Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de ýur­du­myz döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ug­ry bo­lan su­wy tyg­şyt­ly ulan­mak, ýur­du­my­zyň suw gor­la­ry­ny aýaw­ly peý­da­lan­mak ba­bat­da uly iş­le­ri dur­mu­şa ge­çir­ýär. 2014-nji ýy­lyň 1-nji mar­tyn­da ka­bul edi­len “Suw ha­kyn­da” Türk­me­nis­ta­nyň Bi­te­wi Ka­nu­ny suw se­riş­de­le­ri­ni re­je­li peý­da­lan­ma­gy we go­rap sak­la­ma­gy düz­gün­leş­dir­ýän mö­hüm res­mi­na­ma hök­mün­de güý­je gir­di. Şu mak­sa­da eýe­ri­lip, 2015-nji ýy­lyň 9-njy ýan­wa­ryn­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýö­ri­te Ka­ra­ry bi­len “Türk­me­nis­tan­da suw se­riş­de­le­ri­ni tyg­şyt­ly peý­da­lan­mak we Ga­ra­gum der­ýa­sy­nyň suw ge­çi­ri­ji­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça ge­çi­ril­me­li iş­le­riň 2015 – 2020-nji ýyl­lar üçin Mak­sat­na­ma­sy” tas­syk­la­nyl­dy.
Suw – yn­san­yň, daş-tö­we­re­gi­mi­zi gur­şap alan te­bi­ga­tyň, haý­wa­nat dün­ýä­si­niň ýa­şaý­şy­nyň ba­ky çeş­me­si. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz: “Türk­men hal­ky su­wa te­bi­ga­tyň be­ren ba­ha­sy­na ýe­tip bol­ma­jak peş­ge­şi we dur­mu­şy jan­lan­dyr­ýan ke­ra­mat­ly baý­lyk hök­mün­de ga­ra­ýar” di­ýip bel­läp geç­ýär. Mu­nuň özi umu­ma­dam­za­dyň ýa­şa­ýyş çeş­me­si bo­lan su­wuň ga­dyr-gym­ma­ty­nyň eg­sil­mez­li­gi­ni aň­lad­ýar. Şo­nuň üçin su­wy tyg­şyt­ly ulan­mak, re­je­li peý­da­lan­mak hä­zir­ki wagt­da baş we­zi­pe­le­riň bi­ri bo­lup dur­ýar. Bu me­se­le­de ýur­du­my­zyň suw how­dan­la­ry mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir. Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­my­zyň çä­gin­de 16 sa­ny suw how­da­ny bar. How­dan der­ýa­nyň ha­na­sy­nyň öňün­de bent gur­mak ar­ka­ly eme­le gel­ýär. How­dan gur­lan­da, halk ho­ja­ly­gy­nyň bäh­bit­le­ri göz öňün­de tu­tu­lyp, to­pog­ra­fi­ki we gid­ro­geo­lo­gi­ki şert­le­re bag­ly­lyk­da ýer saý­la­nyp alyn­ýar.
Ýur­du­myz­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­nyň çä­gin­de ula­nyl­ýan suw how­dan­la­ry-da bar. Amy­der­ýa­nyň ug­run­da­ky Dü­ýe­bo­ýun suw how­da­ny Öz­be­gis­tan Res­pub­li­ka­sy hem-de Te­jen der­ýa­sy­nyň ug­run­da­ky “Dost­luk” suw how­da­ny Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­sy bi­len bi­le­lik­de ula­nyl­ýar.
Ýur­du­my­zyň ýer üs­tü­niň amat­ly gur­lu­şy, ho­wa şert­le­ri, ýer-suw baý­lyk­la­ry, oba ho­ja­ly­gy­ny ös­dür­mek üçin uly müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. Suw üp­jün­çi­li­gi döw­le­ti­mi­ziň eke­ran­çy­ly­ga ýa­ram­ly ýer­le­ri­niň möç­be­ri­niň gör­ne­tin art­ma­gy­na esas dö­red­ýär. Hä­zir­ki dö­wür­de Türk­me­nis­tan­da sarp edil­ýän su­wuň 90 %-den gow­ra­gy su­wa­ryş­da, suw­lan­dyr­mak­da we oba ho­ja­lyk suw üp­jün­çi­li­gin­de ula­nyl­ýar. Bu iş­ler se­ýil bag­la­ryny, ge­ze­lenç meý­dan­ça­la­ry­ny, “ýa­şyl zo­lak­la­ry” dam­ja­la­ýyn usul­da su­war­ma­ga giň müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. Pag­ta­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň dam­ja­la­ýyn usul­da su­wa­ryl­ma­gy özü­niň oňyn ne­ti­je­le­ri­ni ber­ýär. Şeý­le ýag­daý­da ekin­le­riň ha­syl­ly­ly­gy ar­typ, suw tyg­şyt­ly­ly­gy eme­le gel­ýär.
Şu ýer­de Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň gol­da­wy bi­len Ga­ra­gum çö­lün­de ula­ny­ly­şa gi­ri­zi­len “Al­tyn asyr” Türk­men kö­li dog­ru­syn­da du­rup geç­mek mö­hüm­dir. “Al­tyn asyr” Türk­men kö­li dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk ha­dy­sa­dyr. Mer­ke­zi Azi­ýa se­bi­ti üçin iň­ňän mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bo­lan Türk­men kö­lü­niň gu­rul­ma­gy ilat­ly ýer­le­riň, su­wa­rym­ly meý­dan­la­ryň aras­sa­çy­lyk, eko­lo­gik ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­ma­gyň me­se­le­le­ri­ni çöz­mä­ge dö­re­di­len aý­dyň müm­kin­çi­lik­dir. Türk­men kö­lü­niň işe gi­ri­zil­me­gi bi­len zeý­keş aka­ba­la­ry bir bi­te­wi ýo­ka­ry ne­ti­je­li suw ul­ga­my­na bir­leş­di. Su­wa­rym­ly ekin meý­dan­la­ry­nyň çä­gi gi­ňäp, ýer­le­riň me­lio­ra­tiw ýag­da­ýy­nyň go­wu­lan­ma­gy­na, zeý suw­la­ry­nyň suw aka­ba­la­ry­na ak­dy­ryl­ma­gy­nyň öňü­ni al­ma­ga ýar­dam et­di.
Bil­şi­miz ýa­ly, hä­zir­ki dö­wür­de Ga­raş­syz Türk­me­nis­tan dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de Suw dip­lo­ma­ti­ýa­sy bo­ýun­ça oňyn baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­ýär. Ara­ly ha­las et­mek, dün­ýä­de ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bi­len bag­ly me­se­le­le­ri çöz­mek hem bu ug­ruň mö­hüm me­se­le­le­ri­dir. Şol baş­lan­gyç­lar BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň we iri hal­ka­ra fo­rum­la­ry­nyň, Bra­zi­li­ýa­nyň Rio-de-Ža­neý­ro şä­he­rin­de ge­çi­ri­len “Rio+20” Bü­tin­dün­ýä sam­mi­ti­niň, Ýa­po­ni­ýa­nyň Sen­daý şä­he­rin­de ge­çi­ri­len BMG-niň te­bi­gy bet­bagt­çy­ly­gyň how­pu­ny pe­selt­mek bo­ýun­ça III Bü­tin­dün­ýä mas­la­ha­ty­nyň hem-de Ko­re­ýa Res­pub­li­ka­sy­nyň Te­gu şä­he­rin­de gu­ra­lan VII Bü­tin­dün­ýä suw fo­ru­my­nyň be­lent mün­be­rin­de be­ýan edi­lip­di.
Ha­wa, her bir gü­ni ösüş­le­re bes­len­ýän hä­zir­ki dö­wür­de “Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň oba­la­ryň, şä­her­çe­le­riň, et­rap­da­ky şä­her­le­riň we et­rap mer­kez­le­ri­niň ila­ty­nyň ýa­şa­şyş-dur­muş şert­le­ri­ni öz­gert­mek bo­ýun­ça 2020-nji ýy­la çen­li dö­wür üçin re­je­le­nen gör­nüş­li Mil­li mak­sat­na­ma­sy­na”, “Türk­me­nis­ta­nyň ilat­ly ýer­le­ri­ni aras­sa agyz su­wy bi­len üp­jün et­me­giň Baş mak­sat­na­ma­sy­na”, “Türk­me­nis­tan­da suw se­riş­de­le­ri­ni tyg­şyt­ly peý­da­lan­mak we Ga­ra­gum der­ýa­sy­nyň suw ge­çi­ri­ji­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça ge­çi­ril­me­li iş­le­riň 2015 – 2020-nji ýyl­lar üçin Mak­sat­na­ma­sy­na” we beý­le­ki iri möç­ber­li dur­muş-yk­dy­sa­dy mak­sat­na­ma­la­ry­na gö­nük­di­ri­len iri ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Ýur­du­myz­da hal­ky­my­zy aras­sa agyz su­wy bi­len üp­jün et­mek bo­ýun­ça Baş mak­sat­na­ma­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi bu ugur­da ne­ti­je­li iş­le­riň ýo­la go­ýul­ma­gy­ny şert­len­dir­ýär. Paý­tag­ty­myz Aş­ga­bat­da we ýur­du­my­zyň äh­li we­la­ýat­la­ryn­da su­wy aras­sa­la­ýan des­ga­la­ryň gu­rul­ma­gy hal­ky­my­zyň sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­niň ber­käp, zäh­me­te ukyp­ly­ly­gy­nyň art­ma­gy­na uly ýar­dam et­di.
Suw – te­bi­ga­tyň be­ren ba­ha­sy­na ýe­tip bol­ma­jak peş­ge­şi we dur­mu­şy jan­lan­dyr­ýan ke­ra­mat­ly baý­ly­gy­dyr. Bu gün türk­me­niň tow­lan­jy­rap ak­ýan bol suw­ly der­ýa­la­ry, du­ry suw­ly çeş­me­le­ri, aňyr­sy­na-bä­r­si­ne göz ýet­me­ýän suw gor­la­ry be­re­ket­li goý­nun­da bal­lar ön­ýän sa­ha­wat­ly top­ra­gy­my­zy, ýaý­lym­ly-ýaý­raw­ly säh­ra­la­ry­my­zy, öri meý­dan­la­ry­my­zy suw­lan­dyr­ýar.
Mu­nuň özi hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýol­baş­çy­ly­gyn­da ýur­du­my­zy dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek bo­ýun­ça ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän iş­le­riň ýo­ka­ry ösüş­le­re bes­len­ýän­di­gi­ne anyk şa­ýat­lyk ed­ýär.

Mül­ka­man AN­NA­GEL­DI­ÝEW,
Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we
do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА