Agyr at­le­ti­ka bo­ýun­ça Dün­ýä çem­pio­nat­la­ry 1958–1963-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da de­giş­li­lik­de, Stok­golm, War­şa­wa, We­na, Bu­da­peşt we ýe­ne-de Stok­golm şä­her­le­rin­de gu­ral­ýar. Oza­lam bel­leý­şi­miz ýa­ly, 1964-nji ýy­la çen­li Olim­pi­ýa oýun­la­ry­nyň ge­çi­ri­len ýyl­la­ryn­da Dün­ýä çem­pio­na­ty ge­çi­ril­me­ýär. Ýö­ne 1964-nji ýyl­dan 1984-nji ýy­la çen­li ara­lyk­da-da Olim­pia­da­nyň dü­zü­min­dä­ki ýa­ryş­lar Dün­ýä çem­pio­na­ty hök­mün­de-de ha­sa­ba alyn­ma­ýar. 1958–1963-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da SSSR-li Wla­di­mir So­gow 56 kg ag­ram­da 5 ge­zek Dün­ýä­niň çem­pi­on­ly­gy­ny ga­zan­ýar. Ame­ri­ka­ly Tom­mo Ko­no-da 3 çem­pi­on­lyk ga­za­nyp, ola­ryň sa­ny­ny 6-a ýe­tir­ýär. Şeý­le-de 90 kg ag­ram­da çy­kyş ed­ýän SSSR-iň baş­ga bir tür­ge­ni Ar­ka­diý Wo­rob­ýow hem 5-nji çem­pi­on­lyk me­da­ly­ny boý­nu­na dak­ýar. 40-njy çem­pio­nat 1965-nji ýyl­da Täh­ran­da ge­çi­ril­ýär. 1966-njy ýyl­da Ber­lin, 1968-nji ýyl­da Me­hi­ko Si­ti (Olim­pia­da), 1969-njy ýyl­da War­şa­wa, 1970-nji ýyl­da ABŞ-nyň Ko­lum­bus, 1971-nji ýyl­da Li­ma (Pe­ru) şä­her­le­ri çem­pio­na­ty gu­ra­ýar. Bu çem­pio­nat­lar­da SSSR-li Wik­tor Ku­ren­sow yz­ly-yzy­na 5 al­tyn me­dal ga­zan­ýar. Edil şo­nuň ýa­ly-da, ýa­po­ni­ýa­ly Ýo­şi­no­bu Mi­ýa­ke hem bas­syr 5 al­tyn me­dal alyp, çem­pio­na­tyň ta­ry­hyn­da­ky iň köp me­dal­ly tür­gen­le­riň ha­ta­ry­na go­şul­ýar. 1972-nji ýyl­da Mü­nih Olim­pia­da­syn­dan soň­ky çem­pio­nat Ku­ba­nyň paý­tag­ty Ga­wa­na­da, soň­ra Fi­lip­pin­le­riň mer­ke­zi Ma­ni­la­da, 1975-nji ýyl­da Mosk­wa­da ge­çi­ril­ýär. 1976-njy ýyl­da-da Ka­na­da­nyň Mon­re­al şä­he­rin­de ge­çi­ri­len Olim­pia­da 46 ýurt­dan, 173 ştan­ga­çy gat­naş­ýar. Şol ýa­ryş­lar­da SSSR-li Da­wid Ri­gert 4, eý­ran­ly Mo­ham­mad Nas­si­ri 2, bol­ga­ri­ýa­ly Ata­nas Ki­row 3, SSSR-li Pet­ro Ko­rol 3 al­tyn me­dal ga­zan­ýar. 1977-nji ýyl­da Ştut­gart­da­ky ýa­ryş­da 110 kg ag­ram­dan ýo­ka­ry de­re­je­de çy­kyş edip gel­ýän Wa­si­liý Alek­se­ýew bas­syr 8-nji al­tyn me­da­ly­ny ga­zan­ýar. Ol agyr at­le­ti­ka­nyň iň köp al­tyn me­dal ga­za­nan tür­ge­ni­dir. Çem­pio­nat 1978-nji ýyl­da Get­tis­burg şä­he­rin­de (ABŞ), 1979-njy ýyl­da Sa­lo­ni­ki­de (Gre­si­ýa), 1980-nji ýyl­da Mosk­wa­da (Olim­pia­da), 1981-nji ýyl­da Lill­ede (Fran­si­ýa), 1982-nji ýyl­da Lýub­ly­ýa­na­da (şol wagt­ky Ýu­gos­la­wi­ýa), 1983-nji ýyl­da ýe­ne-de Mosk­wa­da, 1984-nji ýyl­da-da Los An­je­les­de, 1985-nji ýyl­da Sýo­der­tel­ýe şä­he­rin­de (Şwe­si­ýa), 1986-njy ýyl­da So­fi­ýa­da, 1987-nji ýyl­da-da Ost­ra­wa­da (Çe­hi­ýa) ge­çi­ril­ýär. Bu ýa­ryş­lar­da SSSR-iň bel­li ştan­ga­çy­sy Ýu­rik War­dan­ýan 5-si yz­ly-yzy­na, je­mi 7 al­tyn me­da­lyň eýe­si bol­ýar.

Dün­ýä çem­pio­na­ty­nyň 62-nji­si 1989-njy ýyl­da Gre­si­ýa­nyň paý­tag­ty Afi­ny­da, 63-nji­si bol­sa, 1990-njy ýyl­da Bu­da­peşt­de ge­çi­ril­ýär. Bu iki çem­pio­na­tyň-da il­deş­le­ri­miz üçin aý­ra­tyn äh­mi­ýe­ti bar. Se­bä­bi türk­men spor­tu­nyň ta­ry­hy­na uly yz gal­dy­ran ägirt ýi­git, agyr at­le­ti­ka­çy Al­ty­my­rat Oraz­dur­dy­ýew il­ki 75, soň­ra-da 82,5 kg ag­ram de­re­je­le­rin­de al­tyn me­dal­la­ra my­na­syp bol­ýar. Ol 75 kg ag­ram­da bir­ba­da gö­ter­mek­de 160 kg ag­ra­my gö­te­rip, hy­taý­ly Kai Ýan­şu bi­len deň ne­ti­je gör­kez­ýär. Ýö­ne itek­läp gö­ter­mek­de 202,5, umu­my­lyk­da-da 362,5 kg ag­ram bi­len al­tyn me­da­la my­na­syp bol­ýar. Bu­da­peşt­dä­ki çem­pio­nat­da-da 82,5 kg ag­ram de­re­je­sin­de çy­kyş eden il­de­şi­miz bir­ba­da gö­ter­mek­de 172,5 kg 1-nji, itek­läp gö­ter­mek­de-de SSSR-li baş­ga bir ştan­ga­çy Ser­geý Li­den 2,5 kg az (205 kg) gö­te­rip, 2-nji ýe­ri eýe­le­ýär. Ýö­ne umu­my­lyk­da 377,5 kg ag­ram bi­len al­tyn me­da­ly Al­ty­my­rat Oraz­dur­dy­ýew ga­zan­ýar. 1985-1990-njy ýyl­lar ara­ly­gyn­da SSSR-li Ana­to­liý Hra­pa­ti hem 5, bol­ga­ri­ýa­ly Iwan Iwa­now 4 al­tyn me­da­la my­na­syp bol­ýar.
1987–1990-njy ýyl­lar ara­ly­gyn­da di­ňe ze­nan­la­ryň ara­syn­da aý­ra­tyn­lyk­da Daý­to­na Biç, Ja­kar­ta, Man­çes­ter hem-de Sa­ra­ýe­wo şä­her­le­rin­de je­mi 4 çem­pio­nat ge­çi­ril­ýär. Soň­ra 1991-nji ýyl­dan baş­lap, 2 çem­pio­nat hem bir­leş­di­ril­ýär. 1991-nji ýyl­da ze­nan­la­ryň hem er­kek­le­riň bi­le­lik­de çy­kyş eden il­kin­ji, umu­my­lyk­da-da 64-nji Dün­ýä çem­pio­na­ty Ger­ma­ni­ýa­nyň Do­naue­şin­gen şä­he­rin­de ge­çi­ril­ýär. Ze­nan­la­ryň ara­syn­da­ky 8 al­tyn me­da­lyň 7-si­ni hy­taý­ly­lar ga­zan­ýar. 65-nji Dün­ýä çem­pio­na­ty Awst­ra­li­ýa­nyň Mel­burn şä­he­rin­de ge­çi­ril­ýär. Bu ýa­ry­şyň-da Türk­me­nis­tan döw­le­ti­miz üçin öz­bo­luş­ly or­ny bo­lup, Al­ty­my­rat Oraz­dur­dy­ýew ýa­şyl Tu­gu­my­zy be­len­de gal­dyr­ýar. Ol ýa­şyl Tu­gu­my­zyň as­tyn­da il­kin­ji al­tyn me­da­ly­ny ga­zan­ýar. 76 kg ag­ram­da bir­ba­da gö­ter­mek­de 167,5 kg gö­te­rip, 3-nji or­na çy­kan sport us­sa­dy­myz itek­läp gö­ter­mek­de 202,5 kg ag­ram de­re­je­si bi­len dün­ýä re­kor­dy­ny goý­ýar. Ol umu­my­lyk­da 370 kg ag­ram gö­te­rip, Dün­ýä çem­pi­on­ly­gy­nyň üs­tü­ni re­kord bi­len ýe­tir­ýär. Bu ýe­ňiş Al­ty­my­rat Oraz­dur­dy­ýe­wiň 3-nji Dün­ýä çem­pi­on­ly­gy­dyr. 1994-nji ýyl­da Tür­ki­ýä­niň Stam­bul şä­he­rin­de ge­çi­ri­len ýa­ryş­da ýer­li ştan­ga­çy Na­im Sü­leý­ma­nog­ly özü­niň 6-njy al­tyn me­da­ly­ny ga­zan­ýar. 1995-nji ýyl­da­ky ýa­ry­şy gu­ran şä­her Hy­ta­ýyň Guanç­žou şä­he­ri bol­ýar. Na­im Sü­leý­ma­nog­ly bu ýer­de-de al­tyn me­dal ga­za­nyp, ola­ryň sa­ny­ny 7-ä ýe­tir­ýär. Ze­nan­la­ryň ara­syn­da ýe­ne bir ýo­la hy­taý­ly­la­ra taý ta­pyl­ma­ýar (5 al­tyn me­dal). Çem­pio­nat 1997-nji ýyl­da Tai­lan­dyň Çiang­maý, 1998-nji ýyl­da Finl­ýan­di­ýa­nyň Lah­ti, 1999-njy ýyl­da Gre­si­ýa­nyň paý­tag­ty Afi­ny, 2001-nji ýyl­da Tür­ki­ýä­niň An­tal­ýa, 2002-nji ýyl­da Pol­şa­nyň paý­tag­ty War­şa­wa, 2003-nji ýyl­da Ka­na­da­nyň Wan­kuwer, 2005-nji ýyl­da Ka­ta­ryň paý­tag­ty Do­ha, 2006-njy ýyl­da Do­mi­ni­kan Res­pub­li­ka­sy­nyň paý­tag­ty San­to Do­min­go, 2007-nji ýyl­da ýe­ne-de Tai­lan­dyň Çiang­maý, 2009-njy ýyl­da Gü­nor­ta Ko­re­ýa­nyň Ko­ýan şä­her­le­rin­de gu­ral­ýar. Ady ag­za­lan bu ýa­ryş­lar­da rus­si­ýa­ly And­reý Çe­me­ri­kin 4, eý­ran­ly Hos­se­in Re­za­za­deh 4, tür­ki­ýe­li Ha­lil Mut­lu 4, hy­taý­ly Çzen Guo­žen 3 al­tyn me­dal ga­zan­ýar. Ze­nan­lar­dan hem hy­taý­ly Tang Wei­fang bi­len Wan Min­žu­an hem-de Hy­taý taý­peý­li Çen Jui-Li­en dür­li ag­ram­lar­da 3 al­tyn me­da­la eýe bol­ýar­lar.
2010-njy ýyl­da­ky çem­pio­na­ty An­tal­ýa şä­he­ri gu­ra­ýar. Oňa 500-den gow­rak tür­gen gat­naş­ýar. 2011-nji ýyl­da­ky çem­pio­na­tyň sal­gy­sy Pa­riž şä­he­ri bol­ýar. 70-den gow­rak döw­let­den 519 tür­gen çy­kyş ed­ýär. Dür­li ag­ram­lar­da mün­be­riň çür de­pe­si­ne ga­za­gys­tan­ly Il­ýa Ilin, rus­si­ýa­ly Hadž­mu­rat Ak­ka­ýew, eý­ran­ly Beh­dad Sa­li­mi, hy­taý­ly Lu Şiao­žun, Çžen Žie da­gy çyk­ýar. Ze­nan­lar­da­nam rus­si­ýa­ly ştan­ga­çy­lar­ Na­dež­da Ýewst­ýu­hi­na, Ok­sa­na Sli­wen­ko da­gy ta­pa­wut­lan­ýar. 80-nji Dün­ýä çem­pio­na­ty 2013-nji ýyl­da War­şa­wa­da ge­çi­ril­ýär. Çem­pio­na­tyň ýu­bi­leý sa­nyn­da Hy­taý­dyr Rus­si­ýa­nyň agyr at­le­ti­ka­çy­la­ry 6 al­tyn me­dal alyp, 1–2-nji orun­la­ry paý­laş­ýar­lar. Dün­ýä bi­rin­ji­li­gi mun­dan 4 ýyl ozal, has ta­ky­gy, 2014-nji ýyl­da Ga­za­gys­ta­nyň öň­ki paý­tag­ty Al­ma­ty şä­he­rin­de gu­ral­ýar. 60-dan gow­rak döw­let­den 585 tür­ge­niň gat­na­şan çem­pio­na­tyn­da 5 hytaýly, russiýaly, ga­zagystanly we ko­reýaly (De­mir­ga­zyk) ştan­ga­çy­la­ry 3 al­tyn me­da­la eýe­lik ed­ýär. Al­tyn me­dal alan­la­ryň bi­ri-de ga­za­gys­tan­ly Il­ýa Ilin bo­lup, 4-nji sa­par mün­be­riň çür de­pe­si­ne çyk­ma­gy ba­şar­ýar. 82-nji we 83-nji çem­pio­nat­lar ABŞ-nyň Hýus­ton hem-de Ana­haým şä­her­le­rin­de ge­çi­ril­ýär. 2015-nji ýyl­da­ky çem­pio­nat­da 80-e go­laý ýurt­dan 585 tür­gen çy­kyş edip, me­dal­la­ryň sa­na­wyn­da hy­taý­ly ştan­ga­çy­lar öňe saý­lan­ýar. Olar 6 al­tyn we 4 kü­müş, je­mi 10 me­dal ga­zan­ýar. 1 ýyl ozal Ana­haým­da ge­çi­ri­len ýa­ryş­da türk­men ştan­ga­çy­la­ry-da diý­seň üs­tün­lik­li çy­kyş et­di­ler. Il­deş­le­ri­miz­den Re­jep­baý Re­je­pow 77 kg ag­ram­da çy­kyş edip, kü­müş me­da­la my­na­syp bol­dy. Ze­nan­la­ryň ara­syn­da-da türk­me­nis­tan­ly Kris­ti­na Şer­me­to­wa tai­land­ly So­pi­ta Ta­na­san­dan soň, 2-nji ýe­ri eýe­le­ýär. Bu çem­pio­nat­dan sä­hel wagt öň, “Aş­ga­bat 2017”-de Dün­ýä re­kor­dy­ny go­ýan eý­ran­ly Soh­rab Mo­ra­di Ana­haým­da şol re­kord­la­ry­ny tä­ze­le­me­gi ba­şar­ýar. Iň ýo­ka­ry ag­ram­da-da gru­zi­ýa­ly La­şa Ta­lak­had­ze 477 kg ag­ram bi­len dün­ýä re­kor­dy­nyň tä­ze eýe­si bol­ýar. Şeý­le-de, bu çem­pio­na­tyň do­wa­myn­da no­bat­da­ky bäs­le­şi­giň, has ta­ky­gy, agyr at­le­ti­ka bo­ýun­ça 84-nji Dün­ýä çem­pio­na­ty­nyň 2018-nji ýyl­da Aş­ga­bat­da ge­çi­ril­jek­di­gi ba­ra­da ka­rar ka­bul edil­ýär.

Hajymyrat Söýünow, sport žurnalisti.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА