Soň­ky ýyl­lar­da Ha­zar deň­zi­niň gur­şa­wy­ny yg­ty­bar­ly go­ra­mak, eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy­ny we dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­mek ba­bat­da ýur­du­myz­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gyç­la­ry bi­len ägirt uly iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň eko­lo­gi­ýa sy­ýa­sa­ty­nyň ga­za­nan­la­ry hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gin­de hem giň­den gol­daw tap­ýar.
Türk­me­nis­ta­nyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň we Döw­let howp­suz­lyk ge­ňe­şi­niň 4-nji aw­gust­da ge­çi­ri­len bi­le­lik­dä­ki mej­li­sin­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz 12-nji aw­gust­da “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­lagyn­da “Ha­zar deň­zi­niň gü­nü­ni bel­le­mek ha­kyn­da­ky” Ka­ra­ra gol çek­di. Ka­rar­da bu çä­rä­niň çäk­le­rin­de yl­my-ama­ly mas­la­ha­ty, sport we me­de­ni çä­re­le­ri, şeý­le hem ze­hin­li ça­ga­la­ryň Ha­zar deň­zi­niň gö­zel te­bi­ga­ty­na ba­gyş­la­nan bäs­le­şik­le­ri­ni ge­çir­mek bel­le­nil­di.
Ga­raş­syz, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan döw­le­ti­miz BMG-niň dü­zü­min­dä­ki ko­mi­tet­le­riň daş­ky gur­şa­wy, eko­lo­gi­ýa­ny, ozon gat­la­gy­ny go­rap sak­la­mak ba­ra­da­ky hal­ka­ra Kon­wen­si­ýa­la­ry­na iş­jeň gat­naş­ýar. Ýur­du­my­zyň “Bio­lo­gi­k köp­dür­lü­lik” ba­ra­da­ky Kon­wen­si­ýa­sy­na, Ha­zar deň­zi­niň gur­şa­wy­ny go­ra­mak bo­ýun­ça Çar­çu­wa­ly Kon­wen­si­ýa we beý­le­ki hal­ka­ra mö­hüm res­mi­na­ma­la­ryň bir­nä­çe­si­ne go­şul­ma­gy mu­nuň aý­dyň şa­ýa­dy­dyr. Bu iş­le­riň bar­şyn­da 2012-nji ýyl­da “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da Ha­zar eko­lo­gi­ýa mas­la­ha­ty­nyň, 2013-nji ýy­lyň mart aýyn­da Da­şo­guz şä­he­rin­de “Ara­lyň eko­lo­gi­ýa­sy: dur­nuk­ly ösüş we hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy” at­ly yl­my mas­la­ha­ty­nyň, Aş­ga­bat şä­he­rin­de Ha­zar deň­zi­niň de­ňiz gur­şa­wy­ny go­ra­mak bo­ýun­ça Çar­çu­wa­ly Kon­wen­si­ýa­nyň ta­rap­la­ry­nyň 5-nji mej­li­si­niň ge­çi­ri­len­di­gi­ni ýat­la­mak bo­lar.
Hä­zir­ki döw­ür­de Ha­zar deň­zi­niň bio­lo­gik se­riş­de­le­ri­ni go­rap sak­la­mak, ön­dür­mek we peý­da­lan­mak bo­ýun­ça, şeý­le-de Ha­za­ryň düý­bü­niň hem-de onuň jüm­mü­şin­dä­ki ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni iş­le­mek we peý­da­lan­mak bo­ýun­ça hem hyz­mat­daş­lyk iş­le­ri giň ge­rim­de ýaý­baň­lan­ýar. 2014-nji ýy­lyň sent­ýabr aýyn­da Ast­ra­han şä­he­rin­de ge­çi­ri­len Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­ri­niň Baş­tu­tan­la­ry­nyň IV mas­la­ha­ty bu işe kuw­wat­ly iter­gi be­r­di. Mil­li Li­de­ri­mi­ziň öňe sü­ren tek­lip­le­ri­niň ne­ti­je­sin­de, Ast­ra­han mas­la­ha­ty ta­rap­la­ryň Ha­zar­da öza­ra he­re­ket et­me­giň esa­sy me­se­le­le­ri­ni çöz­me­giň ýö­rel­ge­le­ri ba­ra­da ga­za­ny­lan yla­la­şyk­la­ry göz öňün­de tu­ta­nyň­da, ha­ky­ky öňe­gi­diş­li­ge öw­rül­di. Olar de­giş­li be­ýan­na­ma­da ber­ki­dil­di. Ha­za­ry pa­ra­hat­çy­ly­gyň hem-de yla­la­şy­gyň zo­la­gy, hal­ka­ra stra­te­gi­k dur­nuk­ly­ly­gyň we howp­suz­ly­gyň mö­hüm bö­le­gi, äh­li me­se­le­le­ri döw­let­le­riň özyg­ty­ýar­ly­ly­gy­na hem-de çäk bi­te­wü­li­gi­ne hor­mat goý­mak esa­syn­da di­ňe sy­ýa­sy-dip­lo­ma­ti­k se­riş­de­ler ar­ka­ly çöz­me­giň nus­ga­sy et­mä­ge umu­my ym­ty­lyş we aý­gyt­ly­lyk şol res­mi­na­ma­nyň maz­mu­ny­ny kes­git­le­di.
Mas­la­ha­tyň bar­şyn­da ýur­du­my­zyň Ha­zar bo­ýun­ça te­bi­ga­ty go­ra­mak dü­züm­le­ri­niň iş­le­ri­niň esa­sy ugur­la­ry ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Türk­me­nis­ta­nyň bio­köp­dür­lü­li­gi­ni go­rap sak­la­ma­gyň mil­li stra­te­gi­ýa­sy­ny taý­ýar­la­mak, Ha­zar ýa­ka­sy­nyň çäk­le­rin­de ýer­leş­ýän suw-bat­ga­lyk ýer­le­ri­niň bir­nä­çe­si­niň, “Al­tyn asyr” Türk­men kö­lü­niň hem-de guş­la­ryň mes­gen tu­tan beý­le­ki ýer­le­ri­niň hal­ka­ra äh­mi­ýet­li peý­da­la­nyl­ýan ýer­le­riň de­re­je­si bi­len Ram­sar Kon­wen­si­ýa­sy­na goş­ma­gyň gel­je­gi ýa­ly me­se­le­le­re aý­ra­tyn üns be­ril­di. Mä­lim bol­şy ýa­ly, Ha­za­ryň türk­men ke­na­ryn­da­ky Ha­zar döw­let te­bi­gy go­rag­ha­na­sy Ram­sar Kon­wen­si­ýa­sy­nyň aý­ra­tyn sa­na­wy­na gi­ri­zi­len­dir.
Üm­mül­mez baý­lyk­la­ra eýe bo­lan go­ja Ha­zar al­ny­my­z­da tol­kun atyp dur. Ol ne­bit we gaz, duz, ýod, brom ýa­ly te­bi­gy baý­lyk­la­ryň oja­gy hök­mün­de yn­sa­na öz gen­ji-kä­ni­ni eçil­ýär. Onuň çä­ge­söw meý­da­ny, ýod­ly su­wy yn­san sag­ly­gy­nyň bi­re-bir emi. Ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­niň köp­dür­lü­li­gi onuň baý­ly­gy­nyň eg­sil­mez­di­gi­ni ha­bar ber­ýär. Yl­my mag­lu­mat­la­ra gö­rä, deň­ziň çäk­le­rin­de oňur­ga­ly haý­wan­la­ryň 400-den gow­rak gör­nü­şi ýa­şa­ýar. Şo­lar­dan 50-ä go­laý gör­nü­şi ba­lyk­lar­dyr. Ola­ryň bek­re, ça­pak, ke­pir, lak­ga, tak­gaz ýa­ly on­lar­ça gör­nüş­le­ri hal­ka­ra ba­zar­la­ry­nyň is­leg­le­ri­ni ýo­ka­ry de­re­je­de ka­na­gat­lan­dyr­mak müm­kin­çi­li­gi­ne eýe­dir. Ha­zar­da guş­la­ryň 80 gör­nü­şi­niň bar­dy­gy bel­li edil­di.
Bu gün­ki gün dün­ýä sy­ýa­hat­çy­lyk ul­ga­myn­da my­na­syp or­na eýe bo­lan Ha­zar deň­zi­niň ke­na­ryn­da­ky “Awa­za” mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gy bü­tin dün­ýä­niň sy­ýa­hat­çy­la­ry­dyr ja­han­keş­de­le­ri­niň iň ge­lim-gi­dim­li ýe­ri hök­mün­de ta­nal­ýar. Ol ýer­dä­ki dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne ky­bap gel­ýän myh­man­ha­na­lar top­lu­my, sa­gal­dyş we dynç alyş mer­kez­le­ri, ýaht-klub, okuw mer­kez­le­ri, sport meý­dan­ça­la­ry, su­wa dü­şül­ýän üs­ti açyk we ýa­pyk ser­ho­wuz­lar, eme­li tol­kun­ly ho­wuz­lar, köl we beý­le­ki des­ga­lar adam­la­ryň za­ma­na­bap dynç al­ma­gy­na ýar­dam ed­ýär.
Awa­za­nyň sa­pa­ly ke­nar­ýa­ka dynç alyş zo­la­gy­nyň ge­ri­mi­ni we müm­kin­çi­lik­le­ri­ni has-da gi­ňelt­mek hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň he­mi­şe­lik ala­da­sy bi­len gur­şa­lan­dyr. Ýa­kyn gel­jek­de Ha­zar deň­zi­niň ke­na­ryn­da ýene-de dün­ýä de­re­je­sin­dä­ki ka­şaň myh­man­ha­na­la­ryň we ýo­ka­ry amat­lyk­ly wil­la­la­ryň on­lar­ça­sy­nyň peý­da bol­jak­dy­gy diý­seň gu­wan­dy­ry­jy­dyr. Uly ru­hu­be­lent­lik bi­len bel­le­nil­ýän Ha­zar deň­zi­niň gü­ni Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­mi­ziň yzy­gi­der­li ed­ýän ala­da­la­ry esa­syn­da ýur­du­myz­da te­bi­gy gur­şa­wyň eko­lo­gik taý­dan aras­sa­ly­gy­na uly ornuň de­giş­li­di­gi­ni äş­gär gör­kez­ýär.

Dia­na SAN­ÝANS,
Türk­men döw­let ma­li­ýe ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА