Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len mil­li ka­nun­çy­ly­gy­my­zy hä­zir­ki döw­rüň ta­lap­la­ry­na la­ýyk­lyk­da kä­mil­leşd­ri­mek ba­bat­da tu­tum­ly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Döw­le­ti­mi­ziň jem­gy­ýet­çi­lik we döw­let dur­mu­şy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da­ky gat­na­şyk­la­ry ka­nun­çy­lyk taý­dan düz­gün­leş­dir­ýän kä­mil hu­kuk bin­ýa­dy­nyň dö­re­dil­me­gi ýur­du­my­zyň gel­jek­ki ösüş­le­ri­niň aý­dyň ke­pi­li­dir.
Türk­me­nis­ta­nyň Mej­li­si ta­ra­pyn­dan “Hal­ka­ra tä­jir­çi­lik ar­bit­ra­žy ha­kyn­da” Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nu­ny ka­bul edildi. Şol Ka­nun­da hal­ka­ra tä­jir­çi­lik ar­bit­ra­žy­ny dö­ret­mek we onuň işi bi­len bag­la­ny­şyk­ly gat­na­şyk­la­r düz­gün­leş­di­ril­ýär.
Ýurt­da da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­nyň we türk­men ta­ra­py bi­len bi­le­lik­dä­ki kär­ha­na­la­ryň on­lar­ça­sy iş­le­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, ta­rap­la­ryň hal­ka­ra yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­lar­yn­da hu­kuk­la­ry­ny we bäh­bit­le­ri­ni go­ra­mak hem-de da­şa­ry söw­da we yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry­nyň beý­le­ki gör­nüş­le­ri ama­la aşy­ry­lan­da ýü­ze çyk­ýan je­del­le­ri çöz­mek bo­ýun­ça çä­re­ler örän mö­hüm bo­lup dur­ýar. Bu ýag­daý­lar­da işe hal­ka­ra ar­bit­raž ka­zy­ýet­le­rin­de se­re­dil­mä­ge ýyk­gyn edil­ýär.
Mun­dan baş­ga-da, hä­zir­ki wagt­da Türk­me­nis­tan ma­ýa go­ýum­la­ry go­ra­mak ba­bat­da hu­kuk gat­na­şyk­la­ry­ny düz­gün­leş­dir­ýän bir­nä­çe hal­ka­ra yla­la­şyk­la­ra we şert­na­ma­la­ra, şeý­le hem döw­let­le­riň ara­syn­da­ky iki­ta­rap­la­ýyn şert­na­ma­la­ra gat­naş­ýar. Türk­me­nis­tan döw­let­le­riň we da­şa­ry ýurt şahs­la­ry­nyň ara­syn­da ma­ýa go­ýum je­del­le­ri­ni çöz­me­giň ter­ti­bi ha­kyn­da­ky Kon­wen­si­ýa gat­naş­ýar. Şol ma­ýa go­ýum je­del­le­ri­ni çöz­me­giň ter­ti­bi­ni bel­le­ýän hal­ka­ra-hu­kuk taý­dan düz­gün­leş­dir­me­giň has äh­mi­ýet­li çeş­me­si bo­lup hyz­mat ed­ýär.
“Hal­ka­ra tä­jir­çi­lik ar­bit­ra­žy ha­kyn­da” ka­bul edi­len Ka­nun dün­ýä tej­ri­be­si­ni ha­sa­ba al­mak bi­len, Türk­me­nis­tan­da ar­bit­raž ins­ti­tu­ty­ny hu­kuk taý­dan düz­gün­leş­dir­me­giň döw­re­bap we ne­ti­je­li usu­ly­ny dö­ret­mä­ge hyz­mat eder.
Hal­ka­ra tä­jir­çi­lik ar­bit­ra­žy­ny je­del­le­ri çöz­mek üçin iň amat­ly usul ha­sap edil­ýän bir­nä­çe fak­tor­lar bar. Mu­ňa ar­bitr­le­ri saý­la­mak, sel­jer­me ge­çir­mek müm­kin­çi­li­gi, ar­bit­raž çöz­güt­le­ri­niň gu­tar­nyk­ly­ly­gy, ar­bit­raž çöz­gü­di­ni ýa­tyr­mak üçin esas­la­ryň çäk­li sa­na­wy, giz­lin­lik, ar­bit­raž işi­ne ga­ral­ýan ýe­ri saý­la­mak müm­kin­çi­li­gi hem-de beý­le­ki döw­let­ler­de ar­bit­raž çöz­güt­le­ri yk­rar et­me­giň we ýe­ri­ne ýe­tir­me­giň ýe­ke-täk ka­da­la­ry­nyň bol­ma­gy de­giş­li­dir.
Ar­bit­raž işi­ne ga­ra­lan­da ta­rap­la­ryň ar­bit­raž be­ýa­nyn­da (yla­la­şy­gyn­da) ar­bit­raž işi­ne ga­ra­ma­gyň ka­da­la­ry­ny we äh­li je­del­le­ri ga­ra­ma­gy­na ber­mä­ge ra­zy­lyk ber­ýän hal­ka­ra tä­jir­çi­lik ar­bit­ra­žy­ny öz­baş­dak kes­git­le­mä­ge hu­kuk­la­ry­nyň bar­dy­gy­ny bel­le­me­li­di­ris. Mun­dan baş­ga-da, hal­ka­ra tä­jir­çi­lik ar­bit­ra­žy­nyň çy­ka­ran çöz­gü­di nä­gi­le­lik ýa-da gö­zeg­çi­lik ter­ti­bin­de şi­ka­ýat edi­lip bi­lin­me­ýär. Bu çöz­güt di­ňe ýa­ty­ry­lyp ýa-da ony ýe­ri­ne ýe­tir­mek­den ýüz dön­de­ri­lip bil­ner.
Ka­nun­da ar­bit­raž çöz­güt­le­ri yk­rar et­mek­den we ýe­ri­ne ýe­tir­mek­den ýüz dön­de­ri­lip bi­lin­jek esas­la­ryň sa­na­wy anyk gör­ke­zi­len­dir. Hu­su­san-da, ar­bit­raž­da çöz­mek üçin göz öňün­de tu­tul­ma­dyk we ar­bit­ra­ža ýüz tut­ma­gyň şert­le­ri­ne la­ýyk gel­me­ýän ýa-da ar­bit­raž yla­la­şy­gy­ny ulan­ma­gyň çy­gyr­la­ry­nyň çäk­le­rin­den çyk­ýan de­giş­li düz­gün­le­ri özün­de sak­la­ýan me­se­le­le­re da­hyl­ly je­del­ler bo­ýun­ça ar­bit­raž çöz­gü­di çy­ka­ry­lan ýag­da­ýyn­da şeý­le­dir.

Dur­na Oda­ýe­wa,
Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА