Te­bi­gat­da gör­ýän zat­la­ry­my­zyň hem­me­si­niň di­ýen ýa­ly göw­rü­mi gy­zan wag­ty gi­ňe­ýär, so­wan­da ki­çel­ýär. Ga­ty ýa-da su­wuk mad­da­nyň bö­le­jik­le­ri­ni bi­le­lik­de sak­la­ýan esa­sy güýç elekt­ro­mag­nit tä­si­ri­dir. Madda gyzan wag­ty ma­te­ria­la ber­len ener­gi­ýa bö­le­jik­le­ri mad­da­ny bi­le­lik­de sak­la­ýan güýç­le­ri we bö­le­jik­le­ri bi­ri-bi­rin­den daş­laş­dyr­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Şo­nuň üçin tem­pe­ra­tu­ra­nyň ýo­kar­lan­ma­gy bi­len mad­da­la­ryň göw­rü­mi hem art­ýar. Beý­le ýag­daý di­ňe suw­da baş­ga­ça bol­ýar. Ýag­ny beý­le­ki zat­la­ryň göw­rü­mi do­ňan­da ki­çe­lip, gy­zan­da gi­ňe­ýän bol­sa, suw do­ňan wag­ty gi­ňe­ýär. Şeý­le-de bol­sa, suw gy­zan wag­ty hem gi­ňe­ýär. Iň tä­sin hi­mi­ki bir­leş­me­le­riň bi­ri bo­lan suw 4 de­re­je­de­kä göw­rü­mi iň ki­çi ýag­daý­da bol­ýar. 4 de­re­je­den ge­çen­den soň­ra do­ňan­da­ky ýa­ly bol­ma­sa-da, göw­rü­mi gi­ňäp baş­la­ýar. Alym­lar bu ýag­da­ýyň suw mo­le­ku­la­la­ry­nyň kris­tal gur­lu­şy bi­len bag­ly­dy­gy­ny bel­le­ýär­ler. Su­wuň do­ňan­da göw­rü­mi­niň gi­ňe­ýän­di­gi­ni plas­tik gap­da­ky su­wuň do­ňan wag­ty çi­şen­di­gin­den hem gö­rüp bi­ler­si­ňiz.
Eger beý­le­ki mad­da­lar ýa­ly suw hem so­wan­da göw­rü­mi gi­ňe­ýän bol­sa, ol aşak­dan doň­ma­ga baş­lar­dy. Ýag­ny do­ňan suw göw­rü­mi ki­çe­len­di­gi üçin mas­sa­sy ar­typ, su­wuň düý­bü­ne çö­ker­di. Beý­le ýag­daý­da der­ýa­dyr köl­ler­dä­ki suw jan­dar­la­ry gyş­dan çy­kyp bil­mez­di. Su­wuň il­ki ýü­zü­niň doň­ma­gy bol­sa, aşa­gyn­da su­wy ýy­ly sak­lap, ba­lyk­la­ryň we beý­le­ki jan­dar­la­ryň ýy­ly suw­da ýa­şa­ma­gy­ny üp­jün ed­ýär.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА