e­çen ýyl hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Türk­me­nis­tan­da 2019–2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň kon­sep­si­ýa­sy­ny tas­syk­la­mak ha­kyn­da Ka­ra­ra gol çek­di. Kon­sep­si­ýa mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi in­no­wa­si­on ösüş ýo­lu­na ge­çir­mek işi­ni çalt­lan­dyr­ma­ga, yl­my köp ta­lap ed­ýän pu­dak­lar­da iş bi­len üp­jün­çi­li­gi ýo­kar­lan­dyr­ma­ga, önüm­çi­li­ge öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gi­ýa­lary or­naş­dyr­ma­ga, elekt­ron res­mi­na­ma­lar do­la­ny­şy­gy­na we şah­sy­ýe­tiň elekt­ron iden­ti­fi­ka­si­ýa­sy ul­ga­my­na do­ly geç­mä­ge ýar­dam be­rer.
Döw­re­bap in­ter­net teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň tä­si­ri bi­len dün­ýä­de işe­wür­li­gi alyp bar­mak­da düýp­li öz­gert­me­ler bo­lup geç­ýär. Amal­la­ryň do­ly aw­to­ma­ti­za­si­ýa­sy­na ýol aç­ýan­ly­gy se­bäp­li, elekt­ron tä­jir­çi­li­ginde amala aşyrylýan giň gerimli öz­gert­me­ler has hem aý­dyňlygy bilen gö­rün­ýär. Häzirki döwürde elekt­ron söw­da ba­zar­la­ry­nyň ös­me­gi­niň esa­sy fak­tor­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Häzirki wagtda in­ter­net teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň uly gel­je­gi­niň bar­dy­gy­nyň esa­sy gör­ke­zi­ji­si bo­lup, elekt­ron te­le­ke­çi­li­ge go­ýul­ýan ma­ýa go­ýum­la­ryň uly möç­be­ri, onuň ägirt do­la­ny­şy­gy we ma­li­ýe­leş­di­ril­me­gi çy­kyş ed­ýär.
In­ter­net – bu for­mal däl komp­ýu­ter to­ry bo­lup, ol mil­li­on­lar­ça ula­ny­jy­la­ry bir­leş­dir­ýär. In­ter­net açyk ul­gam bo­lup, onuň do­lan­dy­ryp bol­ýan haý­sy-da bol­sa bir mer­ke­zi ýok. In­ter­net ara­gat­na­şy­gy­nyň bir­nä­çe gör­nü­şi­ hö­dür­le­nýär: bü­tin­dün­ýä ke­rep ar­ka­ly (world wi­de web), elekt­ron ha­bar be­riş tag­ta­la­ry we elekt­ron poç­ta (e-ma­il). Bu ugur­la­ryň umu­my hä­si­ýe­ti – mag­lu­ma­tyň ýo­ka­ry tiz­lik­de geç­me­gidir. 5-6 ýyl mun­dan ozal in­ter­net ýö­ne mag­lu­mat alyş-ça­lyş ul­ga­my bolan bol­sa, hä­zir­ki wagt elekt­ron teh­no­lo­gi­ýa­lar hü­när iş­le­ri­niň äh­li gör­nüş­le­ri­ne iş­jeň ornaşýar, gym­mat­ly ka­gyz­lar ba­za­ry, ma­li­ýe we ha­ryt ba­zar­la­ry şo­la­ra de­giş­li bo­lup dur­ýar.
In­ter­net teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň kö­me­gi bi­len dün­ýä­de er­kin ka­pi­tal go­ýum hök­mün­de ulan­ma­gyň iň go­wy ýo­ly di­ýip yk­rar edi­len, gym­mat­ly ka­gyz­la­ryň sa­tyn alyn­ma­gy äh­li is­leg bil­dir­ýän­le­re el­ýe­ter­li bol­dy. Bir­nä­çe se­kun­dyň için­de in­wes­ti­si­on port­fe­li dö­re­dip bol­ýar we bökdençsiz ze­rur bo­lan mag­lu­ma­ty alyp (ko­ti­row­ka, ana­liz, çak­la­ma) ýur­duň äh­li no­ka­dyn­dan ak­tiw­le­ri do­lan­dy­ryp bol­ýar. Häzirki wagtda tek­lip­le­ri top­la­ma­gyň aw­to­ma­ti­zir­le­nen ul­ga­my­ny dö­ret­me­giň bas­gan­ça­gyn­da dürs we do­ly aw­to­ma­tik in­ter­net ul­ga­my­ny gu­rup bolýar. Uzak­dan hyz­mat et­me­giň top­lum­la­ýyn ul­ga­my­ndan müş­de­ri äh­li hyz­mat­la­ry daş­dan alyp bi­ler. Her kim öz ak­tiw­le­ri­ni özi do­lan­dy­ryp bi­ler we äh­li iş­le­ri bo­ýun­ça elekt­ron buý­ruk­la­ra gö­zeg­çi­lik edip bi­ler. Müş­de­riniň bro­ke­riň ýa­ny­na pul­la­ry ýa-da gym­mat­ly ka­gyz­la­ry ge­çir­mek, gi­riz­mek we çy­kar­mak üçin, şeý­le hem edi­len amal­la­ryň ter­ti­bi­ni tas­syk­lat­mak üçin git­megi ze­rur däl. Müş­de­rä hyz­mat et­mek do­ly on­laýn gur­şa­wda, ýag­ny ha­ky­ky wagt gör­nü­şi­nde amala aşyrylýar.
Top­lum­la­ýyn ul­gam
şu­lar­dan yba­rat:
1In­ter­net treý­ding (gym­mat­ly ka­gyz­la­ryň söw­da­sy);
2In­ter­net-ban­king (pul se­riş­de­le­ri­niň do­lan­dy­ry­ly­şy)
3In­ter­net-de­po­zi­ta­riý (gym­mat­ly ka­gyz­la­ryň do­lan­dy­ry­ly­şy).
Kä­bir gör­ke­zi­ji­ler ýa­kyn gel­jek­de ada­ty bro­ker kom­pa­ni­ýa­la­ryň bol­ja­gy­nyň äh­ti­mal­ly­gy­nyň örän pes­di­gi­ni gör­kez­ýär. In­ter­net ýu­waş-ýu­waş­dan ma­li­ýe tran­zak­si­ýa­la­ryň we ma­ýa go­ýum­la­ryň glo­bal ýaý­ran gur­şa­wy­na öw­rü­lýär. Hä­zir­ki dö­wür­de hu­su­sy maýadarlar, bro­ker­le­r, bank­la­r we baş­ga ins­ti­tu­sio­nal maýadarlar ýo­ka­ry hil­li mag­lu­mat-ma­li­ýe hyz­mat­la­ry­na eýe bol­dy. Elekt­ron teh­no­lo­giýala­ryň, kom­mu­ni­ka­si­on se­riş­de­le­riň we in­for­ma­ti­za­siýanyň iş­jeň ýag­daýda işe gi­ri­zil­me­gi gym­mat­ly ka­gyz­lar ba­za­ry­nyň mag­lu­mat inf­rast­ruk­tu­ra­sy­nyň we ba­zar müş­de­ri­le­ri­niň ara­syn­da­ky ha­sap ul­ga­my­nyň ýoka­ry der­eje­de iş­jeň­li­gi­ni üp­jün edýär.

Döw­ran Ýaz­dur­dy­ýew,
Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we
do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty­nyň ta­ly­by.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА