ün­ýä­niň yk­dy­sa­dy taý­dan iň güýç­li döw­let­le­ri­niň bi­ri ha­sap­lan­ýan ABŞ-da 2016-njy ýyl pre­zi­dent saý­la­w ýy­ly bol­dy. Ýur­duň esa­sy we iri sy­ýa­sy çä­re­si­ne ýy­lyň ba­şyn­dan bä­ri taý­ýar­lyk gö­rül­ýär. Hä­zi­re çen­li ABŞ-nyň pre­zi­dent saý­la­wy­nyň yk­ba­ly­ny iki par­ti­ýa çö­züp gel­ýär. Olar: De­mok­rat­lar hem-de Res­pub­li­kan­lar­dyr. Ýy­lyň ba­şyn­da bat alan pre­zi­dent saý­la­wy­nyň il­kin­ji tap­gy­ryn­da par­ti­ýa­nyň öz da­laş­gär­le­ri öza­ra bäs­leş­di­ler. Ýur­duň äh­li şta­tyn­da il­kin­ji saý­law ge­çi­ril­di. Şo­nuň ne­ti­je­sin­de, her par­ti­ýa özü­niň my­na­syp da­laş­gä­ri­ni saý­la­dy.

KLIN­TO­NYŇ GAR­ŞY­DA­ŞY
MIL­LI­AR­DER TRAMP
Bir ta­rap­da, De­mok­rat par­ti­ýa­sy­nyň da­laş­gä­ri, bel­li sy­ýa­sat­çy, ýur­duň döw­let sek­re­ta­ry (ozal­ky da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri), ozal­ky Pre­zi­den­t Bill Klin­to­nyň aýa­ly Hi­la­ri Klin­ton bar. Beý­le­ki ta­rap­da, işe­wür we ýur­duň esa­sy baý­la­ry­nyň bi­ri mil­li­ar­der Do­nald Tramp bar. Ýur­duň yk­ba­ly­ny kes­git­le­jek saý­law şu iki da­laş­gä­riň ara­syn­da ge­çer. Go­laý­da her iki par­ti­ýa­nyň mil­li mej­li­si ge­çi­ril­di. Il­ki bi­len, Res­pub­li­kan par­ti­ýa­sy­nyň ýyg­na­gy ge­çi­ri­lip, on­da Do­nald Tram­pyň da­laş­gär­li­gi res­mi taý­dan ha­sa­ba alyn­dy we tas­syk­lan­dy.
ABŞ-nyň Oga­ýo şta­ty­nyň Kliw­lend şä­he­rin­de ge­çi­ri­len ýyg­nak­da par­ti­ýa­nyň ag­za­la­ry Tram­pyň da­laş­gär­li­gi­ni gol­da­dy. “Quicken Loans Are­na” sport top­lu­my­na par­ti­ýa­nyň 20 müň­den gow­rak ag­za­la­ry ýyg­nan­dy. Ola­ryň ara­syn­da hor­mat­ly myh­man­lar – se­na­tor­lar, kong­ress­men­ler we gu­ber­na­tor­lar hem bar. Bu ýe­re ýyg­na­nan­lar el­le­rin­de “Ame­ri­ka­ny tä­ze­den güýç­li döw­le­te öw­re­liň” di­ýen şy­gar bi­len Do­nald Tram­pa gol­daw ber­di. Bu şy­gar işe­wü­riň saý­law kam­pa­ni­ýa­sy­nyň hem baş şy­ga­ry­dyr.
Ýyg­nak­da we­kil­iýe­tiň ag­za­la­ry elip­biý bo­ýun­ça çy­kyş edip, Do­nald Tram­pyň 19 hep­de­läp do­wam eden il­kin­ji saý­la­wyň ne­ti­je­sin­de ga­za­nan ýeň­şi bi­len gut­la­dy­lar. Par­ti­ýa­nyň ag­za­la­ry­nyň 2472-sin­den 1725-si Tram­pyň da­laş­gär­li­gi­ni gol­da­dy.
–Ame­ri­ka­nyň Bir­le­şen Ştat­la­ry­nyň Pre­zi­den­tligine da­laş­gär hök­mün­de gör­ke­zen­di­gi­ňiz üçin si­ze ul­la­kan ho­şal­ly­gy­my bil­dir­ýä­rin. Biz bi­le­lik­de par­ti­ýa­my­zy ýe­ne-de Ak Ta­ma el­te­ris. ABŞ-nyň mun­dan beý­läk-de gül­läp ös­me­gi ug­run­da bi­le­lik­de ta­gal­la ede­ris. Biz jo­mart­ly­gyň hem-de ýag­şy­ly­gyň ýur­dy bo­la­rys – di­ýip, Do­nald Tramp par­ti­ýa­nyň ag­za­la­ry­nyň öňün­de eden çy­ky­şyn­da bel­läp geç­di.
Şol ýyg­na­gyň çäk­le­rin­de Do­nald Tramp In­dia­na şta­ty­nyň gu­ber­na­to­ry Maýkl Pen­si ABŞ-nyň wi­se-pre­zi­den­ti we­zi­pe­si­ne da­laş­gär hök­mün­de gör­kez­di. 57 ýa­şyn­da­ky Pens bi­li­mi bo­ýun­ça hu­kuk­çy. Ol Res­pub­li­kan par­ti­ýa­sy­nyň bel­li sy­ýa­sat­çy­la­ry­nyň bi­ri­dir we ABŞ-nyň Kong­res­si­niň We­kil­ler pa­la­ta­sy­nyň dü­zü­mi­ne bir­nä­çe ge­zek saý­lan­dy. 2009-2010-njy ýyl­lar ara­ly­gyn­da Pens par­ti­ýa­nyň dü­zü­min­de ýo­ka­ry we­zi­pe­ler­de iş­le­di, soň­ra In­dia­na şta­ty­nyň gu­ber­na­to­ry we­zi­pe­si­ne saý­lan­dy.
Do­nald Tramp ga­ra­şyl­ma­dyk da­laş­gär­le­riň bi­ri bol­dy. Işe­wür mun­dan ozal, saý­law­a gat­na­şyp, we­zi­pä saý­la­nyp gör­me­dik. Adat­ça, par­ti­ýa­nyň öň­de­ba­ry­jy sy­ýa­sy iş­gär­le­ri pre­zi­dent­li­ge da­laş ed­ýär­di.

PRE­ZI­DENTLIGE
DA­LAŞ ED­ÝÄN IL­KIN­JI ZE­NAN
Pen­sil­wa­ni­ýa şta­ty­nyň Fi­la­del­fi­ýa şä­he­rin­de ýur­duň beý­le­ki güýç­li sy­ýa­sy par­ti­ýa­sy – De­mok­rat par­ti­ýa­sy­nyň ýyg­na­gy ge­çi­ril­di. On­da ozal­ky da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri Hil­la­ri Klin­to­nyň hem-de onuň wi­se-pre­zi­dent­li­ge saý­lan da­laş­gä­ri Tim Keý­niň da­laş­gär­li­gi tas­syk­lan­dy.
Par­ti­ýa­nyň ýyg­na­gyn­da ag­za­la­ryň 2383-si Klin­to­nyň da­laş­gär­li­gi­ni gol­dap çy­kyş et­di. Şeý­le­likde, Hil­la­ri Klin­ton ABŞ-nyň ta­ry­hyn­da ýur­duň iň ýo­ka­ry döw­let we­zi­pe­si­ne da­laş­gär bo­lan ze­nan maş­ga­la bol­dy. ABŞ-nyň 240 ýyl­lyk ta­ry­hyn­da ýur­duň esa­sy par­ti­ýa­la­ryn­dan il­kin­ji ge­zek ze­nan maş­ga­la­nyň da­laş­gär­li­gi tas­syk­lan­dy.
Hil­la­ri Klin­ton bi­len Tim Keýn ABŞ-nyň no­bat­da­ky Pre­zi­den­ti bol­mak üçin Do­nald Tramp hem-de Maýk Pens bi­len bäs­le­şer.
Ozal­ky Pre­zi­dent Bill Klin­to­nyň aýa­ly Hil­la­ri Klin­ton few­ral-iýun aý­la­ry­nyň çäk­le­rin­de ge­çi­ri­len il­kin­ji saý­law­da par­ti­ýa­sy­nyň beý­le­ki da­laş­gär­le­rin­den öňe saý­la­nyp, ýe­ke-täk da­laş­gär bol­mak hu­ku­gy­na eýe bo­lup­dy. Bu ýyg­nak­da onuň da­laş­gär­li­gi par­ti­ýa­nyň ag­za­la­ry ta­ra­pyn­dan tas­syk­lan­dy, hem-de gol­da­nyl­dy. Hil­la­ri Klin­to­nyň bu ýa­ryş­da­ky esa­sy bäs­de­şi se­na­tor Ber­ni San­ders öz ta­rap­dar­la­ry­ny Klin­to­ny gol­da­ma­ga ça­gyr­dy. Klin­ton hem, öz ge­ze­gin­de, özü­niň saý­la­wyň öň ýa­nyn­da­ky mak­sat­na­ma­sy­na se­na­to­ryň kä­bir tek­lip­le­ri­ni goş­ma­gy mak­sat edin­ýän­di­gi­ni aýt­dy.
De­mok­rat­la­ryň ýyg­na­gy 4 gün do­wam et­di. Oňa ýur­duň äh­li kün­je­gin­den müň­ler­çe adam gat­naş­dy. 10 müň­den gow­rak žur­na­list ha­sa­ba alyn­dy.
Ýyg­na­gyň çäk­le­rin­de ABŞ-nyň hä­zir­ki Pre­zi­den­ti, De­mok­rat par­ti­ýa­nyň ag­za­sy Ba­rak Oba­ma, onuň aýa­ly Mi­şel Oba­ma, wi­se-pre­zi­dent Jo Baý­den we ozal­ky Pre­zi­dent Bill Klin­ton da­gy çy­kyş et­di. Par­ti­ýa­nyň ýyg­na­gy­nyň köp çä­re­si te­le­ýaý­lym­lar­da gö­ni efir­de gör­ke­zil­di.

BA­RAK OBA­MA: KLIN­TON
MY­NA­SYP DA­LAŞ­GÄR
ABŞ-nyň Pre­zi­den­ti Ba­rak Oba­ma CBS te­le­ýaý­ly­my­na be­ren in­terw­ýu­syn­da ýur­duň ozal­ky döw­let sek­re­ta­ry Hil­la­ri Klin­to­nyň pre­zi­dent­lik we­zi­pe­si üçin taý­ýar­lyk­ly da­laş­gär­di­gi­ni mä­lim et­di.
–Ýur­duň ta­ry­hyn­da iň ýo­ka­ry döw­let we­zi­pe­si üçin taý­ýar da­laş­gär­le­riň bi­ri Hil­la­ri Klin­ton. Onuň ýur­duň hö­kü­me­ti­niň dü­zü­min­de iş­län döw­rün­de top­lan baý tej­ri­be­si bar. Çyl­şy­rym­ly we kyn me­se­le­ler bo­ýun­ça çöz­güt tap­ma­ga müm­kin­çi­li­gi ýo­ka­ry – di­ýip, Ba­rak Oba­ma bel­le­di.
Hil­la­ri Klin­to­nyň pre­zi­dent bol­ma­gy­ny di­ňe Ba­rak Oba­ma däl, eý­sem, onuň aýa­ly Mi­şel Oba­ma hem-de Ber­ni San­ders hem şo­ny is­le­ýär. Ber­ni San­ders ýur­duň no­bat­da­ky döw­let baş­tu­ta­ny­nyň par­ti­ýa­nyň dü­zü­min­dä­ki esa­sy bäs­de­şi Klin­to­nyň bol­ma­ly­dy­gy­ny mä­lim et­di.
Mi­şel Oba­ma hem Klin­to­nyň da­laş­gär­li­gi­ni gol­da­ýan­la­ryň bi­ri. Ol par­ti­ýa­nyň Fi­la­del­fi­ýa­da­ky ýyg­na­gyn­da eden çy­ky­şyn­da: – Me­niň ynan­ýan ýe­ke-täk ada­mym bar. Onuň döw­let baş­tu­tan­ly­gy­na saý­lan­ma­gy­na ýe­ter­lik tej­ri­be­si bar. Ol hem Hil­la­ri Klin­ton – di­ýip bel­le­di. Mi­şel Oba­ma 2008-nji ýyl­da­ky par­ti­ýa­nyň öz için­dä­ki saý­law­da Hil­la­ri Klin­to­nyň Ba­rak Oba­ma­dan as­gyn ge­len­di­gi­ni, mu­ňa ga­ra­maz­dan, onuň öz sy­ýa­sy ýo­lu­ny do­wam et­di­rip, ýur­duň döw­let sek­re­ta­ry we­zi­pe­si­ni my­na­syp ýe­ri­ne ýe­ti­ren­di­gi­ni nyg­ta­dy. Şeý­le hem ol Hil­la­ri Klin­to­nyň sa­ýa­syn­da ABŞ-nyň döw­let baş­tu­ta­ny­nyň ze­nan maş­ga­la­nyň hem bo­lup bil­jek­di­gi­ni gör­kez­ýän­di­gi­ni bel­le­di.
ABŞ-da pre­zi­dent saý­la­wy 8-nji no­ýabr­da ge­çi­ri­ler. Şol saý­law, esa­san hem, Klin­ton bi­len Tram­pyň ara­syn­da ge­çer. Ýö­ne bu ge­zek saý­la­wa Li­ber­ta­ri­an par­ti­ýa­sy hem öz da­laş­gä­ri­ni hö­dür­le­di. Nýu-Mek­si­ka şta­ty­nyň öň­ki gu­ber­na-to­ry Ge­ri Jon­son bu par­ti­ýa­dan da­laş­gär hök­mün­de gör­ke­zil­di. Li­ber­ta­ri­an par­ti­ýa­sy 1972-nji ýyl­dan bä­ri pre­zi­dent saý­la­wy­na gat­na­şyp gel­ýär, ýö­ne şu wag­ta çen­li bu ugur­da üs­tün­lik ga­za­nyp bil­me­di. 1980-nji ýyl­da iň ýo­ka­ry ne­ti-je ga­za­nyl­dy. Şol dö­wür­de bu par­ti­ýa­nyň da­laş­gä­ri Ed Klark 1 gö­te­rim­den gow­rak ses al­dy. ABŞ-nyň ta­ry­hyn­da bu üçün­ji par­ti­ýa­nyň da­laş­gä­ri pre­zi­dent we­zi­pe­si­ne saý­la­nyp bil­me­di. Üs­tü­miz­dä­ki ýyl­da Li­ber­ta­ri­an par­ti­ýa­sy dö­re­dile­ni­niň 45 ýyl­ly­gy­ny bel­le­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА