Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň: “Bi­ziň mil­li mi­ra­sy­my­za hal­ky­my­zyň mil­li buý­sanç­la­ry, mil­li hä­si­ýet­le­ri, mil­li ynanç-yg­ty­kat­la­ry, mah­la­sy, türk­men­le­riň ru­hy äle­mi si­ňip­dir. Bu mil­li mi­ra­syň göz­ba­şy dün­ýä­niň dö­rän il­kin­ji gü­nün­den göz­baş alyp, XXI asyr­da – türk­men hal­ky­nyň bag­ty­ýar­lyk eý­ýa­myn­da öz ösü­şi­niň ýo­ka­ry be­lent­lik­le­ri­ne ýet­di” di­ýen pa­ra­sat­ly söz­le­ri türk­men halk dö­re­di­ji­li­gi­niň esa­sy ug­ry bo­lan lä­le­le­re hem de­giş­li­dir.
Lä­le – türk­men sö­zi bo­lup, ol “gül”, “gül-gü­lä­lek­li meý­dan” diý­me­gi aň­lad­ýar. Ge­lin-gyz­la­ryň çe­per dö­re­di­ji­li­gi­ne “lä­le” di­ýip at be­ril­me­gi türk­men jem­gy­ýe­tin­de, şeý­le-de şa­hy­ra­na dö­re­di­ji­lik­de al-el­wan gül­ler bi­len ge­lin-gyz­la­ry bir-bi­rin­den aý­ryp bol­ma­jak gö­zel­lik dü­şün­je­si bo­lup du­ran­ly­gyn­dan­dyr.
Ge­lin-gyz­la­ryň ýü­rek tel­was­la­ry­nyň, kö­ňül ar­zuw­la­ry­nyň be­ýa­ny bo­lan lä­le­ler öz­bo­luş­ly­ly­gy we mil­li owa­za ýug­ru­lan­ly­gy bi­len aý­ra­tyn hä­si­ýe­te eýe­dir. Is­len­dik ýer­de, be­re­ket­li top­ra­gy­my­zyň is­len­dik kün­je­gin­de eşit­seň-de, onuň türk­men he­ňi bo­lup ýaň­lan­ýan­dy­gy­ny:
Lä­le-lä­le,lä­le jan-a,
Aý­dyň, gyz­lar, lä­le jan-a
– di­ýen se­tir­le­ri aý­dyň be­ýan ed­ýär.
Lä­le­ler özü­niň ýe­ri­ne ýe­ti­ri­liş aý­ra­tyn­ly­gy bo­ýun­ça “Do­dak lä­le­si”, “Bo­kur­dak” – “Da­mak lä­le­si”, “Aý­jo­ram lä­le­si”, “Hym­myl lä­le­si”, “Eňek lä­le­si”, “Egin lä­le­si” ýa­ly gör­nüş­le­re bö­lü­nip­dir. Lä­le­ler dü­zü­liş gör­nü­şi ta­ýyn­dan hüw­dü­ler, mon­ju­gat­dy­lar ýa­ly ru­ba­gy dü­zü­liş for­ma­sy­na ýa­kyn­dyr. Bu meň­zeş­lik pi­ki­riň bir bent­de gu­tar­nyk­ly aý­dyl­ma­ýan­ly­gy, beý­le­ki bent­ler bi­len ma­ny-maz­mun yzy­gi­der­li­li­gi taý­dan bag­la­nyş­ýan­ly­gy, bi­rin­ji, ikin­ji we dör­dün­ji se­tir­le­riň rif­ma­la­şyp, üçün­ji se­ti­riň aý­dyl­jak bo­lun­ýan pi­ki­re öz­bo­luş­ly güýç be­riş hyz­ma­ty­ny ýe­ri­ne ýe­tir­ýän­li­gi ýa­ly ýag­daý­lar­da ýü­ze çyk­ýar.
Lä­le­ler asyr­la­ryň do­wa­myn­da äh­li wagt­lar­da hem ýe­ri­ne ýe­ti­ri­lip­dir. Ýö­ne ol türk­men säh­ra­sy­na be­re­ket-bos­sa­ny bi­len jo­şup ba­har ge­len­de ýe­ri­ne ýe­ti­ri­len­de, has gö­zel keş­be eýe bo­lup­dyr. Çün­ki ýo­kar­da bel­läp ge­çi­şi­miz ýa­ly, lä­le, ba­har gü­li bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Şo­nuň üçin-de, lä­le­le­riň owa­zy, gül­le­riň owa­zy, nu­ra­na kalp­la­ryň owa­zy­dyr.
De­pä çy­ka­sym gel­ýär,
Des­se bo­ga­sym gel­ýär.
Des­se boý­ly jan jo­ra,
Se­ni gö­re­sim gel­ýär.
Ga­dy­my dö­wür­ler­de türk­men ge­lin-gyz­la­ry­nyň lä­le­le­ri ýe­ri­ne ýe­ti­ri­şi hem aý­ra­tyn hä­si­ýe­te eýe bo­lup­dyr. Olar lä­lä­ni er­kek adam­lar­dan uzag­ra­ga çe­ki­lip aý­dyp­dyr­lar. Mu­nuň düýp öze­ni hal­ky­my­zyň mil­li gy­lyk-hä­si­ýet­le­ri bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ha­çan-da, to­par-to­par gyz­lar ak säh­ra­la­ra çy­kyp, lä­le ka­kan­la­ryn­da, ola­ryň şi­rin owa­zy bü­tin tö­we­re­gi gur­şap alyp­dyr. Olar lä­le­le­riň üs­ti bi­len ýü­rek­de bes­le­ýän ar­zuw­la­ry­ny be­ýan edip, oňa ýet­me­gi is­läp­dir­ler. El­bet­de, ol lä­le­ler ga­dy­my döw­rüň dur­muş ýag­da­ýy bi­len bag­ly­dyr.
Lä­le­ler türk­men halk dö­re­di­ji­li­gi­niň he­mi­şe ös­ýän, he­re­ket­de bol­ýan žan­ry ha­sap edil­ýär. Çün­ki lä­le­ler her bir döw­re gö­rä, öz üs­tü­ni ýe­ti­rip, öz çyg­ry­ny gi­ňelt­mek hä­si­ýe­ti­ne eýe­dir. Bu ýag­da­ýy çeş­me-çaý­la­ryň gol ýaý­ra­dyp, tä­ze suw­luk­la­ry dö­re­di­şi ýa-da da­ragt­lar­dan na­hal­la­ryň dö­räp, boý alyp, tä­ze da­gar­tyň dö­reý­şi­ne meň­zet­mek müm­kin­dir. Ýur­du­my­zyň mil­li Ga­raş­syz­ly­gy­na eýe bo­lup, tä­ze döw­rüň, tä­ze eý­ýa­myň baş­lan­ma­gy ne­ti­je­sin­de dö­rän lä­le­ler bu aý­dy­lan­la­ra aý­dyň my­sal­dyr.
Ýa­raş­syn-a, ýa­raş­syn,
Gol­da du­tar ýa­raş­syn,
Wasp ede­liň bag­ty­myz,
Gö­zel Di­ýar Ga­raş­syz.
Lä­le­ler hä­zir­ki dö­wür­de iň iş­jeň ula­nyl­ýan gör­nüş­dir. Lä­le­ler Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň baş­lan­gyç­la­ry bi­len ýur­du­myz­da il ag­zy­bir­li­gin­de bel­le­nil­ýän her bir to­ýuň be­ze­gi, nu­ra­na owa­zy bo­lup ýaň­lan­ýar. Ha­çan-da, ony eg­ni mil­li ly­bas­ly, gül­ýa­ka­sy şaň­ňyr­dy­ly, keş­de­li gyz­lar ýaý­lym­ly-ýaý­raw­ly ak öý­ler­de to­par-to­par bo­lup ýe­ri­ne ýe­ti­ren­le­rin­de, oňa kö­ňül­ler ma­ýyl bo­lup, kalp­lar­da iň nä­zik duý­gu­lar oýan­ýar. Ol şi­rin owaz­lar­da hal­ky­my­zyň ene top­ra­ga, ata Wa­ta­na, mäh­ri­ban Ar­ka­da­gy­my­za syn­maz söý­gü­si, aja­ýyp döw­rü­mi­ze bo­lan be­ýik buý­san­jy bar.
Ge­çen hep­dä­niň şen­be gü­nün­de Mi­ra­sa sar­pa goý­mak, Wa­ta­ny öz­gert­mek ýy­ly­nyň çäk­le­rin­de “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Me­de­ni­ýet mi­nistr­li­gi bi­len Bal­kan we­la­ýat hä­kim­li­gi­niň gu­ra­ma­gyn­da küşt­dep­di tan­sy­nyň we ga­zal­la­ry­nyň joş­gun­ly fes­ti­wa­ly­nyň ge­çi­ril­me­gi bag­ty­ýar za­ma­na­myz­da halk dö­re­di­ji­li­gi­mi­ziň äh­li žanr­la­ry­nyň tä­ze maz­mun bi­len baý­laş­ýan­dy­gy­ny aý­dyň ala­mat­lan­dyr­ýan­dyr.

Ma­ral NU­RY­ÝE­WA,
Ma­ry şä­he­rin­dä­ki 24-nji ze­hin­li ýaş­lar mek­de­bi­niň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА