Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň taý­syz ta­gal­la­la­ry bi­len mer­da­na hal­ky­my­zyň uzak asyr­la­ryň do­wa­myn­da dö­re­den ru­hy gym­mat­lyk­la­ry­nyň şöh­rat­ly ta­ry­hy, şu gü­ni iç­gin öw­re­nil­ýär. Bu ba­bat­da mil­li Li­de­ri­mi­ziň “Türk­men me­de­ni­ýe­ti”, “Ar­şyň ne­pis­li­gi”, Pa­ra­hat­çy­lyk sa­zy, dost­luk, do­gan­lyk sa­zy” at­ly eser­le­ri bi­ziň üçin ýol gör­ke­zi­ji gol­lan­ma­lar­dyr.
Türk­men halk aý­dym-saz­la­ry asyr­lar­bo­ýy ne­sil­den-nes­le, bag­şy­dan-bag­şa, sa­zan­da­dan-sa­zan­da ge­çip, bar­ha kä­mil­le­şip­dir. Ha­ly­pa bag­şy-sa­zan­da­la­ry­myz halk aý­dym-saz­la­ry­ny, des­san­la­ry­ny berk ýat­da sak­la­mak bi­len ola­ryň ça­l­ny­şy­ny, aý­dy­ly­şy­ny ýaş nes­li­mi­ziň aňy­na mä­käm or­naş­dy­ryp ge­lip­dir­ler. Nus­ga­wy şa­hyr­la­ry­my­zyň naý­ba­şy eser­le­ri­niň bi­ziň gün­le­ri­mi­ze ge­lip ýet­me­gi­ne hem us­sat bag­şy­la­ry­my­zyň uly go­şan­dy bar­dyr. Myh­man­sö­ýer, şa­han­daz hal­ky­my­zyň aý­dym-saz ta­ry­hyn­da öç­me­jek yz gal­dy­ran Şü­kür bag­şy, Hal­ly bag­şy, Täç­mäm­met Su­han­gu­ly, Sa­ry bag­şy, Na­zar ba­ga, No­bat bag­şy, Gir­man bag­şy, Oraz sa­lyr, Gar­ly bag­şy, Myl­ly Täç­my­rat, Mag­tym­gu­ly Gar­ly, Sa­par Be­ki, Sa­hy Jep­bar, Pür­li Sa­ry, Nur­ber­di Gu­low… ýa­ly us­sat­la­ry­my­zyň at­la­ry şu bag­ty­ýar gün­le­ri­miz­de-de uly hor­mat bi­len tu­tul­ýar.
Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň hem­me kün­je­gin­de bol­şy ýa­ly, Bal­kan we­la­ýa­tyn­da-da geç­miş­de Ça­ryk­ly, Gyr bag­şy, Sör­tük Gy­zyl, Ga­ra­dä­li gök­leň, Aly Se­ýit, An­na­meň­li Sak­gar, We­jan kör, Oraz (Oraz­sä­het) bag­şy, Sö­ýün bag­şy, Ho­ja­ne­pes Çow­dur, Çör­li bag­şy ýa­ly bi­ri-bi­rin­den joş­gun­ly bag­şy-sa­zan­da­la­ry ýa­şap ge­çip­dir. Şo­la­ryň bi­ri-de us­sat gy­jak­çy Han­mäm­met Al­la­nur og­lu­dyr.
Han­mäm­met gy­jak­çy 1887-nji ýyl­da Mag­tym­gu­ly (Gar­ry­ga­la) et­ra­by­nyň Sow­ral­ly oba­syn­da ene­den bol­ýar. Han­mäm­me­diň ka­ka­sy­na Al­la­nur us­sa, Al­la­nur bag­şy hem di­ýer eken­ler. Al­la­nur du­tar çal­ma­gy saz äle­min­de uly yz go­ýan be­ýik sa­zan­da Ga­ra­dä­li gök­leň­den öw­re­nip­dir. Ga­ra­dä­li gök­leň ara­dan çy­kan­dan soň­ra, ol Gar­ry­ga­la­nyň Sa­kar oba­syn­da ýa­şap ge­çen meş­hur ha­ly­pa bag­şy An­na­meň­li Sak­gar­dan tä­lim al­ýar.
Al­la­nur us­sa og­ly Han­mäm­me­de du­tar çal­ma­gy öw­red­ýär. Han­mäm­me­diň saz çal­ma­ga bo­lan uky­by­na göz ýe­ti­ren Al­la­nur us­sa za­man­daş­la­ry­na “Gy­ja­ga dil bi­ti­ren” diý­di­ren us­sat sa­zan­da Aly Se­ýi­de mas­la­ha­ta bar­ýar we on­dan og­lu­na gy­jak çal­ma­gy öw­ret­me­gi ha­ýyş ed­ýär. Şeý­di­bem Han­mäm­met us­sat gy­jak­çy­dan en­çe­me ýyl­lap saz çal­ma­gyň in­çe syr­la­ry­ny öw­ren­ýär. Ol il­ki-il­ki­ler Ar­tyk sa­zan­da bi­len bi­le­lik­de meş­hur bag­şy Çow­dur kö­rüň (Ho­ja­ne­pes Çow­du­ryň) ýa­nyn­da sa­zan­dar­lyk edip, Bal­kan top­ra­gyn­da en­çe­me toý-meý­lis­le­ri sow­ýar.
Şol dö­wür­ler­de Et­rek­de bel­li gy­jak­çy Ber­di­gy­lyç ýa­şa­ýar eken. Ol meş­hur sa­zan­da Täç­mäm­met Su­han­gu­ly­ bi­len ýa­kyn ara­gat­na­şyk­da bo­lup­dyr. Ber­di­gy­lyç aga Türk­me­nis­ta­nyň at ga­za­nan bag­şy­sy Sar­man Hu­daý­ber­di­ýe­wiň ka­ka­sy Hu­daý­ber­di bag­şy­nyň, Tö­re bag­şy­nyň ýa­nyn­da gy­jak ça­lyp, il­deş­le­ri­ne he­zil be­rip­dir. Ýe­ri ge­len­de aýt­sak, Ber­di­gy­lyç gy­jak­çy Türk­me­nis­ta­nyň sun­gat­da at ga­za­nan iş­gä­ri Oraz­gy­lyç Gur­ban­ýa­zo­wyň ata­sy­dyr.
Ge­çen asy­ryň 20-nji ýyl­la­ry­nyň or­ta­la­ryn­da, ba­har aý­la­ry­nyň ba­şyn­da Gar­ry­ga­la­da tu­tu­lan uly toý­da us­sat­ly­ga kem­siz ýe­ten Çow­dur kör bag­şy­çy­lyk edip­dir. Bu to­ýa Hy­wa top­ra­gyn­dan Na­zar Ba­ga­nyň şä­gir­di, as­ly gök­leň­ler­den bo­lan Oraz bag­şy (Oraz Sä­het), Ba­my­dan Sa­ry bag­şy ça­gy­ry­lyp­dyr. Bu toý­da üç ägir­diň owa­zy ýaň­la­nyp­dyr. Şon­dan soň­ra Han­mäm­met gy­jak­ça göw­ni ýe­ten Sa­ry bag­şy oňa öz sa­zan­da­sy bol­ma­gy tek­lip edip­dir. Wag­tyň geç­me­gi bi­len Han­mäm­met Türk­men­säh­ra, Ahal, Et­rek, Gür­gen se­bit­le­ri­ne bel­li bol­ýar.
Bu ýer­ler­de Han­mäm­met gy­jak­çy Oraz bag­şy, Çow­dur kör bi­len bi­le­lik­de en­çe­me toý-meý­lis­le­ri so­wup­dyr. 1910-njy ýyl­da, ba­har aýy­nyň sa­pa­ly gün­le­ri­niň bi­rin­de Ba­my­da ulu­dan tu­tul­jak toý­da Sa­ry bag­şy­nyň aý­dym-saz et­jek­di­gi tu­tuş Aha­la, Bal­ka­na ýaý­ra­ýar. Bu toý­da oňa Han­mäm­met gy­jak­çy­nyň sa­zan­dar­lyk et­jek­di­gi-de aýan edi­lip­dir. To­ýa ge­len­ler iki us­sa­dyň be­lent heň­le­ri­ni diň­läp, ola­ra al­kyş ba­ry­ny aý­dyp­dyr­lar. Han­mäm­met gy­jak­çy Sa­ry bag­şy­nyň ogul­la­ry Pür­lä, Nu­ra, Ora­za gy­jak çal­ma­gy öw­re­dip­dir.
Bel­li rus aly­my B.A.Us­pens­kiý 1927-nji ýy­lyň güý­zün­de Gar­ry­ga­la se­bit­le­ri­ne ge­lip, yl­my sy­ýa­ha­ty­ny do­wam et­dir­ýär. Ol bu ýer­de gy­jak çal­ma­gyň us­sa­dy Aly Se­ýi­diň şä­gir­di Han­mäm­met Al­la­nur bi­len du­şuş­ýar. Han­mäm­met meş­hur sy­ýa­hat­ça il­ki bi­len şa­hyr Mis­gin­gy­ly­jyň dos­ty, us­sat hem ez­ber gy­jak­çy Aly Se­ýi­diň “Meş­re­bi­ni” ça­lyp ber­ýär. Rus aly­my Han­mäm­me­diň çal­ýan saz­la­ry­ny diň­läp, onuň ez­ber­li­gi­ne haý­ran gal­ýar we Han­mäm­me­diň ça­lan saz­la­ry­nyň 19-sy­ny no­ta ge­çir­ýär. Şo­la­ryň için­den “Ha­ty­ja”, “Ýa­şyl­baş” saz­la­ry­na dü­şün­di­riş hem ber­ýär.
Ar­ka­dag Pre­zi­den­ti­miz il-gü­nü­ne ha­lal hyz­mat eden şah­sy­ýet­le­riň halk ha­ky­da­syn­da ba­ky ýa­şa­ýan­dy­gy­ny nyg­ta­ýar. Bu aý­dy­lan­la­ra şu ýy­lyň 1-nji mar­tyn­da Bal­ka­na­bat­da meş­hur us­sat­la­ry­myz Nur­ber­di Gu­lo­wyň dog­lan gü­nü­niň 100, Han­mäm­met gy­jak­çy­nyň 130 ýyl­ly­gy­nyň döw­let de­re­je­sin­de bel­le­ni­lip ge­çi­len­li­gi-de anyk şa­ýat­lyk ed­ýär.

Ho­ja Bug­ra­ýew,
Bal­kan we­la­ýat kö­pu­gur­ly
has­sa­ha­na­sy­nyň luk­ma­ny.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА