Bi­ler­men­ler to­kaý­la­ryň go­ral­ma­gy­ny ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­niň ýa­ra­maz tä­sir­le­ri­ne gar­şy gö­reş­mek­de iň mö­hüm çä­re­le­riň bi­ri ha­sap­la­ýar­lar. To­kaý­lar her ýyl­da 2 mil­liard ton­na kö­mür­tur­şy ga­zy­ny özü­ne siň­dir­ýär. Bu äh­mi­ýet­li işe gö­nük­di­ri­len äh­li çä­re­le­r ama­la aşy­ry­lan ha­la­tyn­da, at­mos­fe­ra­da­ky zy­ňyn­dy­la­ryň düýp­li azal­ma­gy­na müm­kin­çi­lik ber­jek­di­gi hem-de glo­bal ma­ýyl­gan­ly­gyň 2 de­re­je çäk­ler­in­de sak­lan­jak­dy­gy aý­dyl­ýar. Mun­dan baş­ga-da, to­kaý­lar ýan­gy­jyň sarp edi­li­şi­ni azalt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär, çün­ki agaç­lar gaý­ta­dan di­kel­ýän ener­gi­ýa çeş­me­le­ri­niň 40%-ine çen­li­si­ni üp­jün ed­ýär.
To­kaý­la­ry go­ra­mak­da soň­ky 25 ýy­lyň için­de düýp­li öňe­gi­diş­lik­le­r ga­zan­yl­dy. Ýa­ra­maz­la­şan ýer­le­ri öz­leş­dir­mek bo­ýun­ça ge­çi­ri­len çä­re­le­riň ne­ti­je­sin­de, to­kaý­la­ryň sel­çeň­leş­me­gi 59% ha­ýal­la­dy we şeý­le ýag­daý­la­ryň öňü­ni al­mak­da bir­nä­çe iş­ler ama­la aşy­ryl­dy. BMG-de to­kaý­lar bo­ýun­ça Stra­te­gik me­ýil­na­ma iş­le­nip dü­zü­lip, on­da, esa­san, 2030-njy ýy­la çen­li to­kaý­la­ryň meý­da­ny­ny 3%-e çen­li art­dyr­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. Ol 120 mil­li­on gek­ta­ry öz içi­ne alyp, Gü­nor­ta Af­ri­ka Res­pub­li­ka­sy­nyň meý­da­ny­na ba­ra­bar­dyr.
To­kaý­la­rda­ky agaç­la­ryň bi­ka­nun ça­pyl­ma­gy­nyň ola­ryň sel­çeň­leş­me­gi­ne alyp bar­ýan­dy­gy mä­lim­dir. Şeý­le hem bi­ler­men­ler oba ho­ja­lyk ýer­le­ri­niň gi­ňel­dil­me­gi­niň to­kaý­lar üçin uly howp bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny aýd­ýar­lar. To­kaý­la­ryň öri meý­dan­la­ry ýa-da eke­ran­çy­lyk üçin ýok edil­ýän ha­lat­la­ry bol­ýar. Hä­zir­ki wagt­da to­kaý­la­ry go­ra­mak bi­len bir­lik­de, adam­za­dyň oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­ne bo­lan ösen is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­mak iň esa­sy me­se­le bo­lup dur­ýar.
BMG bu me­se­lä aý­ra­tyn üns ber­ýär. Il­kin­ji ge­zek to­kaý­la­ry go­ra­mak me­se­le­si 1992-nji ýyl­da Bra­zi­li­ýa­da ge­çi­ri­len sam­mi­ti­niň gün ter­ti­bi­ne go­şu­lyp­dy. Şol sam­mit­de to­kaý­la­ry go­ra­mak bo­ýun­ça bi­le­lik­dä­ki çä­re­le­ri göz öňün­de tut­ýan esa­sy res­mi­na­ma ka­bul edi­lip­di. 2000-nji ýyl­da BMG-niň to­kaý­lar bo­ýun­ça fo­ru­my dö­re­di­lip, gu­ra­ma­nyň Nýu-Ýork­da­ky ştab-kwar­ti­ra­syn­da her ýyl­da mas­la­ha­t ge­çi­ril­ýär.
Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­niň me­se­le­le­ri hem-de to­kaý­la­ryň sel­çeň­leş­me­gi­niň çyn­la­kaý ne­ti­je­le­ri­ne ba­ha ber­mek şu ýyl­ky fo­ru­myň esa­sy te­ma­sy bol­dy. Bi­ler­men­ler to­kaý­la­ryň peý­da­sy­nyň sa­nar­dan köp­dü­gi­ni, Ýer ýü­zü­niň aba­dan­çy­ly­gy­ny we eş­re­ti­ni üp­jün et­mek­de to­kaý­la­ryň ägirt uly äh­mi­ýe­ti­niň bar­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler.
Şeý­le hem du­şu­şy­ga gat­na­şy­jy­lar to­kaý­la­ryň ýok bo­lup git­me­gi­ne howp sal­ýan me­se­le­ler bo­ýun­ça ma­li­ýe çä­re­le­ri­niň top­lu­my­ny ara alyp mas­la­hat­laş­dy­lar. To­kaý­la­ryň yn­san dur­mu­şyn­da aý­ra­tyn äh­mi­ýe­ti­niň bar­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­niň ýa­ra­maz tä­sir­le­ri­ne gar­şy gö­re­ş üçin bö­lü­nip ber­len se­riş­de­le­riň az muk­da­ry­nyň to­kaý ýer­le­ri­niň ula­ny­ly­şy­ny kä­mil­leş­dir­mä­ge we to­kaý­la­ry gaý­ta­dan di­kelt­mä­ge gö­nük­di­ri­lýän­di­gi bel­le­nil­di. To­kaý­lar ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­niň ýa­ra­maz ne­ti­je­le­ri­ni azalt­ma­ga ýar­dam ber­ýär. Kaw­kaz we Mer­ke­zi Azi­ýa se­bit­le­rin­de to­kaý­lar 30 mil­li­on gek­tar ýe­ri eýe­le­ýär. Ka­na­da­nyň to­kaý­la­ry gu­ry ýe­riň 30%-i­ni eýe­le­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА