Katamino

Elekt­ron en­jam­la­ry­nyň ýü­ze çyk­ma­gy bi­len peý­da bo­lan tet­ris oý­nu­ny bil­ýän­si­ňiz. Ka­ta­mi­no hem şo­nuň oý­na­waç gör­nü­şi diý­sek ýal­ňyş­ma­rys. Bu oýu­njak pen­ta­mi­no at­ly bö­lek­ler­den yba­rat. Pen­ta­mi­no­la­ry bir ýe­re jem­läp, dür­li şe­kil­le­ri eme­le ge­ti­rip bol­ýar. Bu oý­ny di­ňe uly ýaş­ly ça­ga­lar däl, eý­sem, has ki­çi ýaş­ly ça­ga­lar hem oý­nap bi­ler­ler. Ka­ta­mi­no ça­ga­nyň ana­li­tik pi­kir­len­me uky­by­ny art­dyr­ýar, ün­sü­ni güýç­len­dir­ýär. Ol 12 bö­lek­den yba­rat bo­lup, adat­ça agaç­dan ön­dü­ril­ýär. Pen­ta­mi­no­nyň 3 bö­lüm­den 12 bö­lü­me çen­li kyn­lyk de­re­je­si bar. Oý­nuň düz­gü­ni dür­li şe­kil­le­ri bö­lek­le­riň ara­syn­da boş­luk goý­maz­dan, dört­burç­lu­gyň içi­ne ýer­leş­dir­mek­den yba­rat. Ýag­ny 12 bö­le­gi 60 öý­jük­den yba­rat bo­lan 6×10, 5×12, 4×15 ýa-da 3×20 öl­çeg­li dört­burç­lu­ga ýer­leş­dir­me­li. Bu oý­na­waç sa­ty­lan­da onuň ýa­nyn­da bir­nä­çe nus­ga­sy gör­ke­zi­len çyz­gy­sy bol­ýar. Oý­nuň 36 müň­den gow­rak çö­zü­li­şi bar. Is­le­se­ňiz, onuň öl­çeg­le­ri­ni alyp, ka­rton­dan özü­ňiz hem ýa­sap bi­ler­si­ňiz. Bu oýun ma­te­ma­ti­ka we geo­met­ri­ýa ders­le­ri­ni has aň­sat öw­ren­mä­ge ýar­dam ed­ýär. Ka­ta­mi­no üs­tün­lik ga­zan­mak üçin sa­byr et­me­gi hem öw­red­ýär. Her pen­ta­mi­no­nyň ady özü­ne meň­zeş harp bi­len at­lan­dy­rylýar: F, I, L, P, N, T, U, V, W, X, Y we Z.
Oýun ame­ri­kan pro­fes­so­ry So­lo­mon Wolf Go­lomb ta­ra­pyn­dan 1960-njy ýyl­lar­da oý­la­nyp ta­pyl­ýar. Bi­ler­men­ler bu oý­nuň bi­na­gär­lik çöz­güt­le­rin­de hem peý­da­ly bol­jak­dy­gy­ny aý­dýar­ýar. Go­lomb üç­burç­luk, gö­nü­burç­luk, al­ty­burç­luk ýa­ly geo­met­rik şe­kil­le­ri bir­leş­dir­mek ar­ka­ly nä­hi­li şe­kil­le­ri dö­re­dip bol­jak­dy­gy ba­ra­da pi­kir­le­nip­dir. Ne­ti­je­de, şeý­le tap­ma­ça-oý­na­wa­jy dö­re­dip­dir. Onuň ady bol­sa, grek­çe­dä­ki “pen­ta” hem-de “omi­no” söz­le­rin­den dö­räp­dir. Onuň düzgünleri do­mi­no hem meň­zeş. Se­bä­bi, do­mi­no oý­nun­da daş­la­ryň bir­leş­ýän tarapyndaky no­kat­la­ryň sa­ny deň bol­ma­ly. Bir­nä­çe dört­burç­luk­dan ýa­sa­lan şe­kil­le­re bol­sa, “Pol­ýo­mi­no” ady­ be­rlip­dir. Ka­ta­mi­no­nyň ada­ty küşt tag­ta­syn­da oý­nal­ýan, ýag­ny 64 öý­jük­li gör­nü­şi hem bar. Şeý­le hem oý­nuň üç öl­çeg­li, ýag­ny dik­li­gi­ne oý­nal­ýan­ gör­nüş­le­ri hem bar.