Te­bi­gy azyk önüm­le­riniň sag­ly­gy­my­za peý­da­sy­nyň ulu­dy­gy hem­mä mä­lim­dir. Şeý­le önüm­le­riň bi­ri hem ko­kos­dyr («Cocos nucife­ra»). Ol pal­ma­nyň («Arecaceae») bir gör­nü­şi bo­lup, ata wa­ta­ny Ko­lum­bi­ýa ha­sap­lan­ýar. Aga­jy­nyň bo­ýy 20 met­re çen­li bo­lup, 90-100 ýyl ýa­şa­ýar. 3-7 ýyl­dan mi­we be­rip baş­la­ýan ko­kos 60 ýyl ha­syl ber­ýär. Beý­le­ki pal­ma­lar­da bol­şy ýa­ly, onuň ýap­rak­la­ry de­pe­sin­de bo­lup, ola­ryň uzyn­ly­gy 4-5 met­re ýet­ýär. Ol gül­län ma­ha­ly hem diý­seň owa­dan bol­ýar. Onuň maý­da­jyk gül­ler­den eme­le ge­len sal­kym­la­ry bol­ýar. Ýag­ny ol sal­kym­lar bir top­bak gül­den yba­rat bol­ýar. Mi­we­si­niň için­de ýekeje to­hu­my bol­ýar. Her mi­wä­niň uzyn­ly­gy 20-30 sm, dia­met­ri 11-25 sm, ag­ra­my 500-1500 gram bol­ýar. Bu ösüm­lik 4 müň ýyl­dan bä­ri Uzak Gün­do­gar ýurt­la­ryn­da ös­dü­ri­lýär. Onuň to­hum­la­ry­nyň um­man ar­ka­ly Ko­lum­bi­ýa­nyň ke­nar­la­ryn­dan Gü­nor­ta-Gün­do­gar Azi­ýa we Af­ri­ka akyp ba­ran­dy­gy çak­la­nyl­ýar. Ha­ky­kat­dan hem, onuň kä­bir gör­nüş­le­ri­niň to­hu­my şi­ne­len­mek aý­ra­tyn­ly­gy­ny uzak wagt­lap sak­la­ýar. Bu agaç tro­pik ýurt­lar­da, esa­san, de­ňiz ke­nar­la­ryn­da, de­mir­ga­zyk gi­ňiş­li­gi­niň 16-njy hem-de gü­nor­ta gi­ňiş­li­gi­niň 25-nji derejesi ara­ly­gyn­da ýe­tiş­ýär. Mi­we­si­niň da­şyn­da­ky sü­ýüm ýüp, se­bet we şu­ňa meň­zeş zat­la­ry ör­mek­de peý­da­la­nyl­ýar. Bu mi­wäniň sag­ly­ga haý­ry­nyň köp­lü­gi se­bäp­li, bir­nä­çe asyr­dan bä­ri halk luk­man­çy­ly­gyn­da giň­den peý­da­la­nyl­ýar. Mi­wä­niň ýüz­ler­çe gör­nü­şi bo­lup, onuň daş­ky şe­ki­li we ta­ga­my ös­ýän ýe­ri­ne gö­rä üýt­ge­ýär. Mi­we­si­niň da­şy il­ki ýa­şyl, bi­şip baş­lan­soň go­ňur bol­ýar. Onuň daş­ky gat­la­gy ak reňk­li bo­lup, diý­seň ta­gam­ly­. Bu ga­ty gat­la­gyň için­de bol­sa, bir­ne­me suw bol­ýar. Bu suw hem örän ýa­ram­ly bo­lup, suw­sat­ma­ýan­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Bu mi­wä­ni iý­mek äh­li ýaş­da­ky ada­ma mas­la­hat be­ril­ýär. Mi­we­si pro­te­in, ýag we sü­ýüm taý­dan juda baý­dyr. Onuň dü­zü­min­de C, E we K wi­ta­min­le­ri bi­len bi­le­lik­de mi­ne­ral mad­da­lar  hem bar. Dü­zü­min­dä­ki nat­riý, ka­liý, kal­siý, mis, de­mir, mag­niý, fos­for we sink ýa­ly peý­da­ly mad­da­lar onuň gym­ma­ty­ny has art­dyr­ýar. Onuň mi­we­si hem köp wagt­lap dok sak­la­ýar, aç­lyk duý­gu­sy­ny azald­ýar, be­de­ni kuw­wat­lan­dyr­ýar. Mi­wä­niň su­wy fi­zi­ki he­re­ket ne­ti­je­sin­de, be­de­niň su­wuk­lyk ýi­tir­me­gi­niň öňü­ni al­ýar. Onuň iý­mit­li­lik kuw­wa­ty diý­seň ýo­ka­ry­dyr. Yzy­gi­der­li içi­len­de ýü­rek-da­mar ke­sel­le­ri­niň öňü­ni al­ýar. Adat­ça, üwe­len gör­nüş­de sa­ty­lyp, dür­li şi­rin­lik­le­re go­şul­ýar. Şeý­le hem şo­ko­lad­dyr beý­le­ki kon­di­ter önüm­le­ri­ne hem go­şul­ýar.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА