu­saý ga­la­la­ry­na gy­zyk­ly sy­ýa­hat edip bil­ýär.
Aw­tor: “Geç­miş bi­ziň şu gün­ki dur­mu­şy­my­za gö­rün­mez­den go­şul­ýar. Ga­dy­my­ýe­tiň be­ýik me­de­ni­ýe­ti­niň mi­ras­dü­şe­ri bo­lan hä­zir­ki za­man Türk­me­nis­tan­da geç­mi­şiň buý­sanç­ly gym­mat­lyk­la­ry mil­li baý­lyk hök­mün­de ar­zy­lan­ýar” diý­ýär. Ki­ta­byň ma­ny-maz­mu­ny­ny art­dyr­ýan Da­ýa­ha­tyn ba­ra­da­ky, Dar­ga­nyň we Gür­gen­jiň ara­syn­da­ky ra­bat­lar, öz şy­pa­ly su­wy bi­len asyr­la­ryň do­wa­myn­da ene ýe­ri gül­zar­ly­ga öw­rüp gel­ýän Mur­ga­byň bo­ýun­da­ky, Uz­bo­ýuň ug­run­da­ky şä­her­ler, Kö­ne­ür­gen­jiň go­la­ýyn­da ýer­le­şen Ho­rezm şa­la­ry­nyň paý­tag­tyn­da­ky tä­sin­lik­ler mu­ny aý­dyň gör­kez­ýär.
“Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly eseriň ikin­ji ki­ta­by “Şah­sy­ýet­ler we Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ta­ry­hy wa­ka­la­ry­nyň se­ne­na­ma­sy” hem-de “Be­ýik Ýü­pek ýo­ly bi­len bag­ly bo­lan ar­heo­lo­gik we et­nog­ra­fik adal­ga­la­ryň gys­ga söz­lü­gi” at­ly go­şun­dy­lar bi­len jem­len­ýär. Ki­ta­byň “Soň­la­ma­syn­da” eziz Ar­ka­da­gy­myz kalp öýün­den gaýd­ýan göw­her söz­le­ri­ni bir sa­pa­ga düz­mek bi­len şeý­le diý­ýär: “Eger-de bir za­man­lar üs­ti ha­ryt­lar­dan mas ýük­le­nen dü­ýe­le­riň ker­we­ni de­ňiz de­ýin çaý­ka­nyp ýa­tan Ga­ra­gu­muň tyl­la­ýy çägelikle­rin­den zow­wam ge­çip, ýa­şyl ýaý­la­lar bi­len jä­hek­le­nen şä­her­ler­de goş ýaz­dy­ran bol­sa­lar, in­di bu ara­lyk­la­ry ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­to­ban­lar hem-de döw­re­bap po­lat ýol­la­ry ar­ka­ly “göz açyp ýu­ma­sy” pur­sat­da sök­ýä­ris. Bu­la­ryň äh­li­si te­bi­gy gö­zel­lik­le­riň um­ma­ny bi­len ut­ga­şyp, sy­ýa­hat­çy­la­ra Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň geç­mi­şi­ne we şu gü­nü­ne göz ýe­tir­mä­ge müm­kin­çi­lik­le­ri dö­re­dýär”.
Mäh­ri­ban Ar­ka­da­gy­my­zyň bu söz­le­ri­ni şu gün­ki gün ak säh­ra­la­ryň gur­sa­gy­ny gu­laç­lap bar­ýan ot­ly ha­tar­la­ry, de­ňiz, der­ýa gä­mi­le­ri, ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­tou­lag­lar aý­dyň gör­kez­ýär. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň baş­lan­gy­jy bi­len ge­çirilen “Amul – Ha­zar 2018” hal­ka­ra aw­to­ral­li­si bol­sa, türk­men top­ra­gyn­da ýa­ýy­lyp ýa­tan gi­ňiş­lik­le­re sä­hel wag­tyň do­wa­myn­da sy­ýa­hat et­me­giň müm­kin­di­gi­ni äle­me äş­gär et­di.
Ki­tap­da anyk yl­my mag­lu­mat­lar bi­len bir ha­tar­da, ar­heo­lo­gi­ýa, pa­le­ge­og­ra­fi­ýa, ga­dy­my ýaý­la­la­ryň aero we kos­mos kar­ta­laş­dyr­ma­sy öz be­ýa­ny­ny tap­ýar. Şeý­le hem ar­heo­lo­gik we bi­na­gär­lik ýa­dy­gär­lik­le­ri­niň aja­ýyp gör­nüş­le­ri, bir­nä­çe bel­li des­ga­la­ryň, köp san­ly ta­pyn­dy­la­ryň su­rat­la­ry be­ze­ýär.
Eziz Ar­ka­da­gy­my­zyň “Türk­me­nis­tan – Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ýü­re­gi” at­ly ikin­ji ki­ta­by­nyň yl­my gym­mat­ly­gy örän ulu­dyr. Gel­je­gi­miz bo­lan ösüp gel­ýän ýaş ne­sil­le­ri wa­tan­çy­lyk ru­hun­da ter­bi­ýe­le­mek­de äh­mi­ýe­ti diý­seň bimöçberdir. Çün­ki, bu eser kä­mil­lik mek­de­bi­dir.
Mu­ham­met HY­DY­ROW,
Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА