Her bir gü­ni ýo­ka­ry üs­tün­lik­le­re bes­len­ýän Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hal­ky­myz hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň dö­red­ýän eş­ret­li gün­le­ri­niň hö­zi­ri­ni gö­rüp, her bir toý-baý­ra­my my­na­syp gar­şy­la­ýar. Mil­li Ga­raş­syz­ly­gy­my­za eýe bo­la­ny­myz­dan soň, ýur­du­myz­da bel­le­nil­ýän baý­ram­la­ryň sa­ny ep-es­li art­dy. Şol baý­ram­çy­lyk­lar­da türk­men des­ter­ha­ny­ny be­ze­ýän nyg­mat­la­ryň bi­ri-de dün­ýä­de süý­jü­lik­de de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk türk­men ga­wu­ny­dyr. Ta­ry­hy mag­lu­mat­lar­da be­ýan edi­li­şi ýa­ly, sa­ha­wat­ly türk­men top­ra­gyn­da bit­ýän türk­men ga­wun­la­ry baş­ga ýurt­la­ryň­ky­dan düýp­li ta­pa­wut­la­nyp­dyr. Çog­ly gü­neş­li, gu­rak­sy ho­wa­ly, ga­taň­rak top­rak­ly, te­ne­kar suw­ly şert­ler­de su­wa­rym­ly, sü­rüm­li, dü­me, oý­tak we sow­ma usul­lar­da ýe­tiş­di­ril­ýän türk­men ga­wun­la­ry öz­le­ri­niň hoş­tap ysy, ýo­ka­ry süý­jü­li­gi bi­len aý­ra­tyn hä­si­ýe­te eýe bo­lup­dyr. Ola­ryň için­de has ir biş­ýän­le­rem, gij­räk ýe­tiş­ýän­le­rem bo­lup­dyr. Ga­wun­la­ryň ara­lyk möh­let­de ýe­tiş­ýän, ter­li­gin­den ýa­ňa pa­ça­gy­na syg­man dar­ka-dar­ka ýa­ryl­ýan­la­ry hem, ga­lyň pa­çak­ly, dy­kyz et­li, uzak möh­let­de sak­lan­ma­ga ukyp­ly­la­ry hem bar. “Des­se­ma­ýa”, “Kyrk­gün­lük”, “Zam­ça”, “Çal-me­sek”, “Ak­ma­ral”, “Gar­ry­gyz” ýa­ly ga­wun­lar ýo­kar­da aý­dy­lan­la­ra aý­dyň my­sal­dyr.
Türk­men ga­wun­la­ry­nyň şan-şöh­ra­ty­nyň ir­ki dö­wür­ler­den bä­ri meş­hur bo­lup ge­len­di­gi­ni ta­ry­hyň sa­hy­pa­la­ry ha­bar ber­ýär. Tä­jir­ler, be­zir­gen­ler uzak ýo­ly aşyp, türk­men top­ra­gy­na ge­len­le­rin­de, öňi bi­len, bak­ja önüm­le­ri­niň için­den ga­wun­la­ra ma­ýyl bo­lup­dyr­lar. Olar ga­wun­la­ry gur­şun ka­gyz­la­ra do­lap, uzak ül­ke­le­ri aşyp, öz ýurt­la­ry­na alyp gi­dip­dir­ler. Ga­dy­my şa­lar­dyr han­lar hem sar­gyt eden­le­rin­de, türk­men ül­ke­sin­de ýe­tiş­di­ri­len dat­ly ga­wun­la­ry ge­tir­me­gi buý­rup­dyr­lar.
Ga­dy­my döw­rüň te­bip­le­ri ýü­rek-da­mar ke­sel­le­ri­ni, aş­ga­za­ny, böw­rek ke­sel­le­ri­ni be­jer­mek­de ga­wu­nyň peý­da­sy­nyň kän­di­gi­ni bel­läp­dir­ler. Ga­wu­nyň dü­zü­min­de be­lok­lar, ug­le­wod­lar, li­mon tur­şu­sy, al­ma kis­lo­ta­sy, mag­niý, fos­for, hlor, mar­ga­nes, de­mir, mis ýa­ly ele­ment­le­riň bar­dy­gy ylym­da bel­li­dir. Meş­hur te­bip Luk­man He­kim ga­wu­nyň eti­ne un ga­ry­lyp ýa­sa­lan ýum­şak mel­he­mi de­ri teg­mil­le­ri­ni aýyr­mak­da ula­nyp­dyr.
Bak­ja önüm­le­ri­niň bol­çu­ly­gy­ny, tä­ze sort­la­ry­ny dö­ret­mek ba­bat­da hä­zir­ki dö­wür­de uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Türk­men ga­wun­la­ry­nyň şan-şöh­ra­ty­ny di­kelt­mek, ony hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gi­ne ýe­tir­mek mak­sa­dy bi­len yl­my-önüm­çi­lik mas­la­hat­la­ry­ny yzy­gi­der­li gu­ra­mak, bu ugur­da tä­ze ýy­gyn­dy­la­ry, yl­my gol­lan­ma­la­ry çap et­mek, we­la­ýat­lar­da ga­wun­la­ryň, gar­pyz­la­ryň, kä­di­le­riň tä­ze dö­re­di­len sort­la­ry bo­ýun­ça bäs­le­şik­le­ri ge­çir­mek, ýe­ňi­ji­le­ri sy­lag­la­mak iş­le­ri uly üs­tün­lik­le­re bes­len­ýär. Hä­zir­ki dö­wür­de şeý­le dat­ly ga­wun­la­ryň gör­nüş­le­ri hal­ka­ra ser­gi­le­rin­de we ýar­mar­ka­la­ryn­da en­çe­me ýo­ka­ry sy­lag­la­ra my­na­syp bol­ýar. Hä­zir ýur­du­my­zyň bak­ja­çy­la­ry ga­wun­la­ryň en­çe­me nus­ga­sy­ny ös­dü­rip ýe­tiş­dir­ýär­ler. Şu ýer­de toý des­ter­han­la­ry­my­zyň be­ze­gi bo­lan ga­wun­la­ryň tä­ze sort­la­ry­ny dö­re­dip, ýa­daw­syz iş­le­ri alyp ba­ran we alyp bar­ýan ha­ly­pa bak­ja­çy­la­ry­my­zyň at­la­ry­ny ýat­lap geç­me­gi mö­hüm ha­sap­la­ýa­rys. Olar­dan Mur­gap­da in­jir ga­wu­ny­ny ös­dü­rip ýe­tiş­di­ren In­jir Ber­di­ny­ýa­zo­wyň, Le­bap­da dat­ly ga­wun­la­ryň dür­li gör­nüş­le­ri­ni ýe­tiş­dir­ýän Ömür­gu­ly Ah­me­do­wyň, Te­jen­den Dur­dy Ne­pe­so­wyň, Ser­dar şä­he­rin­den At­da Gur­ban­gel­di­ýe­wiň, Ak­de­pe et­ra­byn­dan My­rat Aşy­ro­wyň at­la­ry­ny hor­mat bi­len ýat­la­mak bo­lar.
Her bir aja­ýyp­ly­gy goş­gy se­tir­le­ri­ne sal­mak, ta­ryp­la­mak türk­men­le­ri­mi­ziň asyl hä­si­ýet­le­ri­niň bi­ri­dir. Şeý­le hä­si­ýet­li aý­ra­tyn­lyk­lar esa­syn­da asyr­la­ryň do­wa­myn­da dat­ly­lyk­da, şi­rin­lik­de, gö­ze ge­lüw­li­lik­de dün­ýä­ni bag­la­ýan türk­men ga­wun­la­ry­nyň was­py halk dö­re­di­ji­li­gi­ne, goş­gy se­tir­le­ri­ne si­ňip­dir. Şa­han­daz hal­ky­myz ga­wun ha­kyn­da dö­re­den se­tir­le­ri­ni dur­mu­şyň öze­nin­den su­sup alyp­dyr. Mu­ňa ata-ba­ba­la­ry­my­zyň akyl-paý­ha­syn­dan sy­zyp çy­kan: “Ga­wun – ga­by­gyn­dan ta­na­lar, be­dew – sö­bü­gin­den”, “Ga­wu­nyň agy­ry, gar­py­zyň ýe­ňi­li”, “Ga­wun düý­bün­den öser”, “Ga­wu­nyň­ky ýüz gün, ýüz gün­den soň üz­gün”, “Dü­me ga­wun – ýyl aşar”, “Gyz ýag­şy­sy üme­de, ga­wun ýag­şy­sy dü­me­de”, “Dü­mäň de­ňi ýok”, “Dü­me ekin da­dy­ly, suw­ly eke­niň ady uly” ýa­ly na­kyl­la­ry aý­dyň my­sal­dyr.
Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk gü­ne­şi türk­men top­ra­gyn­da bol ha­sy­lyň ösüp ýe­tiş­me­gi­ne tä­ze müm­kin­çi­lik­le­ri aç­dy. Şeý­le­lik­de, top­rak­la­ry­myz­da gök we bak­ja ekin­le­ri üçin ni­ýet­len­ýän ýer­ler gün-gün­den öz ge­ri­mi­ni gi­ňeld­ýär. Azap­hon ba­ba­daý­han­la­ry­my­zyň zäh­me­ti bi­len ýe­tiş­ýän önüm­ler hal­ky­my­zyň rys­gal-döw­le­ti bo­lup, ha­lal oja­gy­ny be­ze­ýär.

Hal­na­zar NUR­MU­HAM­ME­DOW,
Da­şo­guz we­la­ýa­ty­nyň
Kö­ne­ür­genç şä­he­rin­dä­ki 9-njy or­ta mek­de­biň mü­di­ri­niň ter­bi­ýe­çi­lik iş­le­ri bo­ýun­ça orun­ba­sa­ry.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА