Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de ru­hy gym­mat­lyk­la­ry­my­zyň ho­wan­da­ry hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň taý­syz ta­gal­la­sy bi­len göz­ba­şy­ny uzak geç­miş­den alyp gaýd­ýan nus­ga­wy ede­bi­ýa­ty­myz gaý­ta­dan öw­re­nil­ýär. Dün­ýä me­de­ni­ýe­ti­niň aý­ryl­maz bö­le­gi bo­lan nus­ga­wy ede­bi­ýa­ty­my­zyň kö­pö­wüş­gin­li­li­gi, onuň te­ma jä­het­den ge­ri­mi­niň giň­li­gi we çuň maz­mu­na eýe­li­gi bu ugur­da tä­ze yl­my ag­ta­ryş­la­ry alyp bar­ma­ga ýar­dam ed­ýär.
Kö­pa­syr­lyk ta­ry­hy bo­lan Now­ruz baý­ra­my ga­dy­my gol­ýaz­ma eser­le­ri bi­len bir ha­tar­da, nus­ga­wy ede­bi­ýa­ty­my­zyň sa­hy­pa­la­ryn­da aý­dyň be­ýa­ny­ny ta­pyp­dyr. Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy, Mol­la­ne­pes, Ab­dyl­la Şa­ben­de, Şeý­da­ýy ýa­ly be­ýik söz us­sat­la­ry ýyl pas­ly­nyň için­de dür­li öwüş­gin­li Now­ru­zyň hä­si­ýet­li aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny öz eser­le­rin­de su­rat­keş­lik bi­len be­ýan edip­dir­ler.
Yn­san äh­li­niň ru­hy dün­ýä­si­ne nur saç­ýan te­bi­gat öwüş­gin­le­ri, be­ýik söz us­sa­dy Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dö­re­di­ji­li­gin­de aý­ra­tyn or­ny eýe­le­ýär. Mu­ňa şa­hy­ryň “Ja­han peý­da”, “Il ge­çer”, “Jan se­sin aň­sa”, “Kaý­da sen”, “Now­ruz­dan se­ni”, “Jan için­de” ýa­ly on­lar­ça şy­gyr­la­ry aý­dyň my­sal­dyr. Be­ýik akyl­da­ryň bu şy­gyr­la­ry­nyň is­len­di­gi­ni al­saň-da, on­da te­bi­gat gö­zel­li­gi, be­ýik söý­gi, Now­ru­zyň yn­sanyň dur­mu­şy­na ed­ýän tä­si­ri sün­nä­li se­tir­le­rin­de be­ýan edil­ýär.
Söz äle­mi­niň uly us­sa­dy­nyň “Ja­han peý­da” at­ly şyg­ry älem-ja­ha­nyň, dag­la­ryň-düz­le­riň, guş-gum­ru­la­ryň keş­bi­ne ýa­ra­şy­gy ba­gyş ed­ýän now­ruz ha­kyn­da­ky aja­ýyp bir şy­gyr çe­me­ni­dir.

Gel­se now­ruz äle­me, reň ky­lar ja­han peý­da,
Ebr­ler awaz urup, dag ky­lar du­man peý­da,
Bi­jan­lar ja­na gi­rip, eder­ler da­han peý­da,
Gör­me­di­giň gi­ýa­lar, gö­ge­rip ro­wan peý­da,
Eder­ler haý­wa­nat­ga hem su­dy-zy­ýan peý­da,
Ýer ýü­zü­ne ýa­ýy­lyp, ýö­rir­ler na­han peý­da,
Wa­beste da­han guş­lar, ky­lar­lar zy­ban peý­da.

Now­ru­zyň gel­me­gi bi­len te­bi­ga­ta jan gir­ýär, oý­mur-oý­mur bu­lut­la­ryň ak nu­ru­ny se­pe­le­me­gi bi­len ba­ýyr­lar ýa­şyl do­na bü­ren­ýär.

Ýe­di ýer bol­muş bi­na,
Her zat okyr bir se­na,
Ot­lar hem diýr: “reb­be­na!”
Now­ruz-ba­ran için­de.

Now­ruz – kö­ňül­le­ri joş­du­ryp, ar­zuw­ly gö­wün­le­ri wy­sa­la ýe­tir­ýän güý­je eýe. Mu­ny şa­hy­ryň “Now­ruz­dan se­ni” at­ly şyg­ry­nyň aşak­da­ky se­tir­le­rin­de hem gör­mek bol­ýar.

Bol­ma­dy biz­ge ne­si­biň, is­te­dim güýz­den se­ni,
Diý­diň: öt­sün gyş, ta­par men tä­ze now­ruz­dan se­ni.
Saý­la­dym, seç­dim, so­nam, bir bö­le­jik gyz­dan se­ni,
Ne­çün bi­liň guç­ma­dym, bil­dim ta­pyp uz­dan se­ni,
Is­te­rem hak­dan, go­wuş­gyr­gaý ma­ňa tiz­den se­ni.

Te­reň duý­gu­la­ry bi­len ze­min­de gö­ýä, be­re­ke­diň des­ter­ha­ny bo­lup, ýa­zyl­ýan Now­ruz 1700-1780-njy ýyl­lar ara­ly­gyn­da ga­dy­my Was top­ra­gyn­da ýa­şap ge­çen Ab­dyl­la Şa­ben­dä­niň dö­re­di­ji­li­gin­de hem aý­dyň şöh­le­le­nip­dir. Şa­hyr “Eý­le­di” at­ly şyg­ryn­da Now­ru­zy us­sat­lyk bi­len şy­gyr ga­ly­by­na sa­lyp­dyr:

Gel­di now­ruz bil­bi­li, seý­ri-gü­lüs­tan eý­le­di,
Ýaý­dy gül­nüň was­py­ny älem­de des­san eý­le­di,
Gör­ke­zip ýa­ryň je­ma­lyn mes­ti-haý­ran eý­le­di,
Sa­hy bir meý sun­dy, köň­lüm dä­li-mes­san eý­le­di.

Maň­gyş­lak­da ýa­şan XVIII asyr türk­men ede­bi­ýa­ty­nyň us­sat­la­ry­nyň bi­ri Şeý­da­ýy jüm­le­ýi-ja­ha­ny gül­zar­ly­ga öwür­ýän Now­ru­zyň yn­sa­nyň kö­ňül köş­gün­de iň tä­miz duý­gu­la­ry oýar­ýan­dy­gy­ny “Bu gün” at­ly goş­gu­syn­da şeý­le be­ýan edip­dir:

Gel­di now­ruz näz-ke­reş­me bir­le sap gül­gü­zar,
Reň­be-reň, agy-gy­zyl geý­miş ta­ma­my ze­mi­gär,
Çyn alar­nyň hus­nu­dan bol­dy bu ýer-gor lä­le­zar,
Kyl­my­şam bi­het gü­nä mest olup bi­yg­ty­ýar,
Aýyp kyl­maň, dost­lar yşk äh­li mes­tan­dyr bu gün.

Ha­wa, älem-ja­ha­ny gül­zar­ly­ga öwür­ýän now­ru­zyň Ha­kyň na­zar sa­lan sa­ha­wat­ly türk­men top­ra­gy­na ge­l­şi ju­da üýt­ge­şik. Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rü­niň eçi­len eş­ret­li gün­le­rin­de ýa­şa­ýan ili­miz ony ru­hu­be­lent­lik bi­len gar­şy­la­ýar. Now­ru­zyň gel­me­gi bi­len ulus türk­men ili toý tut­ýar. Ýaý­lym­ly-ýaý­raw­ly toý­da duz-ta­gam bi­şi­ri­lip, türk­men däp-des­sur­la­ry ýaý­baň­lan­ýar. Ag­zy­bir türk­men ili şyg­ry­ýe­tiň owa­zy, aý­dym-sa­zyň owa­zy bi­len gur­şal­ýar. Mu­nuň özi mer­da­na hal­ky­my­za Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­mi­ziň ba­gyş eden Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rü­niň eçi­len peş­ge­şi­dir.

Tyl­la ÖWE­ZO­WA,
TYA-nyň Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky
Dil we ede­bi­ýat ins­ti­tu­ty­nyň yl­my iş­gä­ri.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА