Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­lyn­da mu­kad­des Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň 34 ýyl­ly­gy­na, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­ly­gy­my­zyň 30 ýyl­ly­gy­na taý­ýar­lyk gö­rül­ýän gün­ler­de «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da uly üs­tün­lik­ler bi­len ge­çi­ri­len Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan döw­let­ler bo­ýun­ça üçün­ji mas­la­ha­ty döw­let ber­ka­rar­ly­gy­my­zyň ýe­ten be­lent de­re­je­si­ni ýe­ne bir ýo­la bü­tin dün­ýä äş­gär et­di. Ol türk­men hal­ky­nyň Mil­li Li­de­ri, Türk­me­nis­ta­nyň Halk Mas­la­ha­ty­nyň Baş­ly­gy Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň esas­lan­dy­ran, Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň paý­has­ly­lyk we öň­den­gö­rü­ji­lik bi­len dur­mu­şa ge­çir­ýän döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň hal­ka­ra de­re­je­de giň­den yk­rar edil­ýän­di­gi­ni gör­kez­di.
Awa­za fo­ru­my köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş se­riş­de­le­rin­de do­ly be­ýan edil­di we onuň bi­len bag­ly wa­ka­lar ta­ryh sa­hy­pa­la­ry­na ýa­zyl­dy. Mas­la­ha­ta gat­na­şan myh­man­lar­da we öz ýur­du­my­zyň we­kil­le­rin­de ýat­dan çyk­ma­jak tä­sir­le­ri gal­dy­ran ol wa­ka­lar ba­ra­da­ky gür­rüň­ler en­tek­ler do­wam eder.
Awa­za fo­ru­my­nyň mak­sat­na­ma­sy, esa­san, deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk döw­let­le­riň dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ryn­da­ky or­nu­ny pug­ta­lan­dyr­mak, bu ýurt­la­ryň yk­dy­sa­dy bäh­bit­le­ri­niň deň­hu­kuk­ly go­rag­ly­ly­gy­ny üp­jün et­mek, hal­ka­ra üs­ta­şyr söw­da-yk­dy­sa­dy ýol­lar­dan amat­ly ýag­daý­da peý­da­la­nyp bil­mek­le­ri üçin çöz­güt­le­ri ka­bul et­mek ýa­ly mö­hüm we­zi­pe­ler­den yba­rat bol­dy.
BMG-niň ýo­ka­ry we­kil­çi­lik­li mas­la­ha­ty­na 600 mil­lio­na go­laý ila­ty bo­lan deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan 32 döw­let­den ge­len we­kil­le­riň, umu­man al­nan­da bol­sa, 100-den gow­rak ýur­duň, 50-ä go­laý hal­ka­ra gu­ra­ma­nyň ýo­ka­ry we­zi­pe­li we­kil­le­ri­niň,
20-den gow­rak dün­ýä bel­li kom­pa­ni­ýa­nyň we­kil­le­ri­niň gat­naş­ma­gy fo­ru­myň äh­lu­mu­my ösü­şe da­hyl­ly örän uly çä­re­di­gi­ne şa­ýat­lyk et­di. Oňa gat­na­şan ýurt­la­ryň äh­li yk­lym­dan bol­ma­gy Awa­za fo­ru­my­nyň dün­ýä ösü­şi­niň köp me­se­le­le­ri­ni öz içi­ne al­ýan­dy­gy­ny gör­kez­di.
Hal­ka­ra de­re­je­li mas­la­ha­tyň ple­nar mej­lis­le­ri­niň üç gün do­wam et­me­gi ga­ral­ýan me­se­le­ler bo­ýun­ça düýp­li pi­kir­le­riň, anyk tek­lip­le­riň, mö­hüm baş­lan­gyç­la­ryň öňe sü­rül­me­gi­ne, olar hak­da ne­ti­je­li res­mi­na­ma­la­ryň we çöz­güt­le­riň ka­bul edil­me­gi­ne oňyn şert dö­ret­di.
Awa­za fo­ru­my­nyň çäk­le­rin­de ge­çi­ri­len bir­nä­çe ugur­daş çä­re­ler, şol san­da «Gü­nor­ta-Gü­nor­ta hyz­mat­daş­ly­gy: ösü­şiň tä­ze ug­ry» at­ly du­şu­şyk, Bü­tin­dün­ýä Söw­da Gu­ra­ma­sy­nyň mas­la­hat­laş­ma­sy, Ze­nan ýol­baş­çy­la­ryň fo­ru­my, «Ara­bag­la­ny­şyk: ara­çä­giň da­şyn­da­ky san­ly müm­kin­çi­lik­ler» at­ly çä­re, BMG-niň Ýew­ro­pa yk­dy­sa­dy ko­mis­si­ýa­sy ta­ra­pyn­dan gu­ra­lan «Deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan döw­let­le­ri de­ňiz bi­len bag­la­mak­da BMG-niň stan­dart­la­ry­ny ulan­ýan san­ly ge­çel­ge­ler» at­ly çä­re He­re­ket­le­riň Awa­za mak­sat­na­ma­sy­nyň gel­jek­ki on ýy­lyň do­wa­myn­da ama­la aşy­ryl­ma­ly we­zi­pe­le­ri­ni dur­mu­şa ge­çir­me­giň anyk ýol­la­ry­ny kes­git­le­mä­ge ýar­dam ber­di.
Mas­la­hat­da ulag we üs­ta­şyr ge­çir­mek me­se­le­le­ri­ne-de deg­lip ge­çil­di. He­re­ket­le­riň Awa­za mak­sat­na­ma­syn­da dur­nuk­ly ulag ge­çel­ge­le­ri­ni ös­dür­mä­ge, güm­rük amal­la­ry­ny ýe­ňil­leş­dir­mä­ge, lo­gis­ti­ka­ny san­ly­laş­dyr­ma­ga aý­ra­tyn üns be­ril­ýär. Şeý­le hem fo­rum­da üs­ta­şyr çyk­da­jy­la­ry azalt­ma­ga we hal­ka­ra ba­zar­la­ra el­ýe­ter­li­li­gi ýo­kar­lan­dyr­ma­ga ýar­dam ber­jek in­teg­rir­le­nen ulag ul­gam­la­ry­ny dö­ret­me­giň, se­bit hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­me­giň mö­hüm äh­mi­ýe­ti bel­le­nil­di. Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne dur­nuk­ly­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak hem wa­jyp me­se­le­le­riň bi­ri bo­lup dur­ýar. Mas­la­hat­da BMG-niň Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi ba­ra­da­ky Çar­çu­wa­ly kon­wen­si­ýa­sy­nyň çäk­le­rin­de Deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk döw­let­ler bo­ýun­ça to­pa­ry dö­ret­mek ba­ra­da ka­ra­ra ge­lin­di. Mu­nuň özi ta­gal­la­la­ry ut­gaş­dyr­ma­ga, ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni çek­mä­ge ýar­dam be­rer.
Mas­la­ha­tyň jem­leý­ji gü­nün­de Awa­za sy­ýa­sy Jar­na­ma­sy ka­bul edil­di. Bu res­mi­na­ma DÇBÖBD-ne mah­sus me­se­le­le­riň hal­ka­ra yk­rar­na­ma­sy bol­mak bi­len, inf­rast­ruk­tu­ra­ny, söw­da gat­na­şyk­la­ry­ny ös­dür­mä­ge, ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi­ne gar­şy dur­nuk­ly­ly­gy pug­ta­lan­dyr­ma­ga, ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni he­re­ke­te ge­tir­mä­ge gö­nük­di­ri­len anyk çöz­güt­le­ri tek­lip ed­ýär. Jar­na­ma­da fo­ru­ma gat­na­şy­jy­la­ryň 2024 – 2034-nji ýyl­lar üçin deň­ze çy­kal­ga­sy bol­ma­dyk ösüp bar­ýan döw­let­ler üçin He­re­ket­le­riň Awa­za mak­sat­na­ma­syn­da ka­bul edi­len borç­na­ma­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­mek ba­bat­da top­lum­la­ýyn çä­re­le­riň gaý­ra­go­ýul­ma­syz ýag­daý­da ka­bul edil­me­gi­ne berk yg­rar­ly­dy­gy be­ýan edil­ýär.
Fo­ru­myň giň ge­rim­de ge­çi­ri­len­di­gi­ni kä­bir mag­lu­mat­lar hem do­lu­ly­gy­na su­but ed­ýär. 5 – 8-nji aw­gust ara­ly­gyn­da 6 sa­ny ple­nar mej­lis, te­ma­ti­ki «te­ge­lek stol» du­şu­şyk­la­ry­nyň 5-si, ýo­ka­ry de­re­je­dä­ki fo­rum­la­ryň 7-si, ugur­daş çä­re­le­riň 37-si (şo­la­ryň 5-si Türk­me­nis­tan ta­ra­pyn­dan) ge­çi­ril­di. Mas­la­ha­tyň işi­niň bar­şy hem-de onuň do­wa­myn­da se­re­di­len me­se­le­ler bi­len köp­çü­lik­le­ýin ha­bar be­riş se­riş­de­le­ri­niň we­kil­le­ri­ni ta­nyş­dyr­mak mak­sa­dy bi­len,
3 ge­zek bri­fing gu­ral­dy. Ýur­du­my­zyň Hö­kü­me­ti­niň ag­za­la­ry, mi­nistr­lik­le­riň, pu­dak eda­ra­la­ry­nyň ýol­baş­çy­la­ry bi­len Awa­za fo­ru­my­na gat­na­şan döw­let­le­riň we hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň ýol­baş­çy­la­ry­dyr we­kil­le­ri­niň ara­syn­da iki­ta­rap­la­ýyn du­şu­şyk­la­ryň 138-si ge­çi­ril­di. Türk­me­nis­tan bi­len da­şa­ry ýurt­la­ryň hem-de hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň ara­syn­da iki­ta­rap­la­ýyn res­mi­na­ma­la­ryň 6-sy­na gol çe­kil­di.

Aman­bi­bi HA­LY­LO­WA,
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

Gyzykly bolup bilerЕЩЕ ОТ АВТОРА