Mars ba­ra­da mag­lu­mat­lar

Bir­nä­çe asyr­dan bä­ri öw­re­nil­ýän älem gi­ňiş­li­gi­ne ge­çen asy­ryň or­ta­la­ryn­da ilkin­ji kosmos en­jam­lary uçu­ry­lyp baş­lan­dy. Ara­gat­na­şy­gy ýo­la goý­mak, yl­my açyş­la­ry et­mek maksady bilen kos­mos gi­ňiş­li­gi­ we beý­le­ki pla­ne­ta­lar öw­re­nil­ýär. Şu sa­ny­myz­da Mars pla­ne­ta­sy ba­ra­da kä­bir gy­zyk­ly mag­lu­mat­la­ry dyk­ga­ty­ňy­za ýe­tir­me­gi ma­kul bil­dik.

Gü­nüň da­şyn­dan aý­lan­ýan je­mi se­kiz pla­ne­ta we bir­nä­çe as­man ji­si­mi bo­lup, Mars Gün ta­rap­dan dör­dün­ji ýer­de dur­ýar.
Mar­sa “Gy­zyl pla­ne­ta” di­ýil­ýär. Se­bä­bi onuň reň­ki ha­ky­kat­dan hem gy­zyl. Mu­nuň se­bä­bi ol pla­ne­ta­da de­mir ok­si­di diýen hi­mi­ki mad­da­nyň bol­ma­gy­dyr.
Gün ul­ga­myn­da Mars ulu­ly­gy bo­ýun­ça 7-nji pla­ne­ta ha­sap­lan­ýar. Onuň dia­me­t­ri 6 791 ki­lo­metr bo­lup, Ýe­riň ýa­ry­sy­na ba­ra­bar­dyr.
Gün­den daş bo­lan­ly­gy se­bäp­li bu pla­ne­ta­da ho­wa örän so­wuk bo­lup, onuň ek­wa­to­ryn­da 20 de­re­je ýy­ly, pol­ýus­la­ryn­da 140 de­re­je so­wuk bol­ýar.
Gün ul­ga­myn­da­ky pla­ne­ta­lardaky­ iň uly dag Mars­da ýer­leş­ýär. Olim­pus at­ly da­gyň be­ýik­li­gi 24 ki­lo­met­re ba­ra­bar bo­lup, ol Ewe­restden üç es­se tö­we­re­gi be­ýik­dir.
Eger Mar­sa ba­ryp bök­se­ňiz, ýer­dä­ki­den üç es­se ýo­ka­ry bö­ker­si­ňiz. Se­bä­bi ol pla­ne­ta­da­ky dar­tyş güý­ji bi­ziň pla­ne­ta­myz­dan has az­dyr.
Aý Ýe­riň ýe­ke-täk hem­ra­sy­dyr. Mar­syň bo­lsa, iki hem­ra­sy bar. Olar “Pho­bos” hem-de “Dei­mos” diý­lip at­lan­dy­ryl­ýar.
Mars­da bir gi­je-gün­diz 24 sa­gat 37 mi­nutlap, bir ýyl 687 günlap do­wam ed­ýär. Pla­ne­ta­nyň Gü­nüň da­şyn­dan bir ge­zek aý­law ed­ýän wag­ty­na ýyl di­ýil­ýär. Diý­mek, bi­ziň pla­ne­ta­myz bu aý­la­wy 365 gün­de ta­mam­la­ýan bol­sa, Mar­syň Gü­nüň da­şyn­dan aý­lan­ma­gy üçin 687 gün ge­rek bolýar.
Ge­çi­ri­len bar­lag­la­ra gö­rä, Mars­da su­wuk hal­da­ suw ýok. Em­ma ge­çen ýyl ýe­ras­ty buz kö­lü­niň bar­dy­gy anyk­lan­dy.
Hä­zi­re çen­li adam­zat as­man ji­sim­le­ri­nden di­ňe Aýa aýak ba­syp gör­di. Soň­ky ýyl­lar­da Mars­da he­mi­şe­lik yl­my bar­lag mer­kez­le­ri­ni dö­ret­mek we ol ýe­re adam äkit­jek kos­mos gä­mi­le­ri­ni iş­läp düz­mek üçin iş­ler edil­ýär. Il­kin­ji kos­mos gä­mi­si “Viking Lan­ders” 1976-njy ýyl­da Mar­sa gon­­dy.