AMATLY PURSAT TAPYŇ! (Hekaýa)

Ro­bin Wil­ýam­syň “Şa­hyr­la­ryň jem­gy­ýe­ti” fil­min­dä­ki adam­la­ryň dur­mu­şy­ny öz­ger­dip bil­ýän mu­gal­lym Jon Ki­ting, ba­tyr­gaý­ly­gyň aja­ýyp nus­ga­sy­dyr. Bu çe­per film­de Ki­ting mek­dep-in­ter­nat­da oka­ýan sustupes ýetginjeklere sa­pak ber­ýär, dur­mu­şa bo­lan hö­wes dö­re­dip, ola­ry ruh­lan­dyr­ýar. Ki­ting ýet­gin­jek­le­re öz­le­ri­niň ýaş­lyk ar­zuw­la­ry­ny nä­me se­bäp­den ýi­ti­ren­dik­le­ri­ni dü­şün­dir­ýär. Çün­ki olar öň ata-ene­leri ta­ra­pyn­dan iş­le­nip dü­zü­len me­ýil­na­ma­la­ra gö­rä ýa­şa­ýar­dy­lar. Olar luk­man, hu­kuk­çy, bank­çy bol­magy ýüregine düwen ekenler, çün­ki ata-ene­le­ri ola­ry şeý­le we­zi­pe­de gör­mek is­läpdir. Ýö­ne bu köňli so­wuk ýaş­lar öz ýü­rek­le­ri­niň haý­sy ta­ra­pa çek­ýän­di­gi ba­ra­da pi­kir hem et­meýän eken­ler.
Bu film­de je­nap Ki­ting öz hos­sar­ly­gyn­da­ky ýet­gin­jek­le­ri öňki ýyl­la­ryň uçu­rym­la­ry­nyň asy­lyp goý­lan fo­to­su­rat­la­ry­nyň ýa­ny­na alyp bar­ýar. Ki­ting okuw­çy­la­ra ba­kyp şeý­le diý­ýär:
– Oglanlar, şu su­rat­la­ra se­re­diň! Şu ýer­de gör­ýän oglanlaryňyzyň göz­le­rin­de edil si­ziň göz­le­ri­ňiz­dä­ki ýa­ly hy­juw bar. Olar dün­ýä­ni öz­ger­dip, dur­muş­da haý­sy­dyr bir go­wy işiň ba­şy­ny tut­ma­gy meýilleşdiripdiler. Şu su­rat­la­ryň dü­şü­ri­le­ni­ne 70 ýyl bo­lup­dyr. Ola­ryň kö­pü­si eý­ýäm dün­ýä­si­ni tä­ze­le­di. Eý­sem, ola­ra dur­muş­da­ky ar­zuw­la­ry­na ýet­mek ba­şart­dy­my­ka? Eý­sem, olar öz göwnünde beslän zat­la­ry­ny ber­jaý et­di­ler­mi­kä?
Soň­ra je­nap Ki­ting uçu­rym­lar to­pa­ry­na ga­rap, şeý­le py­şyr­da­ýar: “Car­pe di­em!, Amat­ly pur­sat ta­pyň!”
Il­ki okuw­çy­lar bu mu­gal­ly­myň aý­dan­la­ry­na nä­hi­li dü­şün­jek­le­ri­ni bil­män­dir­ler. Ýö­ne olar ba­sym onuň söz­le­riniň ähmiýeti ba­ra­da pi­kir edip baş­lap­dyr­lar. Olar öz­le­ri üçin tä­ze bir dün­ýä­ga­raý­şy açyp be­ren­li­gi üçin Mis­ter Ki­tin­gi sy­lap, onuň ga­dy­ry­ny bi­lip ug­rap­dyr­lar.
Bi­ziň her bi­ri­miz dog­lan güni my­na­sy­bet­li gut­lag­lar be­ýan edi­len otk­ryt­ka bi­len aý­la­nyp ýö­rüs. Gow­şur­mak is­le­ýän bu gut­lag­la­ry­myz­da bagt, dö­re­di­ji­lik üs­tün­li­gi ar­zuw­la­nyl­ýar ýa-da ýü­re­gi­mi­ziň bir kün­jün­de giz­le­ýän çuň­ňur duý­gu­la­ry­myz be­ýan edil­ýär.
Fil­miň gah­ry­man­la­ry­nyň bi­ri Noks Owerst­rit oňat bir gy­zy ha­la­ýar. Noks ol gy­zyň ug­run­da akyl-hu­şu­ny ýi­tir­ýär, ýö­ne oňa söz aýt­ma­ga we­lin, gaý­ra­ty çat­ma­ýar. Bir­de­nem, je­nap Ki­tin­giň “Amat­ly pur­sat ta­pyň!” di­ýen mas­la­ha­ty onuň ýadyna düş­ýär. Noks mun­dan ar­tyk pi­kir edip bil­me­jek­di­gi­ne göz ýe­tir­ýär, eger-de ol ony ha­la­ýan bol­sa, mu­nuň üçin bir zat­lar et­mä­ge gi­riş­me­li­di. Ol şeý­le hem edýär. Ol gy­zyň öňün­de özü­niň iň pyn­han duý­gu­la­ry­ny ynamly aç­maga ýürek edip bilýär. Çünki Noks öz ar­zuw­la­ryn­dan ýüz öw­rüp bil­jek däl­di, ol ha­laýa­ny­nyň sa­ýa­sy­na öw­rü­lip­di. Soň­lu­gy bi­len, gyz onuň özü­ni tüýs ýü­rek­den söý­ýän­di­gi­ne düşünýär we oňa gö­wün be­r­ýär. Noks dost­la­ry­nyň ara­syn­da on­çak­ly meş­hur bol­ma­sa-da, niýetiniň päkligi bilen gyzy özüne ýesir edýär. Şeý­le­lik­de, ol öz dur­mu­şy­ny gö­zel­leş­dir­ýär.
***
Şeýle pur­saty başdan geçirmäge mende hem müm­kin­çi­lik bo­lup­dy. Men haýwanat dü­kanyn­da iş­le­ýän mylakatly bir gy­za göwün berdim. Onuň ýa­şy menden ki­çi­di, meniňkä garanyňda, oňat dur­muş ýö­rel­ge­si­ni alyp bar­ýar­dy, şo­nuň üçin bi­ziň gür­rüň ede­re üýtgeşik za­dy­myz ýok­dy. Ýö­ne mu­nuň hiç hi­li äh­mi­ýe­ti ýok ýa­ly bo­lup gö­rün­di. Meni mähir uçgunlary gaplap aldy. Me­niň bi­len ys­nyş­mak oňa hem ýa­raý­jak ýa­ly­dy.
Ha­çan-da, onuň ba­sym dog­lan gü­nü­di­gi­ni bi­lem­de, ony ni­rä­dir bir ýer­le­re ça­gyr­ma­ly di­ýen ka­ra­ra gel­dim. Oňa jaň et­mez­den ozal, ýa­rym sa­gat­lap te­le­fo­na se­re­dip otur­dym. Soň­ra men bel­gi­le­ri aý­la­dym, ýö­ne jaň git­män­kä, trub­ka­ny ýe­rin­de goý­dum. Men edil du­şu­şy­ga öňün­den be­gen­ýän we tek­li­bin­den ýüz öw­rü­le­rin­den he­der ed­ýän mek­dep okuw­çy­sy ýa­ly, özü­mi iki gö­wün­li du­ýup ikir­jiň­len­ýär­dim. Içim­den gel­ýän ses me­niň oňa ýa­ra­ma­ýan­dy­gy­my, bi­de­rek ýe­re wagt ýi­tir­ýän­di­gi­mi aýd­ýan ýa­ly­dy. Ony görenimde özüm­i şeý­le joş­gunly hem ru­hu­be­lent duý­ýar­dym. El­bet­de, me­ni hiç bir gor­ky sak­lap bil­jek däl­di. Ahyr­so­ňy men gaý­rat­la­nyp, ony te­at­ra ça­gyr­dym. Ol ma­ňa min­net­dar­lyk bil­dir­di hem-de özü­niň baş­ga iş­le­ri­niň bar­dy­gy­ny aýt­dy.
Men şow­suz­ly­ga uç­ra­dym di­ýen netijä gel­dim. Içim­den gel­ýän şol ses ma­ňa gaý­dyp oňa jaň et­mez­li­gi mas­la­hat ber­ýär­di, mun­dan bu­ýa­na hem la­py­keç­li­ge uç­ra­maz­ly­gym üçin, hä­zir­ki ýag­da­ýy­ma ka­ýyl bol­ma­gymy tek­lip ed­ýär­di. Ýö­ne me­niň bu gy­zyň nä­me üçin özü­ne uçur­syz çek­ýän­li­gi­ne dü­şü­ne­sim gel­ýär­di. Içim­däki pikirler daşyma çogup çykjak ýalydy. Men öz ha­la­ny­ma baş­dan ge­çir­ýän duý­gu­la­ry­my hök­man aýt­ma­ly­dym.
Söw­da mer­ke­zi­ne ba­ryp, gy­za dog­lan gü­ni my­na­sy­bet­li gut­lag ýa­zyl­ma­ly owa­dan otk­ryt­ka sa­tyn aldym we ony şa­hy­ra­na se­tir­ler bi­len dol­dur­dym. On­soň onuň iş­le­ýän ýe­ri­ne ug­ra­dym. Ha­çan-da, ga­pa go­laý­lanym­da, şol how­sa­la­ly ses ma­ňa duý­dur­dy: “Bir­den sen oňa ýa­ra­ma­saň, nä­me eder­siň? Bir­den ol sen­den ýüz öwür­se, ber ha­ba­ry­ňy!?”
Men özüm­de gow­şak­lyk du­ýup, otk­ryt­ka­ny jü­büm­de giz­le­dim. Eger-de, gyz my­la­kat­ly gür­leş­se, oňa otk­ryt­ka­ny gowşuraryn, eger-de, so­wuk gar­şy­la­sa, o­ny goýan ýe­rim­den çykarmaryn di­ýen ka­ra­ra gel­dim. Biz bi­raz gür­leş­dik, ýö­ne on­da haý­sy­dyr bir go­wy ala­mat gör­me­dim. Ýe­ňil bol­ma­dyk duý­gy­ny baş­dan ge­çi­rip, ga­pa ta­rap ýö­nel­dim.
Em­ma ga­pa go­laý ba­ra­nym­da, maňa başga bir ses gel­di. Ol ýu­waş­lyk bi­len ýaň­lan­ýar­dy, on­da je­nap Ki­tin­giň aý­dan söz­le­ri bar­dy. Ol ma­ňa py­şyr­dap: “Noks Owerst­ri­ti ýa­da sal, Car­pe di­em!, Amat­ly pur­sat ta­pyň!” diý­ýär­di. Bir­de­nem, men öz ýü­re­gi­mi aç­mak hö­we­si bi­le­nem, duý­gu­la­ry­my aç­mak gor­ku­sy bi­le­nem ýüz­be-ýüz galdym. Ha­çan-da, özüm şeý­le et­me­ýär­käm, dur­muş­da öz görşüň ýaly ýa­şa­mak ba­ra­da adam­la­ra nä­dip gür­rüň ber­me­gi­mi do­wam et­di­re­rin?! Eý­sem-de bol­sa, gut­la­ma­gyň nä­me aý­by bar­myş? Dog­lan gü­nün­de is­len­dik gy­za şeý­le otk­ryt­ka­ny al­mak ýa­kym­ly bol­ýan­dyr ahy­ryn!? Men amat­ly pur­sat tap­ma­ly di­ýen ka­rara gel­dim. Şeý­le ka­ra­ra ge­le­nim­de, me­niň ýü­re­gi­miň ba­tyr­gaý­lyk bi­len do­lan­dy­gy­na göz ýe­tir­dim. Bel­li bir ka­rar ma­ňa güýç ber­di.
Köp wagt­dan bä­ri beý­le ýag­da­ýy baş­dan ge­çir­män­dim. Bir­de­nem, men özüm­de çuň­ňur ka­na­gat­lan­ma hem asu­da­lyk duý­dum. Ma­ňa öz ýü­re­gi­mi aç­ma­gy­my öw­ren­me­gim, öwe­zi­ne-de hiç zat is­le­mez­li­gi öw­ren­me­gim ge­rek­di.
Men jü­bim­den otk­ryt­ka­ny çy­kar­dym, yzy­ma öw­rü­lip, ony gy­za ber­dim. Oňa öz gut­lag­la­ry­my uza­da­nym­da, aky­la syg­ma­ýan ýe­ňil­lik hem tol­gu­ny­şy baş­dan ge­çir­dim. Her ni­çik-de bol­sa, men şeý­le et­dim.
Eý­sem, soň­ra nä­me bo­la­ny­ny bil­ýär­si­ňiz­mi? Me­niň ädi­mim ony on­çak­ly geň gal­dyr­ma­dy. Ol “Sag bol” diý­di-de, ony aç­man bir gy­rada goý­dy. Meniň göwnüm bozuldy. Ta­mam çyk­ma­dy, me­ni ret et­di di­ýen duý­gy­ny baş­dan ge­çir­dim.
Men edep­li hoş­la­şyp, dü­kan­dan çyk­dym. Soň tä­sin ýag­daý bo­lup geç­di. Bir­den­kä, me­ni ru­hu­be­lent­lik gap­lap al­dy. Içim­de ägirt uly ka­na­gat­lan­ma tol­kun­la­ry möwç urup, ol tutuş durkumy gurşap aldy. Men öz ýü­re­gi­mi aç­dym, bu ju­da ýakymlydy. Gor­ky duý­gu­sy uzak­laş­dy, şeýlelikde, ümmülmez giň sähra çyk­dym. Ha­wa, bo­lup ge­çen zat­lar bir­ne­me ta­ga­şyk­syz­ra­gam bol­dy, ýö­ne men şeý­le ädi­mi ät­dim. (Em­met Foks şeý­le di­ýip­dir: “Siz gor­ku­dan san­dy­ra­ýar­ka­ňy­zam, öz et­me­li işi­ňi­zi ediň, ýö­ne hök­man ediň!”). Men hiç hi­li ke­pillik is­le­män öz göw­nü­mi aç­dym. Men de­re­gi­ne hiç zada ga­raş­ma­dym.
Adam­zat ara­gat­na­şy­gy­ny tijenmäge mej­bur et­mek üçin he­re­ket ed­ýän güýç­ler ze­rur; goý, olar­da he­mi­şe söý­gi bol­sun!
Men köp wagt­dan bä­ri baş­dan ge­çir­me­dik ka­na­gat­lan­ma­ny, ru­hy ra­hat­ly­gy duý­dum. Sy­na­gyň öze­ni­ne düşündim: öz ýü­re­gi­ňi aç­ma­gy, de­re­gi­ne hiç zat is­le­män, söý­gi peş­geş ber­me­gi öw­ren­me­li. Bu sy­nag di­ňe şu gyz bi­len ara­gat­na­şy­gy ýo­la goý­ma­gy aň­lat­ma­ýar­dy. Ol öz-özüm bi­len ara­gat­na­şy­gy­my çuňlaşdyrmakda hem ýar­dam ber­di. Bu ma­ňa ba­şart­dy. Je­nap Ki­ting ma­ňa buý­sa­nyp bi­ler­di. Ýö­ne oza­ly bi­len özüm özü­me buý­san­ýar­dym.
Soň­ra ol gy­za seý­rek duş gel­dim, ýö­ne bu tej­ri­be bü­tin dur­mu­şy­my öz­gert­di. Şol ýö­ne­keý tej­ri­be ar­ka­ly is­len­dik ara­gat­na­şy­gy ýo­la goý­ma­ga, hat­da, bü­tin dün­ýä­ni he­re­ke­te ge­tir­mä­ge ze­rur bo­lan güý­ji aýdyň gördüm: siz hemmelere öz söý­gi­ňi­zi peş­geş be­riň.
Biz, öz duý­gu­la­ry­my­za jo­gap alyp bil­me­dik ha­la­ty­myz­da bi­zi ýa­ra­la­ýan­dyr­lar öý­düp, pi­kir ed­ýä­ris. Ýö­ne bu bi­ze ýa­ra sal­ma­ýar. Biz söý­gi peş­geş ber­me­sek, diňe der­di­mizi ar­tdyrýarys. Biz söý­mek üçin dog­lan. Biz söý­mek we sö­ýül­mek üçin Hu­daý ta­ra­pyn­dan ýa­ra­dy­lan di­ýip aý­dyp bi­le­ris. Biz is­len­dik işe söý­gi bi­len çe­me­leş­sek, has go­wy ne­ti­je­le­ri ga­za­na­rys.
Dünýä bi­ziň eş­ret­le­ri­mi­ziň bi­zi söý­ýän­le­re bag­ly­dy­gy­ baradaky pikire ynanmaga alyp barýar. Ýö­ne kä­bir dü­şün­je­ler bi­ze bir­gi­den kyn­çy­lyk­la­ry dö­red­ýär. Hakykatda bolsa, bi­ziň abadançylygymyz berýän söýgimize baglydyr. Bu ýerde gür­rüň bi­ziň dur­muş­dan di­ňe nä­me­le­ri al­ýandygymyz hak­da bar­man, eý­sem, dur­mu­şa, go­laýymyz­da­ky adam­la­ra nä­me­le­ri ber­ýän­di­gi­miz hak­da bar­ýar.