Mil­li mi­ra­sy­my­za sar­pa goý­mak diý­mek, bi­ziň ta­ry­hy­my­za, geç­mi­şi­mi­ze, ata-ba­ba­la­ry­myz­dan gaýd­ýan ýol-ýö­rel­ge­le­ri­mi­ze, edim-gy­lym­la­ry­my­za, däp-des­sur­la­ry­my­za sar­pa goý­mak diý­mek­dir. Ene-ma­ma­la­ry­my­zyň ýi­ti ze­hi­nin­den dö­rän, ga­dy­my el hü­nä­ri bo­lan ha­ly, pa­las, ke­çe ýa­ly önüm­le­ri­miz hem mil­li mi­ra­sy­my­zyň aý­ryl­maz bir bö­le­gi­dir. Göz­ba­şy­ny asyr­la­ryň jüm­mü­şin­den alyp gaýd­ýan mil­li mi­ra­sy­my­zy öw­ren­mek, ony gel­jek­ki ne­sil­le­ri­mi­ze ýe­tir­mek üçin mäh­ri­ban Ar­ka­da­gy­myz äh­li müm­kin­çi­lik­le­ri dö­re­dip ber­di. Türk­me­niň mil­li mi­ra­sy bu gün­ki gün dün­ýä ýa­ýyl­ýar. Ki­tap­ha­na­myz­da bar bo­lan ede­bi­ýat­lar­da be­ril­ýän mag­lu­mat­la­ra sal­gy­la­nyp, ene­le­ri­mi­ziň, ma­ma­la­ry­my­zyň ýi­ti ze­hi­nin­den dö­rän, ha­ly­la­ry­myz bi­len bir­lik­de, öýü­mi­ziň tö­rü­niň be­ze­gi ha­sap­lan­ýan ke­çe ba­ra­da­ky mag­lu­mat­la­ry oky­jy­la­ry­my­zyň dyk­ga­ty­na ýe­tir­me­gi ma­kul bil­dim.
Ke­çe – türk­men hal­ky­nyň ga­dy­my el hü­när­le­ri­niň bi­ri­dir. Ke­çe basmak üçin il­kin­ji no­bat­da ýü­ňü­ni taý­ýar­la­ma­ly. Onuň üçin güýz ýü­ňi has amat­ly ha­sap­la­nyl­ýar. Eger-de güýz ýü­ňi ýet­mez­çi­lik eden ýe­rin­de ýaz ýü­ňü­ni ga­ryş­dy­ryp hem ke­çe taý­ýar­lap bol­ýar. Ke­çe üçin saý­la­nan ýüň­ler il­ki bi­len ýuw­lup gu­ra­dyl­ýar, soň­ra bo­ýal­ýar. Bo­ýa­lan ýüň­le­r gu­ran­dan soň, tüý­düp-da­rap, sü­mek­lik piş­ge taý­ýar­la­nyl­ýar. Ke­çä­niň gü­lü­ni çyz­jak piş­ge­le­ri­ňi in­çe­räk­den soz­saň, ke­çe has hem gö­ze ge­lüw­li bol­ýar. Gül­lük sü­mek­ler ta­ýyn bo­lan­dan soň beý­le­ki ýüň­le­ri ýag­ny, gü­lüň üs­tün­den ýaz­mak üçin ak ýü­ňi, ara­ly­ga ýaz­mak üçin ara­lyk ýü­ňi, ke­çä­niň ar­ka­sy­na ýaz­mak üçin ar­ka­lyk ýü­ňi, ke­çä­niň gy­ra­ga­ra­sy üçin has ga­ra ýü­ň saý­la­ny­lyp alyn­ýar. Soň­ra şol saý­la­nan ýüň­ler saý­gy­la­ny­lyp, taý­ýar edi­lip go­ýul­ýar. On­dan soň ke­çe­lik ga­myş ýe­re ýa­zy­lyp, häl­ki çe­ki­len sü­mek­ler ar­ka­ly ke­çä­niň na­gyş­la­ry çy­zyl­ýar.
Ke­çe sal­nyş tär­le­ri we­la­ýat­la­ry­my­zyň hem­me­sin­de di­ýen ýa­ly bir­meň­zeş bol­sa-da, ola­ryň dür­li na­gyş­lar bi­len gül­le­ni­li­şi bi­ri-bi­rin­den ta­pa­wut­lan­ýar. My­sal üçin, Ahal se­bit­le­rin­de ke­çe­le­riň gy­ra­sy­ny “saý­lan” nag­şy, mun­dan baş­ga-da, “go­çak, Kä­be ýo­ly, ga­pyr­ga, ge­lin­bar­mak, pyn­tyk, jüm­jü­me” ýa­ly dür­li-dür­li na­gyş­lar bi­len be­ze­ýär­ler. Gül­le­mek işi ta­mam­la­nan­dan soň, ga­myş düýr­le­ni­lip, so­ňu­na çen­li düýr­le­nil­ýän­çä gaý­nag suw se­pil­ýär. Soň­ra düýr­le­nen ke­çe dik­le­nen­de bir ge­zek, ke­se­li­gi­ne hem üç ýe­rin­den pug­ta da­ňyl­ýar, üs­tü­ne hem suw se­pil­ýär. Soň ke­çä­ni çek­mek işi­ne baş­la­nyl­ýar. Ke­çä­ni çek­mek, to­ga­la­mak işi ta­mam­la­nan­dan soň ke­çe ba­syl­ýar ýa-da bi­lek­le­nil­ýär. Ke­çe ba­syl­ýan pur­sat­la­ryn­da ke­çä­niň her uju­ny ge­zek­leş­di­rip öw­rüp du­rul­ýar, gy­ra­la­ry te­kiz bo­lar ýa­ly gam­şyň aşa­gyn­dan iki ta­rap­la­ýyn daş ýa-da baş­ga bir ga­ty­rak zat go­ýul­ýar. Şeý­dip, keçe il­ki bo­ýu­na, soň­ra ini­ne ba­syl­ýar. Ke­çä­niň berk­li­gi, gö­zel­li­gi onuň ke­çe bol­ýan­ça köp wagt­lap bi­lek­le­ni­len­di­gin­den ha­bar ber­ýär. Has ta­ky­gy, güýz ýü­ňün­den edi­len ke­çe iki sa­gat ba­sy­lan­da bo­ýu­nyň-da, ini­niň-de gi­rint­gi­si­ni do­ly al­ýar.
Ke­çe­ler is­le­ge gö­rä, dür­li öl­çeg­ler­de, dür­li gör­nüş­ler­de bo­lup bi­ler. Olar di­ňe bir dü­şek hök­mün­de ula­nyl­man, ak öý­le­ri­miz­de hem dür­li mak­sat­lar üçin ula­ny­lyp­dyr, ýag­ny, “dur­luk” gara öýüň tä­ri­mi­niň da­şy­na aý­la­mak üçin ula­ny­lan bol­sa, “üzük“ak öýüň uk­la­ry­nyň üs­tü­ni ört­mek üçin ula­ny­lyp­dyr, şeý­le-de ke­çe­dir ke­çe önüm­le­ri çar­wa­la­ry­myz­dyr mal­dar­la­ry­my­zyň dur­mu­şyn­da hem giň­den peý­da­la­ny­lyp­dyr.
Pe­der­le­ri­mi­ziň sy­nag ele­gin­den ge­çip, “Su­wa ur­saň so­zul­maz, da­şa ur­saň dö­wül­mez“, ýa-da “Ke­çe gö­wün­li gel­nim bol­sun” di­ýen ýa­ly ma­tal­lar­dyr yrym-ynanç­la­ryň dö­re­me­gi hem ke­çe­le­ri­mi­ziň berk­li­gin­den, dö­züm­li­li­gin­den, şeý­le hem ene-ma­ma­la­ry­my­zyň ke­çe­le­ri­mi­zi adam üçin peýdaly sun­gat hök­mün­de sar­pa­lan­dyk­la­ryn­dan, onuň türk­me­niň dur­mu­şy­na çuň­dan or­na­şan­dy­gyn­dan ha­bar ber­ýär. Bu aja­ýyp sun­gat bi­ziň şu gün­ki gün­le­ri­miz­de hem özü­niň äh­mi­ýe­ti­ni ýi­ti­re­nok. Mil­li mi­ra­sy­my­zyň bu gör­nü­şi­niň çe­per el­li ge­lin-gyz­la­ry­myz ta­ra­pyn­dan do­wam et­di­ril­me­gi-de, ýur­du­myz­da hä­zir­ki­ za­man teh­ni­ka­la­ry bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan ýü­ňi aras­sa­la­ýan, ýuw­ýan, gu­rad­ýan, ýü­ňi ýo­ka­ry hil­li iş­le­ýän fab­rik­le­riň gu­rul­ma­gy-da, bu mil­li sun­ga­ty­my­zy wa­gyz et­mek mak­sa­dy bi­len bol­sa, ýur­du­myz­da her ýyl­da döw­let de­re­je­sin­de bäs­le­şik­le­riň ge­çi­ri­lip, ser­gi­le­riň gu­ral­ma­gy-da, ke­çe­le­ri­mi­ze öýüň-oja­gyň aba­dan­ly­gynyň, ýy­ly­ly­gynyň, mi­ze­mez­li­gi­niň ny­şa­ny hök­mün­de ga­ral­ma­gy-da bi­ziň ke­çe basmak ýa­ly sun­ga­ty­my­za döw­let de­re­je­sin­de go­ýul­ýan hor­mat­dan, sar­pa­dan ny­şan­dyr.
Gül ýüz­li goşma ke­çe­le­ri­miz tä­ze öýe, ýaş ça­tyn­ja­la­ra, ga­dyr­ly myh­ma­nlara, dün­ýä täze inen bä­be­ji­ge, dog­lan gün­le­re gym­mat­ly hem aja­ýyp sow­gat hök­mün­de be­ril­ýär. Ke­çe­ler yn­san­la­ra, öý-ojak­la­ry­my­za ýy­ly­lyk paý­la­ýan­ly­gy, luk­man­çy­lyk nuk­daý­na­za­ryn­dan ala­nyň­da bol­sa, bo­gun­lar­da­ky agy­ry­ny aýyr­ýan­ly­gy, ýüňüň ada­myň gan ba­sy­şy­na oňaý­ly tä­sir ed­ýän­li­gi bi­len hem, çöl­de ço­pan­la­ry möý­dür ýy­landan go­ra­ýan­ly­gy bi­len hem gym­mat­ly­dyr.
Goý, mil­li mi­ra­sy­my­zy öw­ren­mek­de, ony gel­jek­ki ne­sil­le­ri­mi­ze ýe­tir­mek­de, dün­ýä ýaý­mak­da bi­ze gö­rüm-gö­rel­de mek­de­bi bo­lup dur­ýan Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny sag, öm­ri uzak, be­lent tu­tum­ly iş­le­ri he­mi­şe ro­waç bol­sun!

Ogul­ta­gan Oraz­gu­ly­ýe­wa,
Türk­me­nis­ta­nyň Döw­let me­de­ni­ýet
mer­ke­zi­niň Döw­let ki­tap­ha­na­sy­nyň iş­gä­ri.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА